Gửi bình luận
Mỹ vừa cho cất cánh thử nghiệm lần đầu “Máy bay Ngày tận thế” E-4C, nền tảng chỉ huy trên không thế hệ mới thay thế phi đội E-4B Nightwatch.
Không quân Mỹ vừa ghi dấu một bước tiến quan trọng trong chương trình hiện đại hóa năng lực chỉ huy và kiểm soát hạt nhân, khi mẫu máy bay E-4C thường được gọi là “Máy bay Ngày tận thế” - thực hiện chuyến bay đầu tiên. Đây là dòng máy bay thế hệ mới được thiết kế để thay thế phi đội E-4B Nightwatch đã phục vụ hơn nửa thế kỷ.
Trong bối cảnh Nga và Trung Quốc đồng loạt đẩy mạnh hiện đại hóa hệ thống chỉ huy, kiểm soát hạt nhân, việc Mỹ tung ra E-4C không đơn thuần là thay thế phi đội E-4B đã cũ. Nó phản ánh một tính toán dài hạn nhằm bảo đảm “bộ não” điều hành của lực lượng hạt nhân Mỹ không bao giờ bị gián đoạn, ngay cả trong kịch bản khắc nghiệt nhất.
Từ E-4B đến E-4C: Bước chuyển cần thiết
E-4B Nightwatch, vốn dựa trên khung Boeing 747-200, đã phục vụ hơn nửa thế kỷ. Dù được nâng cấp nhiều lần, những giới hạn về tuổi thọ và công nghệ khiến dòng máy bay này khó đáp ứng yêu cầu của môi trường tác chiến hiện đại, nơi chiến tranh điện tử và vũ khí siêu vượt âm ngày càng phổ biến.
E-4C khắc phục điểm yếu đó nhờ khung Boeing 747-8 mới, dung tích lớn hơn, phạm vi hoạt động xa hơn, cùng khả năng mang theo nhiều thiết bị chỉ huy và liên lạc. Đặc biệt, nó được gia cường để chống xung điện từ, mối đe dọa có thể làm tê liệt hệ thống điện tử trong trường hợp xung đột hạt nhân.
Biệt đội “Máy bay Ngày tận thế” của Trung Quốc, Nga
Nga hiện duy trì phi đội Il-80 Maxdome, được coi là đối thủ trực tiếp của E-4B. Những chiếc Il-80, phát triển từ dòng máy bay dân dụng Il-86, có nhiệm vụ bảo đảm năng lực chỉ huy hạt nhân trong khủng hoảng. Tuy nhiên, tuổi thọ của chúng cũng đã kéo dài hơn ba thập kỷ, và thông tin về chương trình thay thế còn hạn chế.
Gần đây, Moscow hé lộ kế hoạch phát triển một biến thể chỉ huy trên không dựa trên Il-96, với hệ thống liên lạc vệ tinh nâng cấp. Tuy nhiên, tốc độ triển khai bị ảnh hưởng bởi sức ép kinh tế và sự ưu tiên cho các chương trình quân sự khác, như vũ khí siêu vượt âm hay hiện đại hóa lực lượng hạt nhân chiến lược.
Điều này khiến nhiều chuyên gia nhận định Mỹ, với E-4C, đã đi trước một bước trong việc bảo đảm tính liên tục của hệ thống chỉ huy trên không, yếu tố sống còn trong chiến lược răn đe hạt nhân.
Trong khi đó, Trung Quốc chưa từng công khai sở hữu “Máy bay Ngày tận thế” tương tự Mỹ hay Nga. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, Bắc Kinh đầu tư mạnh vào hệ thống chỉ huy kiểm soát hạt nhân di động. Các báo cáo quốc tế cho thấy Trung Quốc đang phát triển năng lực chỉ huy dựa trên máy bay cỡ lớn, có thể là biến thể từ dòng Y-20 hoặc C919 nội địa.
Bên cạnh đó, việc Trung Quốc mở rộng mạng lưới vệ tinh liên lạc quân sự cho thấy Bắc Kinh muốn xây dựng một Hệ thống Chỉ huy, Kiểm soát và Liên lạc Hạt nhân (viết tắt là NC3) mang tính độc lập và hiện đại hơn. Nếu thành công, Trung Quốc sẽ từng bước thu hẹp khoảng cách với Mỹ và Nga trong lĩnh vực vốn được coi là “huyết mạch” của răn đe hạt nhân.
Trò chơi chiến lược toàn cầu
Sự xuất hiện của E-4C là một phần trong kế hoạch nâng cấp toàn diện mạng lưới NC3 của Mỹ. Đây là “hệ thần kinh” nối liền vệ tinh, tàu ngầm, máy bay ném bom, căn cứ mặt đất và trung tâm chỉ huy trên không. Washington hiểu rằng trong kỷ nguyên công nghệ cao, chỉ cần một mắt xích bị gián đoạn cũng có thể làm suy yếu năng lực răn đe tổng thể.
Chuyên gia an ninh quốc tế nhận định nếu E-4C đi vào vận hành đúng kế hoạch, Mỹ sẽ duy trì ưu thế vượt trội so với Nga và đặc biệt là Trung Quốc, ít nhất trong hai thập kỷ tới. Tuy nhiên, điều đó cũng đồng nghĩa với việc chạy đua công nghệ giữa ba cường quốc hạt nhân sẽ ngày càng khốc liệt, khi mỗi bên đều nỗ lực chứng minh khả năng “không thể bị tê liệt” trong bất kỳ kịch bản chiến tranh nào.
Từ thời Chiến tranh Lạnh đến nay, “Máy bay Ngày tận thế” luôn mang ý nghĩa vượt lên trên một phương tiện quân sự. Nó là biểu tượng cho quyết tâm bảo đảm khả năng chỉ huy tối thượng, dù trong hoàn cảnh tồi tệ nhất. Với E-4C, Mỹ không chỉ thay mới một phi đội máy bay già cỗi, mà còn gửi đi thông điệp chiến lược Washington sẵn sàng duy trì thế thượng phong trong lĩnh vực nhạy cảm nhất của an ninh toàn cầu.
Sự ra đời của E-4C đặt ra bài toán kép cho châu Âu và NATO. Một mặt, nó củng cố chiếc ô hạt nhân Mỹ, mang lại cảm giác an toàn trước những biến động an ninh. Mặt khác, nó nhắc nhở các quốc gia châu Âu về sự phụ thuộc ngày càng lớn vào công nghệ và quyết định từ Washington.
Trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược ngày càng gay gắt, NATO không chỉ cần tận dụng lợi thế từ E-4C, mà còn phải cân nhắc đầu tư vào khả năng phòng thủ không gian, bảo vệ hạ tầng NC3 và mở rộng kênh đối thoại kiểm soát vũ khí với Nga và Trung Quốc để giảm thiểu rủi ro khủng hoảng.
