Gửi bình luận
Theo báo cáo của không quân Mỹ, rất có thể vụ rơi F-35A tại Alaska là do băng tích tụ càng đáp.
Không quân Mỹ vừa công bố báo cáo điều tra chính thức về vụ rơi tiêm kích tàng hình F-35A tại Căn cứ Không quân Eielson, bang Alaska, xảy ra ngày 28/1.
Kết quả cho thấy nguyên nhân xuất phát từ sự cố băng tích tụ trong hệ thống càng đáp, khiến cảm biến nhận diện sai trạng thái bay và dẫn tới thảm kịch.
Chiếc F-35A số hiệu 19-5535 thuộc Phi đoàn tiêm kích 354 tham gia một nhiệm vụ huấn luyện thường lệ. Sau khi cất cánh, phi công phát hiện càng mũi không thể thu hết do dầu thủy lực bị nhiễm nước và đóng băng trong điều kiện giá lạnh dưới -17°C. Càng mũi bị lệch sang trái, khiến việc hạ cánh khẩn cấp bằng lưới hãm trên đường băng không còn khả thi.
Trong khoảng 50 phút sau đó, phi công liên lạc với giám sát bay và nhóm kỹ sư của Lockheed Martin để tìm phương án xử lý. Dù đã thực hiện nhiều thao tác, bao gồm cả hai lần chạm, cất nhằm đưa càng trở về vị trí ban đầu, hệ thống càng đáp chính vẫn không thể bung ra hoàn toàn.
Sự cố trở nên nghiêm trọng hơn khi lớp băng trong hệ thống càng đáp khiến các cảm biến “trọng lượng trên bánh xe” báo sai, cho rằng máy bay đã tiếp đất. Hệ thống điều khiển bay tự động của F-35 lập tức chuyển sang chế độ vận hành trên mặt đất, trong khi thực tế máy bay vẫn đang trên không. Điều này khiến phi công mất hoàn toàn quyền kiểm soát.
Nhận thấy tình huống không thể cứu vãn, phi công buộc phải phóng ghế thoát hiểm. Máy bay sau đó ngửa mũi khoảng 30-40 độ, nghiêng trái gần 38 độ, rồi rơi thẳng xuống đất và phát nổ, tạo ra quả cầu lửa khổng lồ. Vụ tai nạn khiến Không quân Mỹ thiệt hại ước tính 196,5 triệu USD. May mắn, phi công chỉ bị thương nhẹ.
Báo cáo của Bộ Tư lệnh Không quân Thái Bình Dương (PACAF) chỉ ra, gốc rễ của sự cố bắt nguồn từ công tác bảo dưỡng. Dầu thủy lực dùng cho chiếc F-35A đã bị nhiễm lượng nước lớn do khâu quản lý và bảo quản thùng chứa không tuân thủ quy định. Khi hoạt động trong điều kiện băng giá ở Alaska, nước trong dầu đã đóng băng, gây tắc nghẽn hệ thống càng đáp.
Ngoài ra, báo cáo cũng lưu ý các kỹ sư tham gia hỗ trợ phi công trong chuyến bay chưa nắm rõ hướng dẫn an toàn do Lockheed Martin ban hành trước đó về nguy cơ lỗi cảm biến trong môi trường cực lạnh. Việc lựa chọn giải pháp “chạm đất, cất cánh ngay” để căn chỉnh càng đáp vô tình làm tình huống trở nên nguy hiểm hơn.
Tác động lâu dài đối với chương trình F-35
Vụ việc tại Alaska không chỉ là một tai nạn riêng lẻ, mà còn gióng lên hồi chuông cảnh báo về mức độ tin cậy của tiêm kích tàng hình F-35 khi hoạt động trong môi trường khắc nghiệt.
Đây là vấn đề đặc biệt đáng quan tâm bởi nhiều đồng minh của Mỹ, trong đó có Canada, Phần Lan, Na Uy, Đan Mạch đều là những quốc gia có khí hậu lạnh giá, mùa đông kéo dài và điều kiện vận hành tương đồng với Alaska.
Theo giới phân tích, nếu tình trạng này không được khắc phục triệt để, F-35 có nguy cơ giảm sút khả năng triển khai ở các căn cứ tiền phương tại Bắc Cực, nơi NATO coi là trọng điểm chiến lược trong kỷ nguyên cạnh tranh với Nga.
