Gửi bình luận
Tayfun Block IV sẽ gia nhập vào kho tên lửa đạn đạo ngày càng đa dạng của Thổ Nhĩ Kỳ, với tiềm năng xuất khẩu gia tăng mạnh mẽ.
Tập đoàn quốc phòng Roketsan của Thổ Nhĩ Kỳ vừa giới thiệu phiên bản có kích thước lớn hơn đáng kể của tên lửa đạn đạo tầm ngắn Tayfun. Bên cạnh các năng lực mới mà nó có thể mang lại cho Thổ Nhĩ Kỳ, Tayfun Block IV còn phản ánh sự hồi sinh rộng khắp trong mối quan tâm đến các loại tên lửa đạn đạo cỡ lớn và tầm xa hơn, đặc biệt là trong quân đội.
Roketsan đã ra mắt Tayfun Block IV tại Triển lãm Công nghiệp Quốc phòng Quốc tế (IDEF) năm 2025 ở Istanbul. Dòng tên lửa Tayfun lần đầu xuất hiện vào năm 2022, được cho là phát triển từ loại tên lửa đạn đạo tầm ngắn Bora trước đó của Roketsan. "Tayfun" và "Bora" có nghĩa lần lượt là “bão tố” và “giông tố” trong tiếng Thổ Nhĩ Kỳ.
Thiết lập kỷ lục mới
Theo trang Janes, Tayfun Block IV dài gần 10 mét, đường kính hơn 1 mét và có tổng trọng lượng khoảng 7.200kg. Trong khi đó, thông số của phiên bản Tayfun ban đầu trên trang web của Roketsan mô tả tên lửa dài khoảng 6,5 mét, đường kính hơn 0,6 mét và nặng khoảng 2.300kg.
Roketsan cho biết: “Tayfun Block IV đạt được tầm bắn xa, thiết lập kỷ lục mới cho ngành công nghiệp quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ”, theo hãng thông tấn nhà nước Anadolu. Tên lửa này “sẽ có khả năng phá huỷ nhiều mục tiêu chiến lược như hệ thống phòng không, trung tâm chỉ huy, nhà chứa máy bay quân sự và các cơ sở quân sự trọng yếu...”
Roketsan chưa công bố tầm bắn tối đa chính thức của Tayfun Block 4, nhưng kích thước lớn của nó khiến giới quan sát cho rằng nó có thể được xếp vào loại tên lửa đạn đạo tầm trung (MRBM), với tầm bắn từ 1.000 đến 3.000km.
Trong khi đó, tên lửa đạn đạo tầm ngắn (SRBM) chỉ có tầm bắn từ 300 đến 1.000km. Trên trang web của Roketsan, Tayfun bản gốc được cho là có tầm bắn trên 280km, và các phiên bản trước đã chứng minh khả năng tấn công mục tiêu ở cự ly gần 561km.
Cũng cần lưu ý rằng Tayfun Block IV từng được quảng bá là một tên lửa “siêu vượt âm”, nhưng hiện chưa có bằng chứng nào cho thấy nó có các đặc điểm đặc trưng của loại vũ khí siêu vượt âm cơ động cao. Tên lửa đạn đạo, đặc biệt là loại lớn và tầm xa, thường đạt tốc độ siêu vượt âm (trên Mach 5) ở giai đoạn cuối của quỹ đạo bay.
Chi tiết về phiên bản Block IV cũng như sự khác biệt với các phiên bản trước vẫn còn hạn chế. Tất cả các phiên bản, bao gồm Block IV, được cho là sử dụng đầu đạn nổ mạnh đơn khối và hệ thống dẫn đường GOLIS – viết tắt của "go-onto-location-in-space".
Hệ thống này có thể hoạt động dựa trên quỹ đạo định sẵn hoặc dùng dẫn đường quán tính, nhưng chỉ có thể nhắm vào mục tiêu cố định, dựa trên dữ liệu được nạp trước khi phóng. Roketsan khẳng định hệ thống GOLIS trên Tayfun có độ sai số bán kính dưới 10 mét, cho phép đánh trúng mục tiêu một cách chính xác.
Việc Tayfun Block IV có thực sự là một MRBM hay không vẫn chưa rõ. Roketsan cũng đang phát triển một loại MRBM riêng biệt có tên là Cenk (nghĩa là “chiến tranh” trong tiếng Thổ Nhĩ Kỳ), được công bố vài tháng sau khi Tổng thống Recep Tayyip Erdogan tuyên bố Thổ Nhĩ Kỳ sẽ phát triển tên lửa đạn đạo có tầm bắn ít nhất 1.000km. Chưa rõ liệu ông Erdogan khi đó có đang ám chỉ đến phiên bản mở rộng của Tayfun hay không.
Vào tuần trước, Bộ trưởng Công nghiệp và Công nghệ Mehmet Fatih Kacir cũng tuyên bố Thổ Nhĩ Kỳ đang phát triển tên lửa có tầm bắn khoảng 2.000km, nhưng không nói rõ đó là tên lửa hành trình hay đạn đạo, cũng như không đề cập tên chương trình cụ thể.
