Kinh doanh

Siêu đô thị sân bay: Lợi thế vùng là 'chìa khóa'

Nam Bình • 21/09/2025 07:25

Khu vực xung quanh sân bay Long Thành và Gia Bình có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển mô hình đô thị sân bay.

Tiến sĩ khoa học Ngô Viết Nam Sơn trả lời phỏng vấn Tạp chí Hàng không xung quanh chủ đề phát triển mô hình đô thị sân bay tại Việt Nam.

Nhiều lợi thế để phát triển đô thị sân bay

Theo ông, các địa phương như Đồng Nai và Bắc Ninh có những lợi thế nào trong việc phát triển đô thị sân bay?

Cảng HKQT Long Thành và Cảng HKQT Gia Bình có lợi thế khá tương đồng trong việc phát triển đô thị sân bay.

Thứ nhất, cả Long Thành và Gia Bình đều nằm trong bán kính khoảng 40 km từ các trung tâm đô thị lớn như TP.HCM và Hà Nội. Đây là khoảng cách lý tưởng để phát triển đô thị sân bay.

Thứ hai, cả hai khu vực này đều có quỹ đất rộng, trên 10.000 ha, tạo điều kiện thuận lợi để phát triển đô thị sân bay. Đây là lợi thế lớn so với các khu vực có quỹ đất chật chội như Tân Sơn Nhất hay Nội Bài.

Thứ ba, cả Long Thành và Gia Bình đều thuộc vùng đô thị lớn, là trung tâm kinh tế của vùng TP.HCM và vùng thủ đô Hà Nội. Trong thời gian tới, khi các tuyến đường vành đai, đường cao tốc phát triển hoàn chỉnh, sẽ giúp việc di chuyển đến sân bay rất thuận tiện.

Hơn nữa, cả hai sân bay này cho phép tích hợp với hệ thống hạ tầng đa phương thức, bao gồm đường sắt cao tốc, đường thủy và metro. Điều này tạo điều kiện lý tưởng để phát triển đô thị sân bay trong một tổng thể đa chức năng.

Những điểm nào cần lưu ý khi xây dựng các đô thị sân bay gắn với Long Thành và Gia Bình?

Cần hiểu rằng Việt Nam hiện chưa có đô thị sân bay. Vì vậy, khi phát triển mô hình này, có những điều cần tránh và những điều nên làm.

Trước đây, sân bay Nha Trang đã bị dời ra khỏi nội đô thành phố Nha Trang khi đô thị hóa phát triển. Hoặc như trường hợp sân bay Đà Nẵng, cũng đã từng có ý kiến đề xuất dời sân bay này ra ngoại thành.

Điều tôi muốn nói ở đây là cần tránh tư duy đã lạc hậu “đô thị hóa đến đâu, dời sân bay đến đó”. Thay vào đó, quy hoạch sân bay và quy hoạch đô thị có thể tích hợp để tạo phát triển bền vững.

Để phát triển đô thị sân bay thành công, cơ quan quản lý sân bay và cơ quan quy hoạch đô thị phải hợp tác chặt chẽ từ giai đoạn nghiên cứu đến triển khai. Trước đây, hai cơ quan này thường làm việc tách rời, dẫn đến khó khăn trong việc phát triển đô thị sân bay.

Ví dụ, Đô thị Sân bay Long Thành có thể xây dựng khách sạn, trung tâm hội nghị, khu mua sắm, công viên, khu giải trí ngay cạnh sân bay.

Thay vì hành khách chỉ hạ cánh rồi rời đi, họ có thể chọn ở lại đó để làm việc, hội họp, mua sắm, nghỉ ngơi, hoặc vui chơi giải trí…Điều này biến sân bay thành một điểm đến hấp dẫn, không chỉ phục vụ nhu cầu đa dạng cho hành khách, mà cho cả người dân địa phương và khu vực lân cận.

Vị trí của Long Thành rất thuận lợi, nằm giữa các điểm đến như TP.HCM, Biên Hòa, Phan Thiết, Đà Lạt, Đắk Nông. Khách du lịch dừng chân tại đô thị sân bay Long Thành có thể “sáng đi chiều về” đến các địa điểm này, hoặc thậm chí tổ chức họp hành với đối tác đến từ nhiều nước tại khu vực sân bay, tiết kiệm thời gian di chuyển.

Đón đầu thời cơ nhưng cũng không vội vàng

Có ý kiến cho rằng phát triển đô thị sân bay có thể dẫn đến tình trạng tăng giá bất động sản hoặc đầu cơ đất đai. Ông có lo ngại về vấn đề này không?

