Gửi bình luận
Taxi bay đang đến gần hơn với đời sống, nhưng nếu thiếu tiếng nói cộng đồng, lợi ích có thể nghiêng hẳn về người giàu.
Taxi bay điện – từng chỉ có trong viễn tưởng – nay đang chuẩn bị hạ cánh tại các thành phố. Mẫu máy bay bốn chỗ Midnight của Archer có thể bay tới 80 km, với thời gian chờ tối thiểu, và đã được phép thử nghiệm trên toàn quốc theo sắc lệnh hành pháp mới từ Nhà Trắng.
Các CEO kỳ vọng taxi bay sẽ trở thành một phần trong đời sống hàng ngày, giống như Uber nhưng... trên trời. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là: ai sẽ được hưởng lợi, và ai sẽ phải chịu hệ quả?
Dù taxi bay có thể giúp rút ngắn thời gian di chuyển đô thị, tác động môi trường và xã hội lại đáng lo ngại. Lịch sử đã chứng minh: đường cao tốc từng cắt ngang các khu dân cư nghèo, gây chia cắt cộng đồng, ô nhiễm và bất công kéo dài. “Xa lộ trên trời” rất có thể lặp lại sai lầm này.
Các nghiên cứu cho thấy tiếng ồn hàng không làm tăng nguy cơ lo âu, bệnh tim mạch, giảm chất lượng sống, đặc biệt tại những nơi thiếu điều kiện bảo vệ môi trường. Máy bay điện tuy yên hơn trực thăng, nhưng hàng nghìn chuyến bay mỗi ngày sẽ khiến tiếng ồn trở thành vấn đề không thể xem nhẹ.
Một mạng lưới taxi bay phổ thông đòi hỏi nhiều vertiport, trạm sạc, và quy hoạch lại không phận đô thị. Tuy nhiên, hiện vẫn chưa có kế hoạch rõ ràng cho việc xây dựng các hạ tầng này ở đâu – và người dân sống tại đó gần như không có tiếng nói.
Lịch sử quy hoạch đô thị cho thấy các cơ sở không mong muốn – từ bãi rác tới đường cao tốc – thường bị áp vào khu vực nghèo hoặc cộng đồng thiểu số. Taxi bay có thể đi theo lối mòn này nếu không có sự tham vấn và giám sát từ người dân.
Hiện tại, các hãng như Archer và Joby chủ yếu phục vụ hành khách cao cấp: đưa đón từ sân bay về trung tâm thành phố với giá có thể lên tới 100 USD/chuyến. Trong khi đó, khả năng vận chuyển đại trà là rất hạn chế: Archer chỉ có thể sản xuất tối đa 650 chiếc/năm, phải phân phối cho nhiều thị trường toàn cầu.
Tuyến bay, lịch trình và mức độ ưu tiên có thể trở thành vấn đề gây tranh cãi – như từng xảy ra giữa các hãng hàng không, quân đội và chính quyền địa phương.
Tương lai của taxi bay sẽ phụ thuộc vào cách chúng ta triển khai: có quy hoạch toàn diện, có cộng đồng tham gia, có kiểm soát tiếng ồn và môi trường, hay lại trở thành một biểu tượng bất bình đẳng đô thị mới?
Các thành phố nên học hỏi từ những mô hình hợp tác cộng đồng, như Petaluma (California) – nơi cư dân cùng chính quyền xác định cách sử dụng không gian công một cách minh bạch và công bằng.
Bầu trời đã chật kín máy bay, trực thăng và drone. Taxi bay sẽ mang lại tương lai di chuyển mới, hay chỉ là đặc quyền của người giàu – phụ thuộc vào cách chúng ta đưa cộng đồng vào cuộc.
