Gửi bình luận
Việc tên lửa Iskander đánh bại Patriot có thể không nằm ở “nâng cấp’ mà là kết quả từ sự kết hợp của nhiều yếu tố tác chiến thông minh trên chiến trường của Nga.
Bất chấp nhiều báo cáo cho rằng, Nga đã cải tiến tên lửa đạn đạo tầm ngắn Iskander (SRBM) nhằm xuyên thủng hệ thống phòng không Patriot của Mỹ, cho đến nay vẫn chưa có lời giải thích dứt khoát về việc chính xác điều gì đã được thay đổi.
Tuy nhiên, một giả thuyết kỹ thuật mới, thực tế và khả thi hơn, đang dần được hình thành, có thể hé lộ bản chất thực sự của “nâng cấp” này.
Thông tin về việc Nga nâng cấp Iskander được Không quân Ukraine đưa ra từ tháng Năm, khi họ cho rằng, những thay đổi này giúp tên lửa thực hiện các động tác bay “bán đạn đạo” ở giai đoạn cuối và sử dụng mồi bẫy radar để đánh lừa hệ thống phòng thủ đối phương.
Tuy nhiên, thực tế là Iskander đã sở hữu khả năng cơ động quỹ đạo ở pha cuối từ thiết kế ban đầu, và việc triển khai mồi bẫy radar cũng đã được ghi nhận từ năm 2022.
Điều đó khiến cho “nâng cấp” mà Nga tuyên bố có thể không hề liên quan đến phần cứng, mà chỉ là sự điều chỉnh trong cách điều khiển và lập trình quỹ đạo bay.
Giả thuyết hợp lý nhất: Quỹ đạo tấn công dốc hơn ở pha cuối
Chuyên gia phân tích quốc phòng Na Uy Fabian Hoffmann đã đưa ra một loạt giả thuyết hợp lý nhằm lý giải cho tuyên bố của Nga. Theo ông, khả năng cao nhất là tên lửa Iskander được lập trình lại để tấn công theo quỹ đạo dốc hơn ở giai đoạn cuối.
Đây không phải là thay đổi về cấu trúc hay phần cứng, mà đơn giản chỉ cần điều chỉnh trong phần mềm điều khiển, giúp Nga có thể triển khai nhanh chóng và dễ dàng trên quy mô lớn.
Một quỹ đạo dốc hơn khiến cửa sổ đánh chặn của hệ thống Patriot bị rút ngắn đáng kể, giảm thời gian radar phát hiện, theo dõi và phóng tên lửa đánh chặn. Mục tiêu là vượt qua vùng tác chiến của Patriot càng nhanh càng tốt.
Cách tiếp cận này có thể hiệu quả hơn so với việc thực hiện các động tác cơ động phức tạp ở pha cuối, vốn đã được thiết kế để đối phó bởi các tên lửa đánh chặn PAC-3 MSE của Patriot — loại có khả năng cơ động cực cao nhờ động cơ phụ dùng nhiên liệu rắn.
Giả thuyết thứ hai: Nga đơn giản là tránh khu vực có Patriot
Một cách lý giải đơn giản hơn và thực tế hơn là Nga chủ động tránh các khu vực được bảo vệ bởi hệ thống Patriot.
Giả sử Nga phóng một loạt 10 tên lửa vào khu vực không có Patriot, thì tất nhiên sẽ không có tên lửa nào bị đánh chặn. Điều đó không có nghĩa Iskander đã được nâng cấp, mà chỉ cho thấy sự lựa chọn mục tiêu khôn ngoan hơn.
Defense Express từng nhấn mạnh điều này từ tháng Tám rằng, các báo cáo tình báo Mỹ đề cập “Iskander được nâng cấp” không tính đến thực tế, nhiều vụ phóng nhắm vào Zaporizhzhia và Mykolaiv — những khu vực nằm sát tiền tuyến, nơi khó có khả năng bố trí các tổ hợp Patriot đắt đỏ và phức tạp.
Nói cách khác, nếu Patriot không có mặt ở đó, việc Iskander “vượt qua” chúng không phải là bằng chứng cho một cải tiến kỹ thuật nào cả.
Giả thuyết thứ ba: Patriot thiếu tên lửa đánh chặn
Một nguyên nhân khác cũng đáng được xem xét là tình trạng thiếu hụt tên lửa đánh chặn trong các kíp chiến đấu Patriot.
Theo học thuyết phòng thủ tiêu chuẩn, mỗi mục tiêu đạn đạo cần ít nhất hai tên lửa đánh chặn — và trong một số trường hợp, có thể lên tới bốn quả để đảm bảo tiêu diệt hoàn toàn. Tuy nhiên, nếu nguồn dự trữ tên lửa hạn chế, các đơn vị Patriot không thể duy trì nhịp độ phóng dày đặc như vậy.
