Iran thử nghiệm máy bay vận tải Simorgh, hướng tới thay thế C-130 cũ

Iran đang tiếp tục đẩy mạnh nỗ lực phát triển năng lực tự chủ trong lĩnh vực hàng không quân sự khi mẫu máy bay vận tải hạng nhẹ nội địa Simorgh chính thức bước vào giai đoạn bay thử tại Shahin Shahr, miền Trung Iran.

Chuyến bay này được xem là bước tiến quan trọng trong chương trình hiện đại hóa lực lượng vận tải chiến thuật, trong bối cảnh nhiều dòng máy bay vận tải chủ lực của Iran đã phục vụ hơn nửa thế kỷ và đối mặt với thách thức lớn trong bảo trì.

Theo Tổ chức Hàng không Dân dụng Iran, Simorgh phải hoàn thành khoảng 100 giờ bay thử trong nhiều điều kiện thời tiết và nhiệm vụ khác nhau, trước khi được xem xét cấp phép khai thác trong đội bay quốc gia. Giai đoạn thử nghiệm này bao gồm đánh giá độ ổn định động lực bay, khả năng cất hạ cánh trong điều kiện đường băng hạn chế, khả năng mang tải thực tế và mức độ an toàn trong khai thác liên tục.

Nỗ lực tự chủ từ dự án IrAn-140 đến Simorgh

Simorgh được phát triển trên nền tảng dự án IrAn-140 – phiên bản nội địa hóa của mẫu Antonov An-140 do Iran hợp tác với Ukraine vào thập niên 1990. Tuy nhiên, việc dự án IrAn-140 gặp khó khăn do sự gián đoạn chuỗi cung ứng, cùng một số tai nạn trong quá khứ, đã buộc Iran phải tái thiết kế nhiều hạng mục, đặc biệt là khung thân, cấu trúc cánh và hệ thống động cơ.

Thay vì từ bỏ nền tảng có sẵn, các nhà kỹ sư Iran lựa chọn phương án cải tiến sâu để hình thành Simorgh, mẫu máy bay nội địa có khả năng đáp ứng tốt hơn yêu cầu vận tải quân sự và dân sự đa nhiệm. Việc đặt tên theo loài chim thần thoại Simorgh, biểu tượng của sự tái sinh và sức mạnh trong văn hóa Ba Tư, cũng phản ánh tinh thần khẳng định năng lực tự chủ công nghiệp của Iran trong bối cảnh chịu sức ép trừng phạt kéo dài.

Simorgh là máy bay vận tải chiến thuật cánh trên, sử dụng hai động cơ tua-bin cánh quạt TV3-117 có nguồn gốc Liên Xô (cũ) loại động cơ đã được chứng minh độ bền và khả năng duy trì trong điều kiện hậu cần hạn chế. Máy bay có chiều dài khoảng 23 m, sải cánh 25 m và chiều cao 8 m, tốc độ tối đa vào khoảng 500 - 533 km/giờ, tầm bay xấp xỉ 3.900 km và khả năng mang tải lên đến 6 tấn.

Điểm thay đổi đáng chú ý so với IrAn-140 nguyên bản là cửa lên xuống hàng phía sau. Thiết kế này giúp máy bay dễ dàng vận chuyển xe cơ giới hạng nhẹ, trang thiết bị quân sự, hàng viện trợ hoặc có thể bố trí ghế cho lính dù. Trong nhiệm vụ cứu hộ, cứu nạn và y tế khẩn cấp, khoang hàng có thể chuyển đổi để chứa tối đa 24 cáng cứu thương.

Việc tăng khả năng cất hạ cánh trên các đường băng ngắn, kể cả đường băng bán chuẩn hoặc dã chiến, là một trong những yếu tố giúp Simorgh phù hợp hơn với điều kiện địa hình Trung Đông, nơi nhiều sân bay tiền phương không có cơ sở hạ tầng đầy đủ.

Nhu cầu thay thế đội C-130 đã cao tuổi

Hiện nay, lực lượng không quân Iran vẫn dựa nhiều vào đội máy bay vận tải C-130E/H được mua từ trước năm 1979. Mặc dù được đánh giá là bền và đáng tin cậy, phần lớn số máy bay này đã phục vụ nhiều thập kỷ, chịu mỏi kết cấu lớn và đối mặt với việc thiếu hụt phụ tùng thay thế do bị cấm vận.

Trong bối cảnh đó, sự xuất hiện của Simorgh giúp Iran có phương án thay thế dần các nhiệm vụ vận tải nhẹ và trung bình, từ vận chuyển hậu cần, luân chuyển lực lượng, đến hỗ trợ dân sự và cứu trợ thiên tai. Điều này cũng đồng nghĩa đội C-130 còn lại có thể được phân bổ hợp lý hơn cho các nhiệm vụ chiến lược hoặc yêu cầu vận tải nặng.

Giới phân tích nhận định, nếu Simorgh vượt qua các thử nghiệm yêu cầu, mẫu máy bay này có thể trở thành một mắt xích quan trọng trong chiến lược tự chủ công nghiệp quốc phòng của Iran. Việc sở hữu một nền tảng vận tải nội địa cho phép nước này đảm bảo tính liên tục của năng lực hậu cần đường không mà không phụ thuộc vào nguồn cung quốc tế.

Ngoài ra, Simorgh còn có tiềm năng xuất khẩu đến các quốc gia có nhu cầu vận tải chiến thuật nhưng khó tiếp cận các dòng máy bay phương Tây vì chi phí hoặc rào cản chính trị. Điều này có thể mở ra hướng hợp tác mới trong lĩnh vực công nghiệp quốc phòng của Iran.