Gửi bình luận
Sân bay Downsview đóng cửa năm 2024 sẽ được “hồi sinh” thành siêu đô thị xanh 30 tỷ USD, trở thành hình mẫu tái sử dụng hạ tầng hàng không cho phát triển đô thị bền vững.
Sân bay Downsview, nằm ở phía tây bắc thành phố Toronto (Canada), từng là biểu tượng của lịch sử hàng không nước này, đã chính thức đóng cửa vào năm 2024.
Tuy nhiên, thay vì rơi vào quên lãng, khu đất rộng hàng trăm hecta này đang chuẩn bị bước sang một chương hoàn toàn mới là trở thành một siêu đô thị bền vững với tổng mức đầu tư lên tới 30 tỷ USD – một trong những dự án tái phát triển đô thị tham vọng nhất Bắc Mỹ.
Theo giới quan sát quốc tế, Downsview không chỉ là một dự án bất động sản quy mô lớn, mà còn là “phòng thí nghiệm sống” cho xu hướng tái sử dụng hạ tầng hàng không cũ trong bối cảnh các thành phố phải đối mặt với áp lực dân số, biến đổi khí hậu và yêu cầu phát triển xanh
Từ cái nôi hàng không đến không gian đô thị thế kỷ XXI
Cách đây khoảng một thế kỷ, Downsview chỉ là một sân bay nhỏ với đường băng ngắn, nằm giữa những cánh đồng nông nghiệp. Đây là nơi De Havilland Canada đặt nền móng sản xuất, góp phần hình thành ngành công nghiệp hàng không của Canada.
Trong Thế chiến II, Downsview trở thành trung tâm sản xuất máy bay quân sự, trước khi được Bombardier tiếp quản vào đầu những năm 1990. Đến năm 2024, khi hoạt động sản xuất chuyển đi nơi khác, sân bay chính thức đóng cửa, để lại một quỹ đất hiếm hoi ngay trong lòng đô thị Toronto.
Theo giáo sư Peter Newman, chuyên gia quy hoạch đô thị tại Đại học Curtin (Australia), các sân bay cũ như Downsview là “tài sản chiến lược bị đánh giá thấp”. “Chúng thường nằm ở vị trí kết nối tốt, có hạ tầng sẵn có và quy mô đủ lớn để tái định hình toàn bộ cấu trúc đô thị xung quanh,” ông nhận định.
Bắt đầu từ năm 2026, dự án YZD lấy tên từ mã sân bay cũ của Downsview, sẽ được triển khai trong vòng ba thập kỷ. Trên diện tích khoảng 370 mẫu Anh, khu đô thị mới được quy hoạch cho hơn 50.000 cư dân, với mật độ không gian xanh cao hiếm thấy đối với một dự án nội đô.
Trái tim của YZD là đường băng dài khoảng 2 km, nay được chuyển đổi thành một công viên tuyến tính dành cho người đi bộ, kết nối bảy khu dân cư khác nhau. Mỗi khu có đầy đủ nhà ở, trường học, thư viện, cửa hàng và trung tâm cộng đồng, trong khi trục đường băng đóng vai trò liên kết không gian và ký ức lịch sử.
Ông Derek Goring, Giám đốc điều hành Northcrest Developments, cho rằng việc giữ lại dấu ấn hàng không là chìa khóa tạo bản sắc. Quan điểm này được nhiều chuyên gia quốc tế đồng tình. Theo bà Kate Orff, nhà thiết kế cảnh quan và sáng lập SCAPE (Mỹ), “những không gian từng phục vụ công nghiệp hoặc hạ tầng giao thông lớn mang trong mình câu chuyện mạnh mẽ. Khi được tái diễn giải đúng cách, chúng có thể trở thành trung tâm sinh hoạt cộng đồng có giá trị văn hóa lâu dài”.
