Jaguar, xương sống của lực lượng cường kích Ấn Độ, dù già nua vẫn phải gánh vác nhiệm vụ cho đến khi Ấn Độ tìm được giải pháp thay thế thực sự.
Ấn Độ hiện là quốc gia duy nhất trên thế giới còn vận hành dòng máy bay cường kích SEPECAT Jaguar do Anh – Pháp hợp tác phát triển.
Trong bối cảnh đó, New Delhi đang chuẩn bị tiếp nhận một số máy bay Jaguar đã nghỉ hưu của Oman, một quyết định vừa cho thấy giá trị bền bỉ của dòng chiến đấu cơ thời Chiến tranh Lạnh này đối với Không quân Ấn Độ (IAF), vừa phơi bày những khó khăn sâu sắc mà lực lượng không quân nước này đang phải đối mặt do thiếu hụt tiêm kích và chậm trễ trong các chương trình mua sắm mới.
Những chiếc Jaguar “hồi sinh” từ Oman
Nhiều nguồn tin cho biết Ấn Độ và Oman đã đạt được thỏa thuận. Theo đó, một số máy bay Jaguar từng phục vụ trong Không quân Hoàng gia Oman (RAFO) sẽ được chuyển giao cho Ấn Độ.
Oman bắt đầu tiếp nhận Jaguar từ năm 1977, với tổng cộng 27 chiếc do Anh sản xuất, gồm 20 máy bay một chỗ ngồi, 5 máy bay hai chỗ ngồi và 2 chiếc từng thuộc Không quân Hoàng gia Anh được dùng làm máy bay bù tổn thất.
Trong suốt thời gian phục vụ, ít nhất 13 chiếc Jaguar của Oman đã bị phá hủy hoặc hư hỏng nặng trong các vụ tai nạn, đồng nghĩa với việc tối đa chỉ còn khoảng 14 khung thân tương đối nguyên vẹn có thể chuyển cho Ấn Độ. Ngoài ra, một số bộ phận và linh kiện cũng có thể được thu hồi từ những chiếc đã bị loại biên trước đó.
Các máy bay Jaguar từ Oman sẽ không được đưa vào biên chế chiến đấu của IAF. Thay vào đó, chúng sẽ bị tháo rời để làm nguồn phụ tùng cho đội bay Jaguar đang già cỗi nhưng vẫn rất cần thiết của Ấn Độ.
Theo nhà sử học Không quân Ấn Độ Angad Singh, các máy bay này sẽ được tháo dỡ ngay tại Oman rồi vận chuyển từng phần về Ấn Độ để thuận tiện cho khâu logistics.
Đây không phải là lần đầu tiên New Delhi phải tìm kiếm phụ tùng Jaguar từ nước ngoài. Trong giai đoạn 2018–2019, trước tình trạng thiếu linh kiện ngày càng nghiêm trọng, Ấn Độ đã quay sang Pháp – quốc gia từng vận hành Jaguar cho đến năm 2005.
Paris đã chuyển giao cho New Delhi 31 khung thân hoàn chỉnh cùng nhiều phụ tùng khác và Ấn Độ chỉ phải chi trả chi phí vận chuyển.
Hiện nay, các khung thân và phụ tùng này đang được sử dụng để duy trì hoạt động cho sáu phi đội Jaguar của IAF, mỗi phi đội có từ 18 đến 20 máy bay.
Tuy nhiên, quy mô đội bay đang dần bị bào mòn do tai nạn và hao mòn tự nhiên, với riêng năm nay đã có ba chiếc Jaguar bị mất.
Chiếc Jaguar cuối cùng được sản xuất tại Ấn Độ rời dây chuyền của Hindustan Aeronautics Limited (HAL) vào năm 2008, trong khi các dây chuyền tại Anh và Pháp đã đóng cửa từ lâu.
Kể từ đó, việc tìm kiếm phụ tùng, đặc biệt là động cơ mới hoặc đã đại tu, ngày càng trở nên khó khăn. Không ít máy bay hiện nay buộc phải “hy sinh” để lấy linh kiện nhằm duy trì khả năng hoạt động cho những chiếc còn lại.
Vì sao Jaguar vẫn chưa thể nghỉ hưu?
Dù đã có tuổi đời lên tới hơn bốn thập kỷ, Jaguar vẫn giữ vai trò quan trọng trong học thuyết tác chiến của Không quân Ấn Độ. Bằng chứng rõ ràng nhất là việc New Delhi tiếp tục đầu tư nâng cấp sâu cho dòng máy bay này, với trọng tâm là chương trình hiện đại hóa DARIN (Display Attack Ranging and Inertial Navigation).
