Ngày 21/8, Bloomberg dẫn nguồn tin thân cận cho biết Boeing, nhà sản xuất máy bay lớn của Mỹ đang trong quá trình đàm phán với Trung Quốc để bán khoảng 500 chiếc máy bay.
Đây không chỉ là một hợp đồng mang tính thương mại thông thường, mà có thể trở thành dấu mốc quan trọng trong quan hệ kinh tế giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, đồng thời định hình lại cục diện cạnh tranh trong ngành hàng không toàn cầu.
Cơ hội lịch sử cho Boeing
Theo Bloomberg, hai bên đang thảo luận chi tiết về dòng máy bay, chủng loại cũng như thời điểm bàn giao. Nếu thành công, đây sẽ là thương vụ lớn nhất của Boeing với Trung Quốc trong nhiều năm trở lại đây, và có thể được coi là “cú hích” chiến lược giúp Boeing thu hẹp khoảng cách với Airbus, đối thủ châu Âu vốn đã chiếm ưu thế tại thị trường Trung Quốc.
Điểm đáng chú ý, đây có thể là thương vụ đầu tiên ở quy mô lớn giữa Trung Quốc và Boeing kể từ chuyến thăm Bắc Kinh của Tổng thống Mỹ Donald Trump trong nhiệm kỳ đầu. Giới quan sát cho rằng điều này có ý nghĩa vượt xa lĩnh vực hàng không, bởi các hợp đồng máy bay thường trở thành điểm nhấn trong các hoạt động ngoại giao thương mại của Mỹ.
Trước đó, hoạt động của Boeing tại Trung Quốc từng bị gián đoạn khi các hãng bay trong nước ngừng tiếp nhận máy bay mới từ tháng 4 năm nay, trong bối cảnh căng thẳng thương mại Mỹ - Trung leo thang. Phải tới sau khi Washington và Bắc Kinh đạt thỏa thuận tạm giảm thuế nhập khẩu vào tháng 5, việc bàn giao mới được nối lại từ tháng 6.
Tại sao Trung Quốc lại “chọn Boeing”?
Trong bối cảnh Airbus đang chiếm ưu thế tại thị trường Trung Quốc, quyết định đàm phán với Boeing gây nhiều chú ý. Một mặt, đây được xem là động thái cân bằng chiến lược. Trung Quốc không muốn phụ thuộc hoàn toàn vào Airbus, vốn đã giành nhiều hợp đồng lớn trong những năm gần đây.
Mặt khác, Boeing vẫn sở hữu những dòng máy bay then chốt mà thị trường Trung Quốc cần, đặc biệt là 737 MAX và 787 Dreamliner. Những dòng này có khả năng phục vụ nhu cầu khai thác cả nội địa lẫn quốc tế, phù hợp với chiến lược phát triển đội bay đa dạng của Trung Quốc.
Một chuyên gia thuộc Viện Hàng không Dân dụng Trung Quốc nhận định trên tạp chí Caixin: “Nếu chỉ dựa vào Airbus, ngành hàng không Trung Quốc có nguy cơ thiếu đi sự linh hoạt về nguồn cung và công nghệ. Boeing vẫn giữ vai trò quan trọng trong cân bằng cấu trúc đội bay của các hãng Trung Quốc.”
Ngoài ra, thỏa thuận lớn với Boeing cũng có thể được Bắc Kinh xem như một tín hiệu chính trị gửi tới Washington, trong bối cảnh hai bên đang tìm cách hạ nhiệt căng thẳng thương mại.
Một yếu tố khác không thể bỏ qua là vai trò của COMAC, nhà sản xuất máy bay thương mại của Trung Quốc. Với mẫu C919, COMAC đang từng bước xây dựng vị thế trong ngành. Tuy nhiên, năng lực sản xuất còn hạn chế, thời gian giao hàng kéo dài và phạm vi khai thác còn hạn chế khiến COMAC chưa thể thay thế ngay Boeing hay Airbus.
Theo chuyên gia của Viện Nghiên cứu Hàng không Singapore, việc Bắc Kinh đàm phán mua số lượng lớn máy bay từ Boeing cho thấy “Trung Quốc vẫn cần sự kết hợp giữa việc tự chủ sản xuất với COMAC và duy trì nguồn cung từ các nhà sản xuất hàng đầu thế giới.”
