Việt Nam cần sớm xây dựng cơ quan hàng không vũ trụ quốc gia

Đó là ý kiến của PGS.TS Phạm Anh Tuấn, Tổng Giám đốc Trung tâm Vũ trụ Việt Nam nêu tại tọa đàm "Đưa công nghệ vũ trụ trở thành động lực phát triển mới".

Theo PGS Phạm Anh Tuấn, hiện nay, tại Việt Nam, việc điều phối các hoạt động vũ trụ còn phân mảnh giữa các bộ, ngành. Ủy ban Vũ trụ Việt Nam mới chỉ đang hoạt động ở mức "như một ban chỉ đạo", mang tính tư vấn và phối hợp.

Ông Tuấn lấy dẫn chứng từ Philippines, nơi có một cơ quan vũ trụ quốc gia trực thuộc chính phủ để điều hành tập trung, có luật về vũ trụ. Để tạo ra một sức mạnh tổng hợp, cần xây dựng một cơ quan hàng không vũ trụ quốc gia.

Và muốn phá vỡ rào cản, khó khăn và thúc đẩy sự phát triển ngành công nghệ vũ trụ cần xây dựng chiến lược dài hạn, không chỉ ở mức 10 năm mà phải dài hơi hơn, đến năm 2040 - 2050 và có cơ chế đảm bảo tài chính đi theo chiến lược.

Theo ông Tuấn, kinh tế vũ trụ toàn cầu được dự báo đạt 1.400 tỷ USD vào năm 2030 và các tỷ phú công nghệ hàng đầu thế giới đều đang đầu tư mạnh mẽ vào lĩnh vực này.

“Đã đến lúc chúng ta cần xác định vũ trụ không chỉ là công nghệ chiến lược mà còn là một ngành kinh tế tiềm năng. Việc xây dựng một chiến lược quốc gia về kinh tế vũ trụ sẽ mở ra những cơ hội phát triển mới, từ ứng dụng vệ tinh, viễn thông, đến các dịch vụ liên quan”, ông Tuấn nêu quan điểm.

Đồng tình với quan điểm đó, TS. Nguyễn Quân, Nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ cho rằng, trong điều kiện nguồn lực của Việt Nam hiện nay, để phát triển công nghệ vũ trụ, cần hoàn thiện thể chế, trong đó kiện toàn Uỷ ban Vũ trụ Việt Nam, cơ quan phối hợp liên ngành để phối hợp hoạt động của các bộ, ngành, cơ quan khoa học điều phối chung hoạt động ở lĩnh vực khoa học vũ trụ.

TS. Nguyễn Quân đề xuất, Chính phủ nên giao Bộ Khoa học – Công nghệ thành lập hay điều hành một chương trình khoa học công nghệ của quốc gia về công nghệ vũ trụ. Chương trình này có thể do Ủy ban Vũ trụ Việt Nam chủ trì điều hành, để sớm có sản phẩm công nghệ chiến lược về vũ trụ.

Cũng theo ông Quân, nên thí điểm một dự án công nghệ lớn với chức danh của tổng công trình sư được giao quyền tự chủ rất cao, chấp nhận rủi ro, chấp nhận mạo hiểm và miễn trừ trách nhiệm cho những người chủ trì dự án công nghệ lớn.

Việt Nam không thể trông chờ sự chuyển giao công nghệ vũ trụ từ nước ngoài. Liên quan đến an ninh quốc phòng, chúng ta phải làm chủ được công nghệ này thông qua xây dựng các dự án.

“Theo tôi cần có một khoản đầu tư đủ lớn từ Nhà nước. Công nghệ vũ trụ là lĩnh vực “quý tộc”, đầu tư lớn, nhưng sản phẩm có tính mạo hiểm cao. Chúng ta cần chấp nhận “đầu tư mạo hiểm”, “văn hoá thất bại”, chấp nhận rủi ro để các nhà khoa học dám dấn thân” – ông Quân nói.

Ngoài ra cần có chính sách đào tạo và thu hút cán bộ, đặc biệt là cán bộ trẻ. Nếu chỉ trông chờ vào kinh tế thị trường, chúng ta sẽ khó có được những nhà khoa học giỏi trong các lĩnh vực nghiên cứu cơ bản. Nhà nước cần có chính sách đặt hàng đào tạo như thời bao cấp, qua đó chúng ta đã có những nhà khoa học rất nổi tiếng.