Chương trình DARIN bắt đầu từ thập niên 1980 và đã trải qua ba giai đoạn nâng cấp lớn. DARIN I giữ nguyên phần mũi “đục” đặc trưng của Jaguar nhưng bổ sung hệ thống dẫn đường – tấn công mới của Sagem, màn hình hiển thị bản đồ kết hợp điện tử, kính ngắm HUD và máy tính ngắm bắn.
Việc tích hợp chuẩn dữ liệu Mil-Std-1553B đã giúp Jaguar dễ dàng tiếp nhận vũ khí và cảm biến mới, đóng vai trò quan trọng trong Chiến tranh Kargil năm 1999 khi Jaguar lần đầu sử dụng bom dẫn đường laser.
Từ đầu những năm 2000, DARIN II mang đến những thay đổi sâu rộng hơn. Mũi máy bay được thiết kế lại để tích hợp hệ thống chỉ thị – chiếu xạ laser của Thales. Buồng lái được nâng cấp với HUD của Elbit (Israel), hệ thống dẫn đường quán tính/GPS và màn hình đa chức năng.
Khả năng tự vệ cũng được tăng cường nhờ hệ thống gây nhiễu Elta EL/L-8222, máy cảnh báo radar Tarang do Ấn Độ tự phát triển và các bệ phóng mồi bẫy mới. Về vũ khí, Jaguar được tích hợp tên lửa không đối không ASRAAM và bom chùm thông minh CBU-105.
Riêng các phiên bản Jaguar tấn công trên biển cũng được nâng cấp đáng kể. Radar Agave cũ và tên lửa chống hạm Sea Eagle được thay thế bằng radar Elta EL/M-2032 và tên lửa AGM-84 Harpoon Block II hiện đại hơn.
Giai đoạn nâng cấp tham vọng nhất là DARIN III, khởi động từ năm 2008. Điểm nhấn lớn nhất là radar mảng pha quét điện tử chủ động (AESA) Elta EL/M-2052, biến Jaguar trở thành máy bay chiến đấu đầu tiên của Ấn Độ được trang bị công nghệ này.
Tuy nhiên, chương trình DARIN III gặp nhiều trì hoãn do khó khăn trong tích hợp máy tính nhiệm vụ kiến trúc mở do Ấn Độ tự phát triển, cũng như kế hoạch thay động cơ Adour bằng Honeywell F125-IN. Dự án thay động cơ cuối cùng bị hủy vào năm 2019 vì chi phí quá cao.
Dù vậy, DARIN III vẫn mang lại những cải tiến quan trọng như buồng lái “glass cockpit” hoàn toàn số hóa, ba màn hình đa chức năng, hệ thống hiển thị động cơ – bay kỹ thuật số và mũ bay ngắm bắn DASH của Elbit, cho phép phi công khai thác tối đa tên lửa ASRAAM gắn trên giá treo cánh độc đáo của Jaguar.
Khoảng trống lực lượng và bài toán không lối thoát
Chương trình DARIN III được kỳ vọng sẽ kéo dài vòng đời của một số Jaguar đến tận năm 2050. Tuy nhiên, việc loại biên sẽ bắt đầu sớm hơn, khi các máy bay Jaguar lâu đời nhất do Anh sản xuất sẽ không được nâng cấp toàn diện. Điều này đồng nghĩa ít nhất hai trong sáu phi đội Jaguar của IAF sẽ sớm giải thể.
Trong khi đó, tình trạng thiếu hụt tiêm kích của Không quân Ấn Độ ngày càng nghiêm trọng. Trước các mối đe dọa song song từ Pakistan và Trung Quốc, New Delhi từng xác định IAF cần ít nhất 42 phi đội chiến đấu. Hiện tại, con số này chỉ còn khoảng 29, mức thấp nhất kể từ cuộc chiến với Trung Quốc năm 1962.
Các kế hoạch mua sắm tiêm kích mới, bao gồm gói 114 máy bay chiến đấu, vẫn giậm chân tại chỗ. Trong khi đó, các chương trình máy bay nội địa cũng tiến triển chậm, khiến “khoảng trống phi đội” ngày càng nới rộng.
Trong bối cảnh đó, việc Ấn Độ phải lùng sục khắp thế giới để tìm phụ tùng cho Jaguar không còn là điều khó hiểu. Dù đã già nua, Jaguar vẫn là một nền tảng tấn công chính xác, bền bỉ và quen thuộc, đủ khả năng gánh vác nhiệm vụ cho đến khi Ấn Độ tìm được giải pháp thay thế thực sự.
Như Angad Singh nhận định, trong tình thế hiện nay, Không quân Ấn Độ đơn giản là “không còn lựa chọn nào khác” ngoài việc tiếp tục duy trì những máy bay đã phục vụ hàng chục năm và Jaguar chính là minh chứng rõ ràng nhất cho thực tế đó.
.png "Vén màn bí mật cuộc hồi sinh một 'Bóng ma' B-2 Spirit")