Có chứ, đây là vấn đề cần quan tâm. Chính vì vậy cần có cơ chế và quy định chặt chẽ về mua bán đất trong khu vực đô thị sân bay để ngăn chặn đầu cơ đất, trước hết là đảm bảo công bằng cho người dân sinh sống lâu dài tại những khu vực đó.

Ví dụ, những người mua đất gần đây để đầu cơ nên được đền bù ở mức thấp hơn so với người dân gắn bó lâu dài với khu vực.

Kế đến là giúp tránh tình trạng đẩy giá đất lên cao làm đội chi phí hạ tầng của nhà nước. Theo tôi, một đô thị sân bay thành công, không chỉ giúp phát triển kinh tế, mà còn tạo nguồn thu ngân sách, và giúp nhà nước thu hồi vốn đầu tư hạ tầng.

Để làm được điều này, cần một hệ thống pháp lý tốt, ban quản lý mạnh, hoạt động như một tập đoàn kinh tế, với cơ chế linh hoạt.

Ban quản lý này cần các bộ phận chuyên trách về hợp tác công tư, tài chính, phát triển đô thị, kinh doanh đất đai và pháp lý... Nếu thiếu kinh nghiệm, có thể thuê chuyên gia trong và ngoài nước để hỗ trợ.

“

Việt Nam chưa có kinh nghiệm về xây dựng, phát triển đô thị sân bay. Do đó, vẫn nên cẩn trọng trong từng bước đi.

KTS Ngô Viết Nam Sơn.

Khi tôi đi khảo sát mô hình đô thị sân bay ở các nước như Hà Lan, Đức, và Pháp… thì được biết, thu nhập chính của các sân bay hiện tại không đến từ bán vé máy bay mà từ các dịch vụ hàng hóa và thương mại, như cửa hàng miễn thuế, nhà hàng, khu giải trí và các hoạt động logistics tại khu đô thị sân bay.

Những dịch vụ này không chỉ phục vụ khách du lịch, mà còn cả người dân địa phương, và nhân viên sân bay. Qua đó, tạo ra nguồn thu lớn và bền vững cho sân bay.

Cho tới nay, Việt Nam chưa có kinh nghiệm về xây dựng, phát triển đô thị sân bay. Do đó, vẫn nên cẩn trọng trong từng bước đi.

Trước tiên, chưa nên vội vã nhân rộng mô hình này. Hiện có nhiều địa phương đề xuất quy hoạch xây dựng đô thị sân bay nhưng theo tôi, chỉ nên chuẩn bị nhưng chưa vội khởi công nhiều nơi cùng lúc.

Thay vào đó, cần tập trung làm thành công một hoặc hai dự án, như tại Long Thành hoặc Đà Nẵng, để kiện toàn hệ thống pháp lý và quy trình thực hiện, trước khi nhân rộng.

Nói tóm lại, để phát triển quy hoạch đô thị sân bay tại Việt Nam, điều khó khăn nhất hiện nay không phải là vấn đề quy hoạch thiết kế xây dựng và kỹ thuật, hay các vấn đề về tính khả thi của dự án, mà là quyết tâm sẵn sàng đổi mới tư duy, thay đổi cách làm cũ, để tiếp nhận xu hướng mới, tiên tiến, gắn kết hợp tác công tư - trong nước và nước ngoài, theo tư duy kinh tế thị trường.

Theo ông, tại sao Tân Sơn Nhất nhiều năm qua chưa phát triển được mô hình đô thị sân bay?

Cách đây khoảng 15 năm, tôi từng đề xuất mô hình đô thị sân bay đầu tiên tại Việt Nam, áp dụng cho sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất. Đến năm 2018, tôi cùng một số chuyên gia từng thực hiện một nghiên cứu theo đơn đặt hàng của Thành ủy TP.HCM về tiềm năng phát triển Cảng HKQT Tân Sơn Nhất và khu đô thị sân bay xung quanh.

Đáng tiếc là nhiều đề xuất của nhóm nghiên cứu thời điểm đó chưa được thực hiện. Nguyên nhân là thời điểm đó, hệ thống các sân bay được Bộ GTVT quy hoạch xây dựng và quản lý theo mô hình đơn ngành, chưa có sự phối hợp với Bộ Xây dựng hay chính quyền TP.HCM về việc gắn kết với khu đô thị xung quanh.

Hiện nay, khi Bộ Xây dựng và Bộ GTVT đã được sáp nhập, tôi kỳ vọng rằng Tân Sơn Nhất và Long Thành sẽ sớm xây dựng thành công mô hình đô thị sân bay, giống như tại Singapore, Hà Lan và nhiều nước khác.

Điều này chắc chắn sẽ góp phần quan trọng trong việc góp phần vào kỳ vọng đạt tăng trưởng kinh tế xã hội hai con số trong thời gian tới của địa phương trở thành hiện thực!

Xin trân trọng cảm ơn ông!