Không quân Hoàng gia Canada dự kiến biên chế hàng chục chiếc F-35 để thay thế CF-18. Tuy nhiên, môi trường Bắc Cực với nhiệt độ khắc nghiệt đặt ra yêu cầu khắt khe về độ tin cậy.
Na Uy là một trong những quốc gia châu Âu đầu tiên vận hành F-35, Na Uy đã từng báo cáo hiện tượng ngưng tụ băng trên cảm biến và hệ thống điện tử trong điều kiện lạnh.
Phần Lan với kế hoạch mua 64 chiếc F-35, Helsinki đặc biệt quan tâm đến khả năng cất hạ cánh từ đường băng phủ băng tuyết một kịch bản thường xuyên xảy ra trong mùa đông kéo dài.
Chi phí bảo trì vốn đã là điểm yếu thường xuyên bị chỉ trích của chương trình F-35, có thể đội thêm khi phải triển khai các biện pháp chống ẩm, chống đóng băng phức tạp hơn.
Chuyên gia phân tích quân sự Mỹ Mark Gunzinger, Viện Mitchell về các nghiên cứu hàng không, nhận định:
“F-35 là một trong những nền tảng chiến đấu hiện đại nhất thế giới, nhưng các vấn đề trong môi trường khắc nghiệt có thể làm chậm khả năng triển khai tại các khu vực mà NATO cần nhất.
Nếu không xử lý triệt để, điều này sẽ buộc các quốc gia vận hành phải dựa vào phương án bổ sung hoặc kéo dài vòng đời của phi đội tiêm kích cũ.”
Trong khi đó, chuyên gia quốc phòng châu Âu Christian Mölling thuộc Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Đức (DGAP) cho rằng: “Đối với các nước Bắc Âu, việc F-35 gặp hạn chế trong điều kiện lạnh giá không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà còn liên quan tới chiến lược răn đe Nga. Mọi gián đoạn khả năng sẵn sàng chiến đấu đều tạo ra khoảng trống mà Moscow có thể khai thác.”
Các chuyên gia quốc phòng nhận định, sự cố cho thấy nguy cơ hệ thống tự động hóa cao của F-35 có thể trở thành “con dao hai lưỡi” chỉ cần một chuỗi lỗi nhỏ từ cảm biến, phần mềm sẽ đưa ra lệnh vận hành sai, khiến phi công mất quyền kiểm soát hoàn toàn. Trong điều kiện lạnh cực đoan, xác suất xuất hiện lỗi dạng này còn cao hơn do nguy cơ băng giá tác động đến dầu thủy lực, cảm biến và cơ cấu cơ khí.
Về lâu dài, sự cố ở Alaska có thể làm gia tăng sức ép chính trị lên Lockheed Martin và Lầu Năm Góc trong việc cải thiện thiết kế cũng như ban hành thêm hướng dẫn kỹ thuật. Không chỉ đảm bảo an toàn, điều này còn nhằm duy trì niềm tin của các khách hàng quốc tế, những quốc gia đã chi hàng chục tỷ USD để tham gia chương trình F-35.
Tai nạn trị giá gần 200 triệu USD ở Alaska nhấn mạnh thực tế càng hiện đại, càng tự động hóa, rủi ro khi hệ thống gặp sự cố càng khó lường.
Với F-35, một dòng máy bay được coi là “xương sống” của không lực Mỹ và đồng minh, những bài học rút ra từ vụ việc sẽ có tác động không nhỏ đến cách thức bảo trì, huấn luyện và vận hành trong tương lai.
Dù vậy, các chuyên gia cho rằng F-35 khó có khả năng bị các đồng minh “quay lưng”, bởi đây vẫn là chiến đấu cơ tàng hình thế hệ 5 duy nhất trên thị trường quốc tế hiện nay.
Thay vào đó, những sự cố như tại Alaska sẽ thúc đẩy Lockheed Martin và Không quân Mỹ phải cải tiến liên tục, đặc biệt trong khâu bảo dưỡng và thiết kế, nhằm giảm thiểu rủi ro cho toàn bộ đội hình F-35 đang hoạt động trên toàn cầu.
