Trung Quốc đã đưa robot, drone, xe tự hành và taxi bay vào vận hành thực tế như một chiến lược dài hạn.
Trung Quốc không còn dừng lại ở các cuộc thử nghiệm công nghệ như nhiều quốc gia khác. Nếu robot, drone hay xe tự hành ở nhiều nơi vẫn chủ yếu nằm trong các dự án thí điểm, thì tại Trung Quốc, những công nghệ này đã bước vào vận hành thực tế: xe tải giao hàng tự hành lưu thông trên đường phố, ô tô bay được đưa vào thử nghiệm, robot thay pin xe điện hoạt động tại các bãi đỗ chỉ trong vài phút, thậm chí drone giao đồ ăn cũng đã được triển khai.
Những gì đang diễn ra tại nhiều đô thị Trung Quốc hôm nay khiến không ít người có cảm giác như đang sống trong tương lai. Theo New York Times, trong khi nhiều quốc gia vẫn thận trọng với các chương trình thí điểm quy mô nhỏ, Trung Quốc đã triển khai hàng loạt công nghệ mới trên diện rộng, với sự hậu thuẫn mạnh mẽ của nhà nước và một hệ sinh thái sản xuất - công nghệ gần như khép kín.
Tham vọng công nghệ mang tính chiến lược
Giới quan sát cho rằng, đằng sau những hình ảnh taxi bay hay drone giao đồ ăn không chỉ là sự phô diễn công nghệ, mà là một chiến lược dài hạn.
Bà Zongyuan Zoe Liu, chuyên gia về năng lượng và công nghệ tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Mỹ (CFR), nhận định Trung Quốc không xem các công nghệ này chỉ là đổi mới thương mại, mà là một phần của bài toán an ninh năng lượng và cạnh tranh địa chính trị.
Việc điện khí hóa giao thông, tự động hóa logistics và phát triển phương tiện bay tầm thấp giúp Trung Quốc giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch nhập khẩu, đồng thời tạo lợi thế công nghiệp trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt.
Theo nhiều chuyên gia, cách tiếp cận “triển khai trước, điều chỉnh sau” cho phép Trung Quốc nhanh chóng tích lũy dữ liệu thực tế – yếu tố then chốt để hoàn thiện trí tuệ nhân tạo, thuật toán điều khiển và các hệ thống tự hành.
Hợp Phì, thủ phủ tỉnh An Huy, được xem là một “phòng thí nghiệm ngoài trời” cho làn sóng công nghệ mới. Tại đây, robot tự động thay pin cho xe điện, xe tải giao hàng tự lái hoạt động trong khu dân cư, còn taxi bay điều khiển từ xa đã được cấp phép thử nghiệm.
Phóng viên Qilai của New York Times, người trực tiếp trải nghiệm taxi bay tại Hợp Phì, mô tả chuyến đi là “rung lắc nhưng không đáng sợ”, cho thấy công nghệ đã vượt qua giai đoạn sơ khai, dù vẫn cần thời gian để hoàn thiện trước khi phục vụ đại chúng.
Theo ông Paul Triolo, chuyên gia công nghệ tại Albright Stonebridge Group, việc cho phép thử nghiệm phương tiện bay tự hành ngay trong môi trường đô thị thực là điều “rất hiếm thấy” ở nhiều quốc gia, nơi rào cản pháp lý thường khiến đổi mới kéo dài hàng năm, thậm chí hàng thập kỷ.
Drone giao hàng: Tiện ích hay biểu tượng công nghệ?
Drone giao hàng là một trong những hình ảnh gây chú ý nhất. Tại Trung Quốc, drone đã được sử dụng nghiêm túc trong y tế, vận chuyển máu và vật tư khẩn cấp cho bệnh viện, cũng như logistics ở khu vực khó tiếp cận. Tuy nhiên, không phải chuyên gia nào cũng tin rằng giao đồ ăn bằng drone sẽ sớm trở thành nhu cầu thiết yếu.
Travis Kalanick, cựu CEO Uber, từng nhận định giao hàng bằng drone có ý nghĩa thực tế hơn trong logistics khẩn cấp, hơn là phục vụ đồ ăn nhanh. Quan điểm này phần nào phản ánh thực tế tại Trung Quốc, nơi drone trước hết được ưu tiên cho các lĩnh vực thiết yếu, trước khi mở rộng sang dịch vụ tiêu dùng đại trà.
