Gửi bình luận
Tiêm kích J-16 có thực sự khóa mục tiêu hai tiêm kích tàng hình (có thể là F-22 hoặc F-35) hay không sẽ là câu hỏi lớn. Nhưng nó khẳng định sự tự tin và tham vọng của Trung Quốc trong tác chiến hiện đại.
Ngày 3/10, tờ Global Times dẫn lại một phim tài liệu phát sóng trên Đài Truyền hình Trung ương Trung Quốc (CCTV), trong đó một phi công thuộc lực lượng Không quân Quân Giải phóng Nhân dân (PLAAF) tuyên bố, anh ta đã khóa mục tiêu cùng lúc hai máy bay chiến đấu tàng hình nước ngoài khi đang điều khiển tiêm kích nội địa J-16, buộc cả hai phải rút lui.
Theo CCTV, sự việc xảy ra trong năm 2024, trong một đợt huấn luyện bay ven biển. Dù bản tin không nêu rõ đó là loại chiến đấu cơ nào, giới phân tích nhanh chóng nhận định chỉ có hai ứng viên khả dĩ: F-22 Raptor và F-35 Lightning II – những tiêm kích tàng hình thế hệ thứ 5 thường xuyên hoạt động trong khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.
Cả F-22 và F-35 đều được Mỹ triển khai tại Nhật Bản, Hàn Quốc, Guam, Philippines và các căn cứ tiền tiêu khác trong khu vực nhằm duy trì sức răn đe. Đây là những máy bay có diện tích phản xạ radar (RCS) cực nhỏ – chỉ khoảng 0,0015 m², khiến chúng gần như vô hình trước radar thông thường. Trong khi đó, J-16 của Trung Quốc chỉ được xếp vào thế hệ 4.5, thấp hơn một bậc về công nghệ.
Chính sự chênh lệch này khiến nhiều chuyên gia hoài nghi rằng, báo cáo của CCTV có thể mang nặng yếu tố tuyên truyền và chiến tranh tâm lý.
Trong thuật ngữ hàng không quân sự, “lock-on” nghĩa là một máy bay chiến đấu đã sử dụng radar hoặc cảm biến khác để thiết lập giải pháp điều khiển hỏa lực, tức là đủ điều kiện để phóng tên lửa nếu cần. Đây được xem là hành động cực kỳ khiêu khích, đặc biệt khi áp dụng với máy bay quân sự nước khác, ngay cả khi đang bay trong không phận quốc tế.
Mỹ từng nhiều lần cáo buộc Trung Quốc thực hiện các vụ chặn nguy hiểm, và tuyên bố mới này dường như tiếp nối mô hình hành động mạo hiểm mà Washington thường chỉ trích.
Cuộc chạm trán J-16 với F-22, F-35?
Trong chương trình của CCTV, phi công Li Chao thuộc Bộ Tư lệnh Chiến khu miền Tây của PLA đã thuật lại chi tiết vụ việc khi anh và đồng đội chạm trán hai máy bay chiến đấu lạ trong lúc huấn luyện.
“Chúng bay thẳng về phía chúng tôi. Ý đồ của họ rất rõ ràng – đó là hành động khiêu khích. Với lưng hướng ra vùng biển lãnh thổ, chúng tôi buộc phải ngăn chặn”, Li kể lại.
Theo lời Li, khi máy bay J-16 của Trung Quốc khóa mục tiêu vào một trong hai chiến đấu cơ, chiếc còn lại lập tức tăng tốc thoát khỏi khu vực, trong khi máy bay đầu tiên quay lại khóa mục tiêu vào J-16.
Lợi dụng khoảnh khắc đó, Li kéo máy bay lên cao rồi thực hiện động tác “barrel roll” (cuộn tròn trên không) và bay lộn ngược ngay phía trên tiêm kích đối phương.
“Khi ấy, buồng lái của tôi chỉ cách buồng lái của họ 10–15 mét. Sau khi hoàn tất động tác, tôi đã khóa cùng lúc hai mục tiêu. Cuối cùng, cả hai chiếc máy bay đều rút lui”, Li nói.
Theo CCTV, đây là “cuộc đối đầu duy nhất thuộc loại này”, và từ sau sự kiện đó, “loại máy bay này không còn xuất hiện gần vùng biển ven bờ Trung Quốc nữa”.
