Gửi bình luận
Công nghệ laser trên không, từng được ca ngợi như "thanh kiếm ánh sáng" của tương lai, và một tập đoàn quốc phòng của Israel đang nỗ lực thực hiện mục tiêu này.
Tập đoàn quốc phòng Elbit Systems của Israel đang âm thầm phát triển một phiên bản trên không của hệ thống laser Iron Beam nhằm mục tiêu tiêu diệt máy bay không người lái (UAV).
Dù chưa công bố loại máy bay cụ thể nào sẽ được chọn làm nền tảng, giới phân tích nhận định tiêm kích F-16, F-15 hoặc thậm chí F-35 đều nằm trong số các phương án khả thi.
Theo tạp chí Aviation Week, Giám đốc điều hành Elbit, ông Bezalel Machlis, đã xác nhận về dự án trong buổi công bố kết quả kinh doanh quý II/2025. Ông cũng tiết lộ rằng hệ thống đang thu hút sự quan tâm mạnh mẽ từ nhiều khách hàng quốc tế, không chỉ riêng Israel.
Iron Beam: từ mặt đất lên bầu trời
Elbit là nhà cung cấp chính hệ thống laser Iron Beam cho tập đoàn Rafael, đơn vị chịu trách nhiệm chính trong việc phát triển tổ hợp này. Vào tháng 5 vừa qua, Rafael công bố Iron Beam đã được thử nghiệm thành công, bắn hạ nhiều UAV đối phương bằng chùm tia năng lượng định hướng.
Nếu như Iron Dome – lá chắn tên lửa nổi tiếng của Israel – sử dụng tên lửa đánh chặn với chi phí hàng chục nghìn USD mỗi phát bắn, thì Iron Beam lại khai thác laser công suất cao. Mỗi lần khai hỏa, chi phí gần như chỉ tính bằng chi phí điện năng, rẻ hơn gấp hàng trăm lần.
Ý tưởng đưa Iron Beam lên máy bay chiến đấu mở ra khả năng triển khai vũ khí laser cơ động, có thể bao phủ khu vực rộng lớn và phản ứng nhanh hơn so với các tổ hợp mặt đất.
Nỗ lực tích hợp vũ khí laser lên máy bay không phải mới mẻ. Trước đó, Boeing từng phát triển dự án YAL-1 – một máy bay Boeing 747 được cải tiến, gắn laser công suất cực mạnh để đánh chặn tên lửa đạn đạo ngay khi chúng rời bệ phóng. Tuy nhiên, chương trình bị hủy bỏ do chi phí khổng lồ và tính ứng dụng thực tế thấp.
Mỹ cũng từng thử nghiệm lắp đặt laser trên AC-130J gunship trong khuôn khổ dự án Airborne High Energy Laser (AHEL), song vấp phải hàng loạt rào cản kỹ thuật và cuối cùng bị loại bỏ.
Video thử nghiệm vũ khí laser năng lượng cao tiêu diệt UAV và mục tiêu di động trên biển. Nguồn: Hải quân Mỹ
Một nỗ lực khác là chương trình Self-Protect High Energy Laser Demonstrator (SHiELD), với mục tiêu trang bị laser cho tiêm kích F-22 và F-35. Tuy nhiên, các cuộc thử nghiệm dự kiến trên F-15E vào năm 2024 đã không bao giờ diễn ra sau khi dự án bị hủy.
Những thách thức với công nghệ laser trên không
Công nghệ laser trên không, từng được ca ngợi như "thanh kiếm ánh sáng" của tương lai, đang đối mặt với vô vàn trở ngại.
Từ chương trình Airborne Laser (ABL) của Mỹ bị hủy bỏ sau 16 năm và chi phí 5 tỷ USD, đến các dự án hiện đại, laser vũ khí trên máy bay hứa hẹn khả năng bắn hạ tên lửa, máy bay không người lái (UAV) và mục tiêu mặt đất với tốc độ ánh sáng. Tuy nhiên, thực tế cho thấy đây là lĩnh vực đầy rẫy thách thức kỹ thuật, tài chính và vận hành.
Năng lượng và tản nhiệt: Một trong những rào cản lớn nhất là nguồn năng lượng khổng lồ cần thiết để laser hoạt động hiệu quả. Laser năng lượng cao phải duy trì chùm tia tập trung trong thời gian đủ dài để "nung chảy" mục tiêu, nhưng việc tích hợp chúng vào máy bay – nơi trọng lượng và không gian hạn chế – là bài toán nan giải.
