Gửi bình luận
Đông Nam Á nổi lên như thị trường tiềm năng cho eVTOL, khi nhu cầu giao thông xanh, nhanh và linh hoạt ngày càng trở nên cấp thiết.
Đông Nam Á có quy mô kinh tế được dự báo đạt hơn 4.000 tỷ USD trong năm 2025 và dân số gần 700 triệu người, là một trong những khu vực phát triển năng động nhất toàn cầu.
Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng lại đi kèm với những thách thức ngày càng trầm trọng liên quan đến hạ tầng giao thông và logistics.
Tại các trung tâm kinh tế trọng điểm khu vực như: Jakarta, Manila, Bangkok hay TP.HCM, tình trạng tắc nghẽn giao thông gây lãng phí hàng tỷ USD mỗi năm do thời gian di chuyển kéo dài và năng suất lao động bị sụt giảm nghiêm trọng.
Sự bùng nổ của thương mại điện tử trong kỷ nguyên số càng tạo thêm áp lực khổng lồ lên mạng lưới đường bộ. Do đó, đây là lúc cần mở ra kênh di chuyển mới ở tầng thấp của không gian đô thị, với các phương tiện có khả năng cất/hạ thẳng đứng và bay ngang - eVTOL.
Theo các chuyên gia logistics thì, eVTOL phù hợp với Đông Nam Á vốn có cấu trúc địa lý phức tạp, như hai quốc gia quần đảo Indonesia và Philippines. Việc vận chuyển hàng hóa, đặc biệt là hàng có giá trị cao hoặc hàng tươi sống, phụ thuộc vào sự kết hợp không hiệu quả giữa vận tải đường biển chậm chạp và trực thăng đắt đỏ.
Chi phí logistics khu vực cũng tương đối cao. Chẳng hạn tại Việt Nam, chi phí logistics chiếm hơn 16% GDP, cao hơn đáng kể so với mức trung bình 10 - 11% của các nước phát triển, là bằng chứng rõ ràng nhất cho thấy sự thiếu hiệu quả của chuỗi cung ứng hiện tại.
Chính những vấn đề này đã tạo ra thị trường tiềm năng cho loại hình vận tải hoàn toàn mới, nhanh, linh hoạt và giá cả phải chăng như eVTOL.
eVTOL là máy bay điện có khả năng cất và hạ cánh thẳng đứng, hoạt động gần giống trực thăng nhưng sử dụng hệ thống động cơ điện và cánh quạt phân tán. Công nghệ được xem là một bước nhảy vọt so với trực thăng truyền thống, khắc phục được các nhược điểm cốt lõi của chúng.
Sức hấp dẫn của eVTOL đối với Đông Nam Á nằm ở tính kinh tế và môi trường. Trước hết, Đây là phương tiện không phát thải và ít tiếng ồn, giúp chúng dễ dàng được chấp thuận để hoạt động trong môi trường đô thị và các khu du lịch. Đây là yếu tố then chốt, phù hợp với cam kết phát triển bền vững và giảm thiểu ô nhiễm của các chính phủ khu vực.
Chi phí vận hành và bảo trì của eVTOL thấp hơn đáng kể so với trực thăng truyền thống hiện nay. Khả năng cất cánh và hạ cánh thẳng đứng cũng đồng nghĩa eVTOL không cần đường băng dài như máy bay cánh cố định, cho phép triển khai tại các bãi đáp nhỏ gọn như trên nóc nhà cao tầng, khu công nghiệp hay vùng đất hẹp trên các đảo.
Các nhà sản xuất hàng đầu trên thế giới đang chứng minh sự phát triển và tính khả thi của công nghệ eVTOL thông qua những cột mốc quan trọng về chứng nhận an toàn và thương mại.
Điển hình là AutoFlight, hãng đã thể hiện năng lực vượt trội và sự sẵn sàng thâm nhập thị trường bằng cách nhận được Chứng chỉ Loại (TC) và Chứng chỉ Sản xuất (PC) từ Cơ quan Hàng không Dân dụng Trung Quốc (CAAC), đồng thời bắt đầu giao hàng cho khách hàng thương mại ngay trong năm 2024. Đây là bằng chứng rõ ràng rằng, eVTOL đã sẵn sàng về mặt kỹ thuật và an toàn để bước vào giai đoạn thương mại hóa quy mô lớn.
Một cái tên nổi bật khác đến từ Trung Quốc là EHang, đơn vị dẫn đầu thế giới trong lĩnh vực tự hành. Hãng đã tạo ra cột mốc lịch sử khi mẫu EH216-S của họ trở thành chiếc eVTOL chở khách tự hành đầu tiên trên thế giới nhận được chứng chỉ TC) đầy đủ từ CAAC vào năm 2023.