Defense Express cũng lưu ý, Mỹ và Ukraine đang đối mặt với tình trạng khan hiếm nghiêm trọng tên lửa PAC-3 MSE – loại đánh chặn tiên tiến nhất của Patriot. Trong một số tình huống, kíp chiến đấu có thể buộc phải sử dụng tên lửa GEM-T đời cũ để đối phó với mối đe dọa đạn đạo.
Nhưng GEM-T không có khả năng “hit-to-kill” – tiêu diệt trực tiếp bằng va chạm động năng, mà chỉ có thể làm hỏng đầu đạn bằng mảnh nổ. Điều này khiến khả năng tiêu diệt mục tiêu trong không trung giảm mạnh, nhất là trước các đầu đạn có tốc độ cao và thiết kế giảm phản xạ radar như Iskander.
Giả thuyết thứ tư: Sự kết hợp của nhiều yếu tố
Trong thực tế chiến tranh, hiếm khi có một nguyên nhân duy nhất đứng sau sự thay đổi hiệu quả của một loại vũ khí. Các đòn tấn công Iskander gần đây vượt qua được Patriot có thể là kết quả tổng hợp của nhiều yếu tố:
Tên lửa được lập trình lại để có quỹ đạo tấn công dốc hơn, rút ngắn thời gian phản ứng của hệ thống phòng thủ.
Nga chọn mục tiêu ở khu vực không có Patriot, làm giảm nguy cơ bị đánh chặn.
Kho tên lửa đánh chặn của Ukraine đang cạn kiệt, khiến khả năng đáp trả bị hạn chế.
Một số tổ hợp Patriot có thể phải dùng loại tên lửa GEM-T kém hiệu quả hơn, làm giảm xác suất đánh chặn thành công.
Tất cả những yếu tố đó cộng hưởng và dẫn đến kết quả mà Nga tuyên bố là “Iskander đã vượt qua Patriot”.
“Nâng cấp” hay chỉ là chiến thuật mới?
Nếu nhìn lại bản chất kỹ thuật, Iskander vốn là tên lửa đạn đạo tầm ngắn tiên tiến nhất của Nga, được thiết kế để đối phó với các hệ thống phòng thủ tương tự Patriot ngay từ đầu. Nó có khả năng bay theo quỹ đạo biến đổi, tốc độ siêu thanh (Mach 6–7), và có thể phóng mồi bẫy radar hoặc tạo tín hiệu giả để gây nhiễu radar đối phương.
Vì vậy, việc gọi các thay đổi gần đây là “nâng cấp” có thể phóng đại hơn thực tế. Thay vào đó, đây có thể chỉ là sự tinh chỉnh chiến thuật, tận dụng tối đa các tính năng sẵn có của Iskander để đối phó với môi trường chiến đấu thay đổi nhanh chóng.
Điều này phù hợp với chiến lược quân sự Nga gần đây, khi nước này thường tái sử dụng và tối ưu hóa các hệ thống cũ bằng cách điều chỉnh phần mềm và quy trình tác chiến thay vì phát triển thế hệ hoàn toàn mới — một lựa chọn tiết kiệm và khả thi trong điều kiện bị cấm vận công nghệ.
Tuyên bố được đưa ra, Nga đã “nâng cấp” Iskander để đánh bại Patriot có thể không phản ánh đúng thực tế kỹ thuật. Thay vào đó, “thành công” này nhiều khả năng là kết quả của sự kết hợp giữa chiến thuật thông minh, hoàn cảnh chiến trường và hạn chế về nguồn lực của đối phương.
Từ góc độ kỹ thuật, việc thay đổi quỹ đạo tấn công để rút ngắn thời gian phản ứng của Patriot là khả thi — nhưng không phải là “đột phá công nghệ”. Và nếu Patriot phải hoạt động với kho tên lửa đánh chặn hạn chế, trong khi đối phương chọn đúng thời điểm và khu vực không có phòng thủ, thì bất kỳ hệ thống nào cũng có thể bị vượt qua.
Vì vậy, thay vì tập trung vào câu hỏi “Nga đã nâng cấp gì cho Iskander?”, có lẽ điều quan trọng hơn là hiểu cách hai bên đang thích nghi trong một cuộc đấu trí công nghệ và chiến thuật phức tạp, nơi mỗi bên đều tìm mọi cách để giành lại ưu thế trong bầu trời Ukraine.
Nâng cấp của tên lửa Iskander, nếu có, nằm ở phần mềm và chiến thuật nhiều hơn là phần cứng. Và “chiến thắng” của nó trước Patriot, nếu thực sự xảy ra, phản ánh sự linh hoạt trong tác chiến của Nga cũng như giới hạn trong năng lực phòng thủ của Ukraine, chứ không nhất thiết là một bước nhảy vọt công nghệ.