Bảo tồn di sản để giảm phát thải
Một điểm nổi bật của dự án YZD là chiến lược giữ lại và tái sử dụng các công trình hiện hữu, đặc biệt là các nhà chứa máy bay công nghiệp xây dựng từ thập niên 1950 đến 1990. Thay vì phá bỏ, các công trình này sẽ được cải tạo thành không gian thương mại, sản xuất sáng tạo, công nghệ sạch và công nghiệp nhẹ.
Theo ông Chris DeWolf, chuyên gia kiến trúc và phát triển bền vững tại Canada, cách tiếp cận này phản ánh tư duy mới trong quy hoạch đô thị. “Carbon không chỉ đến từ giao thông hay năng lượng, mà còn nằm trong chính vật liệu xây dựng. Việc tái sử dụng công trình cũ là một trong những cách hiệu quả nhất để giảm dấu chân carbon của các dự án lớn,” ông nhận xét.
Ngay cả vật liệu của đường băng cũng được tái chế làm nền đường và vỉa hè, góp phần giảm nhu cầu khai thác vật liệu mới. Trước lo ngại về ô nhiễm môi trường từ quá khứ công nghiệp và quân sự, các nhà phát triển cho biết đã mời các đơn vị tư vấn môi trường quốc tế tham gia đánh giá, xử lý nhằm bảo đảm an toàn lâu dài cho cư dân tương lai.
Ý tưởng thiết kế cho công viên đường băng được giao cho Michael van Valkenburgh Associates (MVVA), đơn vị nổi tiếng với các dự án không gian công cộng quy mô lớn tại Mỹ và châu Âu. Trọng tâm của thiết kế là tái tạo hệ sinh thái bản địa, đưa thiên nhiên trở lại một khu vực từng bị bê tông hóa gần như hoàn toàn.
Giáo sư Timothy Beatley, chuyên gia về “đô thị sinh thái” tại Đại học Virginia (Mỹ), cho rằng những dự án như YZD phản ánh sự thay đổi căn bản trong tư duy quy hoạch. “Đô thị thế kỷ XXI không thể chỉ tập trung vào nhà ở và hạ tầng cứng. Khả năng hấp thụ nước, giảm nhiệt, phục hồi đa dạng sinh học phải được coi là hạ tầng thiết yếu,” ông nhấn mạnh.
YZD nằm ở điểm cao nhất của Toronto, giữa các lưu vực sông lớn, vì vậy khả năng quản lý nước mưa đóng vai trò then chốt. Các kênh sinh học, thảm thực vật và cây xanh được bố trí chiến lược nhằm giảm nguy cơ lũ lụt cho các khu vực hạ lưu, một vấn đề ngày càng cấp bách trong bối cảnh thời tiết cực đoan gia tăng.
Northcrest cho biết dự án sẽ được triển khai trong 30 năm, cho phép điều chỉnh linh hoạt theo các kịch bản khí hậu và nhu cầu xã hội trong tương lai. Hợp tác với công ty thiết kế cảnh quan SLA (Đan Mạch), YZD theo đuổi khái niệm “Thiên nhiên Thành phố”, đưa không gian xanh trở thành một phần cốt lõi của đời sống đô thị.
Theo ông Richard Florida, chuyên gia về phát triển đô thị và kinh tế sáng tạo, những dự án như Downsview có thể định hình lại cách các thành phố lớn phát triển. “Thay vì mở rộng vô hạn ra vùng ven, các đô thị cần tái tạo chính mình từ bên trong, tận dụng di sản công nghiệp để xây dựng cộng đồng bền vững và đáng sống hơn,” ông nhận định.
Nếu thành công, Downsview sẽ không chỉ là câu chuyện “hồi sinh” của một sân bay bỏ hoang, mà còn là minh chứng cho cách các thành phố toàn cầu có thể biến quá khứ công nghiệp thành nền tảng cho một tương lai xanh, linh hoạt và giàu bản sắc.