Việc EHang tập trung vào mô hình tự hành, không cần phi công, đại diện cho một hướng đi táo bạo, hứa hẹn giảm thiểu đáng kể chi phí vận hành và mở rộng quy mô dịch vụ "taxi bay" trong các đô thị lớn.
Tuy nhiên, cuộc đua eVTOL không chỉ diễn ra ở châu Á. Ở phương Tây, các tên tuổi lớn cũng đang ráo riết tiến tới thương mại hóa phương tiện bay không người lái.
Joby Aviation được xem là một trong những ứng cử viên hàng đầu tại thị trường Mỹ, Joby đang tập trung vào mục tiêu khởi động dịch vụ "Air Taxi" chở khách thương mại.
Joby đã đạt được những bước tiến quan trọng trong quá trình xin chứng chỉ TC với Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA), bao gồm việc hoàn thành các cuộc thử nghiệm bay chuyển tiếp và đạt được nhiều phần của chứng nhận quan trọng này. Hãng đã hợp tác với cả quân đội Mỹ và các đối tác hàng không lớn như Delta Airlines để chuẩn bị cho việc triển khai vào khoảng năm 2025.
.jpg)
Những thành tựu từ các cường quốc công nghệ khác nhau trên thế giới khẳng định, eVTOL là một xu hướng toàn cầu khó có thể đảo ngược. Việc có nhiều hãng đạt được các chứng nhận an toàn khắt khe cho thấy công nghệ đã vượt qua giai đoạn thử nghiệm ban đầu và đang bước vào thời kỳ tiêu chuẩn hóa quốc tế, tạo nền tảng vững chắc cho việc các quốc gia Đông Nam Á xây dựng khung pháp lý tiếp nhận.
Tại Diễn đàn quốc tế lần thứ nhất về Vận tải hàng không đô thị tầm thấp diễn ra ở Trung Quốc, cuối tháng Chín, đại diện của AutoFlight nhấn mạnh, eVTOL là công cụ để giải quyết các vấn đề logistics và du lịch mà vận tải truyền thống đã bó tay, đồng thời trình bày các kịch bản ứng dụng tiềm năng công nghệ này ở khu vực Đông Nam Á.
Đầu tiên là logistics liên đảo, phương thức điển hình ở Indonesia và Campuchia. Việc vận chuyển hàng hóa giữa các đảo hiện nay có thể mất tới 3 ngày bằng phương tiện đường biển. AutoFlight cho rằng, với dòng eVTOL V2000CG, mẫu máy bay điện chở hàng đầu tiên trên thế giới nhận chứng chỉ thương mại của CAAC, với khả năng tải 400 kg có thể rút ngắn thời gian xuống còn 40 phút, giúp giảm tỷ lệ hư hỏng hàng tươi sống từ 35% xuống 5%.
Điều này không chỉ bảo tồn giá trị của hàng hóa mà còn cải thiện đáng kể chuỗi cung ứng lạnh, giúp người dân vùng sâu vùng xa tiếp cận hàng hóa chất lượng cao và ngược lại, mở rộng thị trường cho nông sản địa phương.
Hơn nữa, trong các ngành công nghiệp đòi hỏi sự chính xác và kịp thời như dầu khí, năng lượng tái tạo, eVTOL vận chuyển nhân sự và vật tư cho các giàn khoan ngoài khơi hoặc trang trại điện gió với tầm bay lên đến 150km, giảm 80% thời gian chờ đợi tại các cảng trung chuyển, đảm bảo hoạt động liên tục và an toàn.
Ngoài ra, khu vực Đông Nam Á thường xuyên đối mặt thiên tai: Cháy rừng, ngập lụt, bão biển. eVTOL có thể tự động phun chất chống cháy, thả vật tư cứu trợ hoặc vận chuyển y tế khẩn cấp giữa các đảo, những tình huống mà trực thăng truyền thống không thể phản ứng nhanh do chi phí và tầm hoạt động hạn chế.
Ngoài logistic và cứu hộ, thị trường du lịch cao cấp và vận tải đô thị là một kịch bản ứng dụng vô cùng tiềm năng.
Các điểm du lịch nổi tiếng nhưng tắc hay nghẽn như: Bali, Phuket hay tuyến kết nối các đảo resort được xem là lý tưởng để triển khai dịch vụ “Air Taxi”, một sự thay thế đắt giá nhưng đáng giá so với việc kẹt cứng trên đường bộ hoặc phải thuê trực thăng với chi phí cồng kềnh. Du khách có thể di chuyển giữa các khu nghỉ dưỡng trong 20 phút thay vì 3 giờ tàu cao tốc.
