Việc triển khai UAV LUCAS từ tàu chiến, cho thấy Mỹ đang khai thác triệt để giá trị chiến thuật của UAV cảm tử tầm xa chi phí thấp.
Việc có thể triển khai các UAV cảm tử LUCAS từ tàu hải quân giúp Mỹ mở rộng đáng kể “không gian xuất phát” của những bầy máy bay không người lái tấn công, cho phép chúng không chỉ xuất phát từ đất liền mà còn từ bất kỳ vùng biển nào tàu chiến có thể tiếp cận hợp pháp. Đây được xem là bước tiến mang tính đột phá trong cách Mỹ tổ chức tác chiến bằng UAV tầm xa chi phí thấp.
Hải quân Mỹ tại Trung Đông vừa tiến hành thử nghiệm phóng thành công UAV cảm tử tầm xa thuộc hệ thống Low-Cost Uncrewed Combat Attack System (LUCAS) từ tàu tác chiến ven bờ lớp Independence – USS Santa Barbara. Theo mô tả chính thức, đây là một thành tựu “lần đầu tiên trong lịch sử”, diễn ra chỉ hai tuần sau khi quân đội Mỹ tuyên bố thành lập Lực lượng Đặc nhiệm Scorpion Strike (TFSS) tại khu vực, đơn vị được trang bị các UAV LUCAS do công ty SpektreWorks phát triển.
Khả năng triển khai UAV tấn công “một chiều” từ trên biển, song song với việc phóng từ các căn cứ trên bộ, mở ra một loạt phương án tác chiến mới, bổ sung đáng kể cho kho năng lực tấn công tầm xa vốn đã rất mạnh của quân đội Mỹ.
Chiến lược chiến tranh UAV chi phí thấp
Trong nhiều năm qua, các nhà phân tích quân sự đã nhấn mạnh sự cần thiết phải trang bị cho tàu hải quân Mỹ nhiều loại hệ thống bay không người lái khác nhau. Những UAV này không chỉ đóng vai trò tấn công, mà còn mở rộng khả năng phòng thủ, tác chiến điện tử, thu thập tình báo, trinh sát, cũng như kết nối mạng chiến đấu.
Đầu năm nay, giới chuyên gia quân sự Mỹ đã công khai lập luận rằng Lầu Năm Góc cần đầu tư mạnh vào các UAV cảm tử tầm xa có thể sản xuất nhanh với số lượng lớn – đặc biệt là các thiết kế tương tự Shahed-136 của Iran. LUCAS chính là hiện thân rõ ràng nhất cho định hướng này.
Theo thông cáo chính thức, vụ phóng thử được thực hiện vào ngày 16/12, khi USS Santa Barbara đang hoạt động tại Vịnh Ả Rập, hay còn được biết đến với tên gọi Vịnh Ba Tư. Cuộc thử nghiệm do Task Force 59 thuộc Bộ Tư lệnh Lực lượng Hải quân Mỹ khu vực Trung Đông (NAVCENT) tiến hành.
Task Force 59 được thành lập năm 2021 và từ đó đến nay đóng vai trò tiên phong trong việc mở rộng sử dụng các nền tảng không người lái cũng như ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào tác chiến hải quân tại Trung Đông. Riêng UAV LUCAS được cung cấp bởi TFSS – lực lượng trực thuộc Bộ Tư lệnh Tác chiến Đặc biệt Mỹ tại Trung Đông (SOCCENT).
Tuy nhiên, phía NAVCENT không công bố chi tiết về khả năng cụ thể được thử nghiệm, chẳng hạn như tầm bay của UAV, cách thức điều khiển, hay việc nó có đánh trúng mục tiêu giả định trên biển hoặc trên đất liền hay không. CENTCOM cũng từ chối cung cấp thêm thông tin chi tiết.
LUCAS – bản sao Shahed-136 do Mỹ đảo ngược thiết kế
Thông tin công khai về LUCAS hiện vẫn khá hạn chế. Điều được xác nhận là SpektreWorks đã trực tiếp đảo ngược thiết kế từ UAV Shahed-136 của Iran, ban đầu nhằm phục vụ vai trò mục tiêu giả lập cho huấn luyện và thử nghiệm.
LUCAS dài khoảng 3 mét, sải cánh gần 2,4 mét, nhỏ hơn một chút so với Shahed-136 nguyên bản. SpektreWorks từng công bố thông số của biến thể mục tiêu FLM 136, với tầm bay và tải trọng chỉ bằng khoảng một nửa Shahed-136, song không rõ các cấu hình tác chiến thực tế của LUCAS có bị giới hạn tương tự hay không.