Câu chuyện của Li Chao không phải là trường hợp đơn lẻ. Trong năm 2024, truyền thông Trung Quốc liên tục đưa tin J-20, J-15 và J-16 của PLAAF đã “xua đuổi” các máy bay quân sự nước ngoài tiếp cận không phận Trung Quốc.
Điểm đáng chú ý nhất trong lời khẳng định của Bắc Kinh là: Trung Quốc tuyên bố có thể phát hiện và khóa mục tiêu vào máy bay tàng hình như F-22 bằng “hệ thống tác chiến hợp nhất” (Integrated Combat System).
Theo mô tả, hệ thống này có thể bao gồm mạng radar chống tàng hình mặt đất, máy bay cảnh báo sớm, vệ tinh và hệ thống truyền dữ liệu thời gian thực, tất cả cùng chia sẻ dữ liệu cho các chiến đấu cơ như J-16.
Truyền thông Trung Quốc nhấn mạnh: “Chúng tôi có thể phát hiện không chỉ các chiến đấu cơ mà cả mọi loại khí tài tàng hình của phương Tây”.
Một số chi tiết được nêu – chẳng hạn như việc J-16 thực hiện nhào lộn kiểu “cuộn tròn” (barrel roll) ngay phía trên F-22 – bị nhiều chuyên gia nhận định là phóng đại hoặc được thêm thắt để tạo kịch tính, gợi nhớ đến những cảnh trong phim Top Gun.
Theo các phi công phương Tây, khả năng một tiêm kích Trung Quốc tiếp cận F-22 ở khoảng cách chỉ vài chục mét mà không bị phản ứng là gần như không thể.
J-16 – “chim ưng” thế hệ 4.5 của Trung Quốc
Tiêm kích Shenyang J-16 (tên NATO: Flanker-N) là mẫu đa năng tấn công thế hệ 4.5, do Tập đoàn Máy bay Thẩm Dương phát triển, dựa trên khung thân J-11BS – biến thể hai chỗ ngồi của Su-27.
Máy bay này được trang bị radar mảng quét điện tử chủ động (AESA) do Trung Quốc tự sản xuất, có tầm phát hiện 200–250 km với mục tiêu cỡ tiêm kích (RCS 1 m²), theo dõi đồng thời 15–20 mục tiêu và khóa vào 4–6 mục tiêu cùng lúc.
Ngoài ra, J-16 còn có hệ thống tìm kiếm – theo dõi hồng ngoại (IRST) giúp phát hiện tín hiệu nhiệt của máy bay đối phương trong phạm vi 50–80 km, không cần bật radar – rất hữu ích khi đối đầu tiêm kích tàng hình.
Phi công hướng dẫn Wang Songxi thuộc Không quân Chiến khu miền Bắc từng khẳng định trên CCTV: “J-16 vượt trội hơn tất cả những máy bay tôi từng lái. Về khả năng điều khiển, radar và hệ thống hỏa lực, nó đạt bước nhảy vọt so với các thế hệ trước.”
Theo Wang, J-16 vượt cả Su-30 của Nga và J-10C của Trung Quốc nhờ thiết kế hai động cơ mạnh mẽ và buồng lái hai chỗ linh hoạt.
Theo giới chuyên gia, về lý thuyết, J-16 có thể “khóa” F-22 hay F-35 là có thể – nhưng chỉ trong những điều kiện rất cụ thể.
Máy bay tàng hình có diện tích phản xạ radar cực nhỏ, nhưng ở khoảng cách rất gần, radar của máy bay thế hệ 4 như J-16 vẫn có thể phát hiện và khóa mục tiêu. Lý do là cường độ tín hiệu radar tăng mạnh theo tỉ lệ nghịch với khoảng cách.
Hơn nữa, trong tầm nhìn trực quan, các phi công có thể dùng hệ thống IRST hoặc cảm biến quang điện tử để phát hiện tín hiệu nhiệt và hình ảnh – tức là bỏ qua lợi thế tàng hình.
Ngoài ra, máy bay tàng hình chỉ tối ưu ở hướng đối đầu trực diện. Nếu bị theo dõi từ bên hông hoặc phía sau, diện tích phản xạ radar tăng đáng kể, giúp đối phương dễ phát hiện hơn.
Một số bài tập không chiến trước đây từng ghi nhận máy bay thế hệ 4 khóa được tiêm kích tàng hình. Ví dụ, trong cuộc diễn tập Red Flag – Alaska năm 2012, Eurofighter Typhoon được cho là đã “bắn hạ” giả định nhiều chiếc F-22.