Khả năng bay thẳng giữa các điểm đến, từ sân bay đến trung tâm thành phố hoặc giữa các khu nghỉ dưỡng, cũng sẽ tạo ra một trải nghiệm du lịch hoàn toàn mới. Điều này đặc biệt quan trọng khi tầng lớp trung lưu và nhu cầu du lịch cao cấp trong khu vực Đông Nam Á đang tăng trưởng nhanh chóng.
Các chuyến bay thử nghiệm thành công như tuyến bay xuyên biển giữa Thâm Quyến và Chu Hải đã chứng minh, eVTOL có thể hoạt động an toàn và hiệu quả trong môi trường phức tạp, bao gồm cả tuyến bay giữa các thành phố ven biển và hải đảo.
Từ góc nhìn của AutoFlight, Đông Nam Á không thiếu tiềm năng triển khai eVTOL, nhưng muốn “bay được”, khu vực cần hội tụ ba yếu tố: Chính sách, hạ tầng và hợp tác quốc tế.
Về chính sách, AutoFlight cho rằng, các nước Đông Nam Á cần sớm xác lập chiến lược phát triển “kinh tế tầm thấp” riêng, giống như cách Trung Quốc đã làm với chương trình Low-Altitude Economy năm 2023. Mô hình hợp tác công - tư (PPP) là chìa khóa, với việc chính phủ đầu tư hạ tầng và quy định, doanh nghiệp đảm nhiệm công nghệ và vận hành.
.jpg)
AutoFlight khuyến nghị ASEAN nên có một khung giám sát không lưu thống nhất cho hoạt động của eVTOL. Đây là một loại hình phương tiện hoàn toàn mới, không thể áp dụng nguyên quy tắc của máy bay truyền thống hay máy bay không người lái đơn giản.
Đây cũng là xu hướng mà ICAO đang thúc đẩy nhằm hài hòa hóa tiêu chuẩn giữa các quốc gia để taxi bay có thể vận hành như hàng không truyền thống. Sự thiếu đồng bộ về tiêu chuẩn bay và quy tắc quản lý không phận sẽ là rào cản lớn nhất đối với việc thiết lập các hành lang bay thương mại liên quốc gia trong tương lai.
Về hạ tầng, eVTOL cần mạng lưới hạ tầng chuyên biệt để hoạt động, bao gồm các bãi đỗ cất/hạ cánh thẳng đứng (Vertiport) và một hệ thống quản lý không lưu dành cho phương tiện bay không người lái (UMT) mới.
Bãi đỗ cần được quy hoạch chiến lược tại các khu vực trung tâm, các nút giao thông quan trọng như sân bay, ga tàu cao tốc và các khu công nghiệp/logistics.
UTM là yếu tố số hóa cốt lõi. Khác với hệ thống quản lý không lưu truyền thống (ATC), UTM được thiết kế để quản lý hàng trăm, thậm chí hàng nghìn chuyến bay tầm thấp diễn ra đồng thời, có thể là tự động. Để đảm bảo an toàn tuyệt đối, hệ thống này cần tích hợp mạnh mẽ với công nghệ định vị vệ tinh chính xác cao, như GPS hay BeiDou.
Về hợp tác quốc tế, AutoFlight đề xuất thành lập nhóm công tác chung giữa các cơ quan hàng không ASEAN để chia sẻ dữ liệu, tiêu chuẩn kỹ thuật và đào tạo nhân lực cho ngành mới này.
Nếu thành công, Đông Nam Á có thể giải quyết các vấn đề cố hữu về giao thông, logistics và môi trường, đồng thời đi trước nhiều khu vực khác trong việc hình thành thị trường hàng không tầm thấp xuyên biên giới đầu tiên trên thế giới.
“Đông Nam Á có tất cả những yếu tố cần thiết: Dân số trẻ, du lịch phát triển và một tinh thần sẵn sàng thử nghiệm. Nếu có hành lang pháp lý đủ rõ, đây sẽ là thị trường eVTOL phát triển nhanh nhất thế giới”, chuyên gia Robert Boyd của IATA nhận định.
Singapore hiện đã cho phép bay thử eVTOL của Volocopter tại Marina Bay; Thái Lan ký biên bản hợp tác với TCab Tech (Trung Quốc) để phát triển mạng taxi bay Bangkok - Pattaya trị giá 1,75 tỷ USD; Malaysia và Indonesia cũng đang thử nghiệm các tuyến eVTOL ngắn phục vụ du lịch.