Điều này phản ánh thực tế rằng, trong ngắn hạn, COMAC chưa thể đáp ứng quy mô phát triển đội bay khổng lồ của Trung Quốc, vốn đang hướng tới việc trở thành thị trường hàng không số hai thế giới, chỉ sau Mỹ.
Hiện nay, đội bay của Trung Quốc có hơn 4.000 chiếc, trải dài từ các dòng máy bay tầm ngắn, tầm trung đến tầm xa. Trong đó, Airbus đã vươn lên chiếm thị phần lớn, đặc biệt với dòng A320neo trong khai thác nội địa và A350 trong các tuyến quốc tế.
Boeing, sau nhiều năm gặp khó khăn với 737 MAX và ảnh hưởng từ căng thẳng thương mại, bị thu hẹp thị phần. Tuy vậy, nhiều hãng lớn của Trung Quốc như Air China, China Southern hay Hainan Airlines vẫn duy trì đội bay Boeing đáng kể, đặc biệt trên các đường bay liên lục địa. Thương vụ 500 máy bay, nếu thành hiện thực, sẽ giúp Boeing lấy lại vị thế và tăng cường hiện diện tại thị trường chiến lược này.
So sánh với các thị trường châu Á khác
Sự phát triển đội bay Trung Quốc cần được đặt trong tương quan với các nước châu Á khác. Nhật Bản hiện sở hữu đội bay khoảng 800 chiếc, chủ yếu khai thác Airbus và Boeing song song, nhưng không có động thái mua sắm ở quy mô “khủng” như Trung Quốc.
Ấn Độ đang nổi lên nhanh chóng với đơn đặt hàng hàng trăm máy bay từ Airbus, tiêu biểu như thỏa thuận của IndiGo và Air India. Điều này khiến thị trường Ấn Độ được đánh giá là “điểm nóng” cạnh tranh tiếp theo, song vẫn chưa thể so sánh về quy mô với Trung Quốc.
Trong khi đó, khu vực ASEAN với các hãng hàng không như Singapore Airlines, Vietnam Airlines, Thai Airways… sở hữu đội bay nhỏ hơn nhiều, tập trung vào các tuyến khu vực và liên lục địa chọn lọc.
Như vậy, so sánh toàn khu vực châu Á - Thái Bình Dương, Trung Quốc vẫn là thị trường trọng tâm, nơi mà bất kỳ thương vụ lớn nào cũng có thể tác động dây chuyền tới Airbus, Boeing, cũng như các hãng sản xuất khác.
Một thương vụ trị giá hàng trăm tỷ USD với Trung Quốc sẽ không chỉ thay đổi vị thế của Boeing tại châu Á, mà còn tác động đến toàn cầu. Nếu Boeing thành công, Airbus sẽ đối mặt với thách thức duy trì thị phần tại một thị trường trọng yếu. Đồng thời, sự xuất hiện của COMAC sẽ tiếp tục tạo ra tam giác cạnh tranh mới trong tương lai.
Chuyên gia phân tích từ AeroDynamic Advisory nhận định: “Châu Á - Thái Bình Dương đang là tâm điểm của ngành hàng không thế giới. Trung Quốc và Ấn Độ sẽ định hình hướng đi của cả Boeing lẫn Airbus trong hai thập kỷ tới.”
Thương vụ 500 máy bay giữa Boeing và Trung Quốc, nếu trở thành hiện thực, sẽ vượt xa ý nghĩa của một hợp đồng kinh doanh. Nó mang trong mình yếu tố chiến lược, ngoại giao và cạnh tranh công nghệ.
Đồng thời, nó cũng cho thấy cách Trung Quốc cân bằng giữa các nhà cung cấp toàn cầu, thúc đẩy phát triển COMAC, và duy trì vị thế của mình như trung tâm của thị trường hàng không châu Á - Thái Bình Dương.
Trong bức tranh này, Boeing có cơ hội lớn để phục hồi sau nhiều năm khó khăn. Airbus đứng trước thách thức bảo vệ thị phần. COMAC tiếp tục là nhân tố tiềm năng. Và toàn bộ khu vực châu Á - Thái Bình Dương sẽ chứng kiến những tác động sâu rộng từ một thương vụ có thể làm thay đổi cục diện ngành hàng không thế giới.