Theo Michael Griffin, cựu Thứ trưởng Quốc phòng Mỹ, việc đặt laser lớn trên máy bay để bắn hạ tên lửa từ khoảng cách gần vẫn "cực kỳ đáng nghi ngờ". Hơn nữa, quản lý nhiệt là vấn đề then chốt: laser sinh ra nhiệt lượng lớn, đòi hỏi hệ thống làm mát phức tạp, dễ làm tăng trọng lượng và giảm hiệu suất bay.
Ngoài ra, rối loạn khí quyển cũng làm suy giảm chùm laser. Không khí, gió và độ ẩm có thể làm lệch hướng tia, giảm độ chính xác. Các chuyên gia Không quân Mỹ nhấn mạnh rằng nhiễu loạn không khí làm méo mó và lệch hướng chùm tia, đòi hỏi công nghệ bù đắp tiên tiến như chỉ hướng thích ứng.
Trong điều kiện thời tiết xấu, hiệu quả laser giảm mạnh, khiến chúng kém đáng tin cậy so với tên lửa truyền thống.
Chi phí và trì hoãn phát triển: Lịch sử phát triển laser trên không đầy rẫy thất bại tài chính. Chương trình ABL, khởi xướng từ những năm 1990 để chống tên lửa đạn đạo, gặp vô số vấn đề kỹ thuật dẫn đến chi phí tăng vọt và trì hoãn. Đến năm 2012, dự án bị hủy, để lại bài học về việc ước tính thời gian phát triển phần cứng quá lạc quan.
Gần đây, thách thức kỹ thuật đã đẩy lùi các thử nghiệm trên F-15, buộc Không quân Mỹ phải xem xét lại chiến lược.
Về logistics, laser đòi hỏi nguồn điện ổn định từ máy bay, thường yêu cầu cải tiến động cơ hoặc pin bổ sung, tăng chi phí bảo trì. Hơn nữa, yêu cầu chỉ hướng chính xác cao và dễ bị suy giảm khí quyển làm phức tạp hóa vận hành thực địa.
Do đó, phần lớn các hệ thống laser hiện nay vẫn được triển khai trên mặt đất hoặc tàu chiến – nơi có thể tích hợp nguồn điện và hệ thống làm mát quy mô lớn.
Nếu Elbit Systems có thể vượt qua những rào cản kể trên, một tiêm kích được trang bị laser Iron Beam sẽ trở thành giải pháp mang tính đột phá và tiết kiệm chi phí trong việc đối phó UAV. Trong bối cảnh UAV cảm tử giá rẻ ngày càng phổ biến tại Trung Đông, Ukraine và nhiều điểm nóng khác, vũ khí laser có thể thay đổi hoàn toàn cục diện.
Điểm đáng chú ý là Iron Beam đã chứng minh được khả năng hạ UAV từ nền tảng mặt đất. Việc đưa công nghệ này lên máy bay sẽ giúp mở rộng không gian tác chiến, tăng tốc độ phản ứng và giảm phụ thuộc vào vị trí triển khai cố định.
Laser trên không vẫn hứa hẹn tăng khả năng sống sót cho máy bay bằng cách bắn hạ UAV hoặc tên lửa nhanh chóng. Các dự án như laser trên trực thăng hoặc máy bay chiến đấu đang được đẩy mạnh, nhưng cần vượt qua rào cản kích thước và công suất.
Về mặt chiến lược, công nghệ này có thể thay đổi cuộc chơi trong phòng thủ không phận, nhưng rủi ro đạo đức – như lạm dụng trong xung đột – và cạnh tranh toàn cầu từ Trung Quốc, Nga đòi hỏi cân nhắc kỹ lưỡng
Việc Israel nghiên cứu tích hợp Iron Beam lên F-16 hoặc F-35 cho thấy tầm nhìn xa của quốc gia này trong chuẩn bị cho một tương lai nơi drone giá rẻ tràn ngập chiến trường. Tuy còn xa mới trở thành hiện thực, dự án của Elbit Systems đang được theo dõi sát sao không chỉ bởi các đồng minh phương Tây mà cả những đối thủ tiềm năng của Israel.
