Gửi bình luận
Ả Rập Xê Út đang tiến gần hơn bao giờ hết đến khả năng sở hữu F-35 - dòng máy bay chiến đấu tàng hình hiện đại bậc nhất của Mỹ.
Một báo cáo mới đây thể hiện, chính quyền Tổng thống Donald Trump đang cân nhắc phê duyệt thương vụ bán tới 48 chiếc F-35 cho Riyadh.
Nếu được chấp thuận, đây sẽ là lần đầu tiên Mỹ cho phép một quốc gia Ả Rập ở Trung Đông tiếp cận dòng máy bay thế hệ thứ năm này, vốn trước nay chỉ có Israel được quyền sở hữu trong khu vực nhằm bảo đảm ưu thế quân sự.
Theo Reuters, thương vụ đã được thảo luận trong nội bộ Lầu Năm Góc ở cấp cao nhất trong nhiều tháng qua.
Các nguồn tin cho biết, Bộ Quốc phòng Mỹ đã bật đèn xanh bước đầu, trong khi Nhà Trắng đang xem xét trước chuyến thăm Mỹ của Thái tử Mohammed bin Salman vào ngày 18/11. Thái tử được cho là sẽ nêu trực tiếp vấn đề này với Tổng thống Trump trong cuộc gặp.
Tuy nhiên, để đi đến quyết định cuối cùng, thương vụ vẫn cần sự phê duyệt từ nội các, chữ ký xác nhận của Tổng thống và sau đó là thông báo đến Quốc hội Mỹ - nơi luôn có tiếng nói mạnh mẽ trong các quyết định xuất khẩu vũ khí nhạy cảm.
Những rào cản của thương vụ lịch sử
Trong nhiều năm, Mỹ luôn duy trì cam kết bảo đảm cái gọi là “lợi thế quân sự vượt trội” của Israel. Đây là nguyên tắc chiến lược khẳng định, Israel sẽ luôn có khả năng tiếp cận các loại vũ khí tiên tiến hơn bất kỳ quốc gia Ả Rập nào trong khu vực. Và F-35 chính là minh chứng rõ ràng nhất cho nguyên tắc đó.
Không quân Israel đang vận hành phiên bản F-35I Adir, tùy chỉnh theo đặc thù tác chiến của nước này. Israel đã đặt mua tổng cộng 75 chiếc và đang tích hợp nhiều công nghệ quốc phòng do chính họ phát triển.
Các phi đội F-35I đã được triển khai thực chiến nhiều lần, đặc biệt là trong các chiến dịch nhằm vào mục tiêu liên quan đến Iran.
Chính vì lý do đó, bất kỳ thương vụ F-35 nào liên quan đến một quốc gia Ả Rập đều phải đi qua rất nhiều tầng đánh giá và thỏa thuận ngoại giao. Trong bối cảnh đó, việc Ả Rập Xê Út tiến gần tới khả năng mua F-35 cho thấy Washington đang cân nhắc điều chỉnh nguyên tắc vốn được xem là bất biến.
Dù Nhà Trắng có xu hướng ủng hộ, Quốc hội Mỹ lại là một câu chuyện hoàn toàn khác.
Từ năm 2018, sau vụ nhà báo Jamal Khashoggi bị sát hại trong lãnh sự quán Ả Rập Xê Út tại Thổ Nhĩ Kỳ, nhiều nghị sĩ Mỹ đã kêu gọi ngừng bán vũ khí cho Riyadh. Các cáo buộc vi phạm nhân quyền và chiến dịch quân sự kéo dài của Ả Rập Xê Út tại Yemen đã khiến những thương vụ vũ khí lớn luôn vấp phải sự phản đối mạnh mẽ.
Ngoài ra, nhiều nước châu Âu cũng hạn chế xuất khẩu vũ khí cho Riyadh. Vì vậy, ngay cả khi chính quyền Trump quyết tâm thúc đẩy, thương vụ F-35 vẫn có nguy cơ bị Quốc hội Mỹ trì hoãn hoặc thậm chí bác bỏ.