Giá thành mỗi UAV LUCAS được cho là vào khoảng 35.000 USD, thấp hơn rất nhiều so với các loại tên lửa hành trình truyền thống.
Trong những năm gần đây, Iran cùng các lực lượng ủy nhiệm trong khu vực đã sử dụng ngày càng nhiều biến thể và phiên bản phái sinh của Shahed-136, bao gồm cả các cuộc tấn công nhằm vào Israel và các tàu thương mại trên Biển Đỏ.
Nga cũng đã xây dựng năng lực sản xuất nội địa hàng loạt UAV dựa trên Shahed-136 và thường xuyên sử dụng chúng để tập kích các thành phố Ukraine cũng như mục tiêu quân sự gần tiền tuyến. Những kinh nghiệm thực chiến này đã cho thấy rõ giá trị chiến thuật của UAV cảm tử tầm xa chi phí thấp.
Hình ảnh do quân đội Mỹ công bố cho thấy LUCAS có thiết kế mô-đun, không chỉ phục vụ vai trò cảm tử mà còn có thể đảm nhiệm nhiệm vụ trinh sát, giám sát, thậm chí đóng vai trò nghi binh.
Một biến thể đáng chú ý của LUCAS được trang bị camera gimbal ở mũi cùng liên kết dữ liệu vệ tinh ngoài tầm nhìn (BLOS) cỡ nhỏ đặt trên thân. Đây là bước phát triển cực kỳ quan trọng, cho phép UAV được điều khiển linh hoạt sau khi phóng, tấn công mục tiêu di động, hoặc mục tiêu xuất hiện bất ngờ.
Khả năng này cũng mở đường cho chiến thuật bầy đàn UAV, trong đó các UAV tấn công đơn giản có thể liên kết với một số ít UAV “chỉ huy” mang thiết bị trinh sát và liên lạc vệ tinh, tạo thành một mạng tác chiến hiệu quả với chi phí thấp hơn rất nhiều so với việc trang bị đầy đủ cho từng chiếc.
Phóng từ biển – thách thức lớn cho phòng thủ đối phương
Việc triển khai LUCAS từ tàu chiến, bên cạnh các bệ phóng trên bộ cố định hoặc cơ động, càng làm gia tăng tính khó đoán của các đòn tấn công. Kinh nghiệm từ Iran và Nga cho thấy các UAV Shahed-136 thường bay theo những lộ trình vòng vèo, tấn công từ các hướng bất ngờ, gây áp lực cực lớn cho hệ thống phòng không đối phương.
Khi kết hợp với số lượng lớn và giá thành rẻ, các đòn tấn công bão hòa bằng UAV cảm tử có thể buộc đối phương phải tiêu tốn các tên lửa phòng không đắt tiền – một chiến lược “bào mòn” rất hiệu quả.
Giới chức Mỹ nhấn mạnh rằng việc thử nghiệm tại Vịnh Ba Tư mang ý nghĩa chiến lược rõ rệt, nhằm trực tiếp thách thức Iran.
Một quan chức Mỹ từng khẳng định: “Chúng tôi không chỉ sản xuất hàng loạt, mà còn đã triển khai LUCAS tại Trung Đông. Về bản chất, chúng tôi đang lật ngược thế cờ với Iran”.
Việc sử dụng tàu lớp Independence cho thử nghiệm cũng cho thấy một hướng đi mới nhằm khai thác hiệu quả hơn các tàu Littoral Combat Ship (LCS), vốn bị chỉ trích là chưa đáp ứng kỳ vọng ban đầu. Trang bị khả năng phóng hàng loạt UAV cảm tử tầm xa có thể giúp LCS trở thành nền tảng tấn công linh hoạt, gia tăng đáng kể hỏa lực với chi phí thấp.
Không chỉ Mỹ, thị trường UAV cảm tử tầm xa kiểu Shahed-136 đang phát triển mạnh trên toàn cầu. Trung Quốc đã xuất hiện nhiều thiết kế tương tự, trong khi Nga được cho là đang hỗ trợ Triều Tiên xây dựng năng lực sản xuất UAV loại này để đổi lấy sự hỗ trợ trong chiến sự Ukraine.
Dù tương lai của LUCAS trong toàn bộ quân đội Mỹ vẫn còn đang được định hình, vụ phóng thử từ USS Santa Barbara đã cho thấy rõ một điều: lực lượng Mỹ tại Trung Đông đang chủ động mở rộng và hoàn thiện năng lực tác chiến bằng UAV cảm tử tầm xa – một công cụ chiến tranh hiện đại, rẻ, linh hoạt và có sức răn đe ngày càng lớn trong môi trường xung đột thế kỷ 21.