Tương tự, tại Trident Atlantic 25 ở Phần Lan, một Rafale Pháp cũng từng khóa mục tiêu và “phóng tên lửa giả” vào F-35A Mỹ, với bằng chứng video ghi lại rõ ràng.
Vì vậy, nếu đúng như Li Chao kể – khoảng cách giữa hai máy bay chỉ 10–15 mét và bay lộn ngược phía trên đối thủ – thì việc J-16 khóa được mục tiêu trong tầm gần là hoàn toàn khả thi. Tuy nhiên, việc “khóa cùng lúc hai tiêm kích tàng hình” thì lại đầy nghi vấn và có thể mang màu sắc tuyên truyền.
F-22 Raptor là máy bay tiêm kích tàng hình thế hệ thứ 5 đầu tiên của thế giới, với khả năng hợp nhất dữ liệu cảm biến (sensor fusion) vượt trội, giúp phi công có bức tranh chiến thuật tổng thể.
Tuy nhiên, chi phí cực cao và số lượng hạn chế khiến Mỹ chỉ triển khai số ít F-22 tại các căn cứ trọng yếu như Kadena (Okinawa, Nhật Bản), Guam hoặc Alaska, phục vụ nhiệm vụ răn đe khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.
“Mắt thần” của PLA và ý nghĩa chiến lược
Theo các nguồn tin Trung Quốc, “Integrated Combat System” bao gồm mạng lưới radar mặt đất hoạt động ở dải tần thấp, có khả năng phát hiện hình dạng tàng hình mà radar thông thường khó thấy. Dữ liệu từ các radar này được chuyển đến máy bay cảnh báo sớm KJ-500, rồi tiếp tục truyền qua liên kết dữ liệu (data link) đến trung tâm chỉ huy của PLA.
Từ đó, máy bay chiến đấu J-16 sẽ đóng vai trò “tay bắn”, nhận thông tin mục tiêu từ mạng lưới chung và thực hiện “khóa mục tiêu” dù radar của chính nó không thể trực tiếp phát hiện tiêm kích tàng hình.
Nếu đúng như mô tả, đây là một phần trong chiến lược “hợp nhất cảm biến” (sensor fusion network) – hướng phát triển mà cả Mỹ và Trung Quốc đều đang theo đuổi, nhằm biến toàn bộ hệ thống radar, vệ tinh và chiến đấu cơ thành một mạng cảm biến khổng lồ.
Dù câu chuyện có thật hay không, nó phản ánh cuộc đua chiến lược ngày càng quyết liệt giữa hai siêu cường trong lĩnh vực phát hiện và đối phó máy bay tàng hình. Mỹ vẫn dẫn đầu về công nghệ cảm biến hợp nhất và tàng hình thế hệ 5, nhưng Trung Quốc đang thu hẹp khoảng cách nhờ đầu tư mạnh vào radar băng tần thấp, AI phân tích tín hiệu, và vệ tinh giám sát tần số cao.
Các tuyên bố như vụ “J-16 khóa mục tiêu F-22” giúp PLA củng cố hình ảnh tự tin trong nước, đồng thời gửi thông điệp răn đe ra bên ngoài, họ sẵn sàng đối đầu với các loại vũ khí tối tân nhất của Mỹ.
Các chuyên gia cảnh báo, việc gia tăng những cuộc chạm trán mạo hiểm trên không có thể làm leo thang căng thẳng và tăng nguy cơ tai nạn quân sự, tương tự vụ va chạm giữa máy bay trinh sát Mỹ EP-3 và chiến đấu cơ Trung Quốc hồi năm 2001.
Vụ việc “J-16 khóa mục tiêu F-22” – dù chưa thể xác minh – đã thành công trong việc tạo hiệu ứng truyền thông mạnh mẽ, khẳng định sự tự tin và tham vọng của Trung Quốc trong lĩnh vực tác chiến hiện đại.
Trong khi đó, Mỹ và đồng minh vẫn giữ im lặng, tiếp tục giám sát và đánh giá năng lực thực tế của PLA thông qua các cuộc trinh sát và phân tích tín hiệu radar.
Câu chuyện này cho thấy, cuộc cạnh tranh giữa hai cường quốc không chỉ là về vũ khí hay công nghệ, mà còn là cuộc chiến về nhận thức và hình ảnh sức mạnh – nơi mỗi tuyên bố, mỗi hành động đều mang ý nghĩa chiến lược sâu xa trên bầu trời châu Á – Thái Bình Dương.