Ả Rập Xê Út muốn có bước “nhảy vọt”
Không quân Hoàng gia Ả Rập Xê Út vốn đã thuộc nhóm mạnh nhất khu vực. Riyadh hiện vận hành nhiều loại chiến đấu cơ hiện đại gồm F-15SA, F-15SR và Eurofighter Typhoon. Ngoài ra, họ còn sở hữu gần 80 chiếc Tornado IDS - lực lượng chủ lực trong các chiến dịch tấn công mục tiêu mặt đất suốt nhiều năm qua.
Tuy nhiên, những chiếc Tornado này đã cũ và đang dần lỗi thời. Nếu thương vụ F-35 diễn ra, nhiều khả năng F-35 sẽ thay thế hoàn toàn vai trò tác chiến của Tornado, tạo bước chuyển từ lực lượng chủ yếu thế hệ thứ tư sang công nghệ chiến đấu tàng hình thế hệ thứ năm.
Trong nhiều năm qua, Riyadh cũng đã tìm cách mở rộng và đa dạng hóa nguồn mua sắm quốc phòng. Thương vụ Typhoon bổ sung từng được BAE Systems (Anh) thúc đẩy từ năm 2018 nhưng bị trì hoãn vì Đức ngăn chặn xuất khẩu do lo ngại vấn đề nhân quyền.
Sau đó, Ả Rập Xê Út chuyển hướng đàm phán với Pháp để mua Rafale, đồng thời Boeing cũng đề nghị Riyadh xem xét F-15EX Eagle II.
Nếu F-35 xuất hiện trong bàn cân, thị trường vũ khí chiến đấu của Ả Rập Xê Út sẽ trở thành cuộc cạnh tranh ba hoặc bốn phía giữa các nhà sản xuất lớn nhất thế giới.
F-35 – Quân bài trong trò chơi địa chính trị
Bối cảnh chiến lược khiến Riyadh quyết tâm tìm kiếm F-35 chính là Iran. Trong những năm gần đây, Iran đã mở rộng tầm ảnh hưởng trong khu vực bằng cách hậu thuẫn các nhóm vũ trang, gia tăng hoạt động trên Vịnh Ba Tư và đầu tư mạnh vào tên lửa, tàu không người lái và lực lượng hải quân.
Ả Rập Xê Út, từ phía bên kia, đã liên tục tiến hành chiến dịch không kích nhằm vào lực lượng Houthi ở Yemen - nhóm được Iran hậu thuẫn.
F-35, nhờ khả năng tàng hình, cảm biến tối tân và năng lực tác chiến mạng, được xem là nền tảng giúp Riyadh thiết lập thế cân bằng chiến lược trước Tehran.
Không chỉ là thương vụ vũ khí, F-35 còn có thể là “món quà ngoại giao” để đổi lấy một bước tiến lớn hơn: Ả Rập Xê Út ký vào Hiệp định Abraham - thỏa thuận bình thường hóa quan hệ ngoại giao với Israel. Trước đó, UAE, Bahrain và Morocco đã tham gia hiệp định này dưới thời Trump và Washington đang thúc đẩy Riyadh trở thành quốc gia tiếp theo.
Nếu điều này xảy ra, cán cân chính trị Trung Đông sẽ thay đổi mạnh mẽ và thương vụ F-35 có thể trở thành biểu tượng của một chương mới trong quan hệ Mỹ – Ả Rập Xê Út – Israel.
Dù chưa có quyết định cuối cùng, có thể nhận thấy một bức tranh rõ ràng: Riyadh đang đi đúng hướng để trở thành khách hàng F-35 đầu tiên trong thế giới Ả Rập.
Các kịch bản được đưa ra bao gồm cung cấp phiên bản F-35 với cấu hình hạn chế hơn hoặc chuyển giao máy bay đã qua sử dụng nếu cần đảm bảo cân bằng chiến lược với Israel.
Nếu thương vụ thành hiện thực, F-35 sẽ không chỉ nâng cấp sức mạnh không quân của Ả Rập Xê Út mà còn thể hiện sự thay đổi lớn trong chính sách xuất khẩu vũ khí của Mỹ, đánh dấu bước ngoặt địa chiến lược mới tại Trung Đông.
Trong bối cảnh Washington đang ưu tiên củng cố quan hệ với Riyadh, đây có thể là thời điểm quyết định để tiêm kích tàng hình tối tân F-35 lần đầu tiên “đặt chân” vào một quốc gia Ả Rập - và làm thay đổi cán cân quyền lực trong khu vực.