Việc dẫn đầu cũng kéo theo rủi ro. Ông James Lewis, chuyên gia chính sách công nghệ tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), cho rằng triển khai nhanh mang lại lợi thế cạnh tranh, nhưng buộc chính quyền phải liên tục cập nhật khung pháp lý để tránh sự cố an toàn và xung đột xã hội, đặc biệt khi robot và xe tự hành có nguy cơ thay thế một bộ phận lao động.
Việt Nam đứng ở đâu trong “cuộc đua tương lai”?
Những gì đang diễn ra tại Trung Quốc đặt ra câu hỏi lớn với Việt Nam. Chúng ta đang ở đâu trong làn sóng giao thông thông minh và năng lượng sạch toàn cầu?
Theo nhiều chuyên gia, Việt Nam không đứng ngoài cuộc, nhưng đang đi theo con đường thận trọng hơn. Ông Nguyễn Mạnh Hùng, chuyên gia chính sách công nghệ và hạ tầng giao thông, nhận định Việt Nam có lợi thế về thị trường đang phát triển nhanh, dân số trẻ và mức độ chấp nhận công nghệ cao, song hạn chế lớn nhất vẫn là hạ tầng và khung pháp lý cho các công nghệ mới như xe tự lái hay drone dân dụng.
Trên thực tế, Việt Nam đã đặt những viên gạch đầu tiên với sự phát triển của xe điện, đặc biệt là xe máy điện và ô tô điện đô thị. Doanh nghiệp trong nước đã đầu tư vào pin, trạm sạc và hệ sinh thái dịch vụ, nhưng quy mô còn khiêm tốn và thiếu sự liên thông đồng bộ giữa giao thông, năng lượng và chuyển đổi số.
Ngày 5/11 vừa qua, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 288/2025/NĐ-CP, quy định về quản lý tàu bay không người lái và các phương tiện bay khác tại Việt Nam.
Nghị định gồm 8 chương, 35 điều, hướng dẫn thi hành một số nội dung của Luật Phòng không nhân dân, bao quát từ nhập khẩu, sản xuất, nghiên cứu, thử nghiệm, kinh doanh đến đăng ký, khai thác, sử dụng và đào tạo, cấp phép điều khiển phương tiện bay không người lái.
Về đăng ký phương tiện bay, chủ sở hữu phải có giấy tờ chứng minh nguồn gốc hợp pháp và phương tiện phải đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật do Bộ Quốc phòng ban hành hoặc công nhận. Một số trường hợp đặc thù như phương tiện tự lắp ráp, đang nghiên cứu, thử nghiệm được xem xét đăng ký hoặc đăng ký tạm thời theo quy định.
Về khai thác, sử dụng, phương tiện bay phải có giấy đăng ký còn hiệu lực; người điều khiển phải đủ 18 tuổi, không sử dụng chất bị cấm. Phương tiện từ 0,25 kg trở lên yêu cầu giấy phép điều khiển; từ 2 kg trở lên, bay ngoài tầm nhìn hoặc theo chương trình cài đặt sẵn phải có giấy phép phù hợp hoặc chứng chỉ quốc tế được công nhận.
Hoạt động bay biểu diễn, bay nhiều phương tiện cùng lúc phải được cơ quan có thẩm quyền cho phép. Người nước ngoài điều khiển phương tiện bay tại Việt Nam phải có đơn vị hoặc cá nhân Việt Nam bảo lãnh. Việc cấp phép bay trong khu vực cấm chỉ áp dụng cho nhiệm vụ công vụ, bảo đảm yêu cầu về quốc phòng, an ninh và an toàn bay.
Không chỉ ở tầm quốc gia, Việt Nam cũng đang đứng trước làn sóng Vận tải hàng không tiên tiến (AAM) trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Tại Hội nghị lần thứ 2 các Nhà chức trách về AAM khu vực được tổ chức tại Singapore vào tháng 7 vừa qua, các cơ quan hàng không đã công bố “Tài liệu tham khảo cho các nhà chức trách nhằm hỗ trợ quy định về AAM”, do 24 quốc gia và tổ chức cùng xây dựng, hướng tới việc khai thác an toàn drone và taxi bay eVTOL.
Bộ tài liệu này bao gồm các nội dung về chứng nhận, đưa tàu bay vào khai thác, hợp tác liên cơ quan, chính sách kinh tế, phát triển năng lực và sự chấp nhận của xã hội, đồng thời sẽ được trình ICAO để tham khảo áp dụng ở quy mô toàn cầu. Giới chức khu vực nhấn mạnh, AAM có thể trở thành động lực tăng trưởng kinh tế mới, đặc biệt trong bối cảnh phát triển “kinh tế tầm thấp”.