Năm ngoái cũng xuất hiện thông tin Thổ Nhĩ Kỳ đang muốn thử nghiệm tên lửa đạn đạo tại Somalia, do nơi đây có không gian rộng lớn hơn để tiến hành phóng thử tầm xa.
Một phiên bản Tayfun đạt tầm MRBM có thể là phương án dự phòng nếu chương trình Cenk gặp trục trặc. Tuy nhiên, một MRBM được thiết kế từ đầu sẽ có hiệu năng tổng thể cao hơn, độ sống sót lớn hơn (chẳng hạn khả năng mang đầu đạn lớn hơn, sử dụng mồi bẫy đánh lừa hệ thống phòng thủ đối phương), và dễ dàng mở rộng quy mô hơn trong tương lai.
Mục tiêu răn đe và xu thế
Với Thổ Nhĩ Kỳ, động cơ phát triển tên lửa đạn đạo tầm xa chủ yếu là để răn đe đối thủ truyền thống trong khu vực – Hy Lạp. Vào tháng 12/2022, Tổng thống Erdogan từng tuyên bố: “Giờ đây chúng ta đã bắt đầu sản xuất tên lửa. Tất nhiên, việc này khiến người Hy Lạp lo sợ. Khi nghe thấy ‘Tayfun’, họ hoảng hốt. Họ nói nó có thể bắn tới Athens. Dĩ nhiên là có thể.”
Việc mở rộng tầm bắn cũng giúp Thổ Nhĩ Kỳ vươn xa hơn tới các đối thủ khu vực khác. Quân đội nước này từng sử dụng tên lửa đạn đạo tầm ngắn Bora để tấn công các tay súng người Kurd ở Iraq trong quá khứ.
Tayfun Block IV cũng có thể được thiết kế hướng tới mục tiêu xuất khẩu. Các nhà thầu quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ, với sự hỗ trợ của chính phủ Ankara, đã và đang mở rộng thị phần quốc tế. Tuy nhiên, Thổ Nhĩ Kỳ là thành viên của Nhóm Kiểm soát Công nghệ Tên lửa (MTCR), vốn hạn chế xuất khẩu tên lửa có khả năng mang đầu đạn nặng trên 500kg đến cự ly hơn 300km. Bora vẫn nằm trong giới hạn này và Roketsan đã phát triển phiên bản xuất khẩu riêng có tên Khan – loại mà Indonesia đã ký hợp đồng mua vào năm 2022.
Tất cả những điều này phản ánh sự hồi sinh mối quan tâm toàn cầu đối với tên lửa đạn đạo trong vài năm gần đây – đặc biệt ở phương Tây.
Lục quân Mỹ hiện đang theo đuổi kế hoạch với các MRBM thông thường. Họ đã lên kế hoạch phát triển phiên bản hoặc biến thể của tên lửa PrSM (Precision Strike Missile) có tầm MRBM, và có dấu hiệu cho thấy họ còn đang tìm cách sở hữu một thiết kế MRBM mới hoàn toàn. Mỹ đã không có khả năng MRBM kể từ khi loại bỏ tên lửa hạt nhân Pershing II vào năm 1991.
Tên lửa PrSM cũng đang được chào bán cho các đồng minh thân cận. Australia dự kiến là quốc gia nước ngoài đầu tiên sở hữu loại tên lửa này, và gần đây đã bắn thử thành công trong cuộc tập trận Talisman Saber 2025 cùng quân đội Mỹ.
Nhìn chung, tốc độ tiếp cận mục tiêu rất cao của tên lửa đạn đạo khiến chúng đặc biệt phù hợp để tiêu diệt các mục tiêu có giá trị cao và thời gian phản ứng ngắn. Với vận tốc siêu vượt âm ở pha cuối, chúng cũng gây khó khăn lớn cho các hệ thống phòng thủ và có thể xuyên phá các mục tiêu được gia cố cứng.
Giá trị của tên lửa đạn đạo đã được thể hiện rõ qua cuộc chiến ở Ukraine. Nga năm ngoái từng sử dụng một tên lửa đạn đạo mới có khả năng mang nhiều đầu đạn tên là Oreshnik để tấn công Ukraine. Có thông tin cho rằng Ukraine cũng đang chuẩn bị đưa vào biên chế một loại tên lửa đạn đạo do chính nước này phát triển.
Các cuộc tấn công bằng tên lửa đạn đạo của Iran vào Israel – đặc biệt trong cuộc xung đột kéo dài 12 ngày vào tháng 6 – cũng chứng minh mối đe doạ từ loại vũ khí này ngay cả với quốc gia có hệ thống phòng thủ tiên tiến. Iran trước đó từng sử dụng tên lửa đạn đạo để tấn công các mục tiêu tại Syria, Iraq và Pakistan.
Ngày càng nhiều quốc gia triển khai tên lửa đạn đạo phóng từ trên không hoặc từ biển – đặc biệt là Trung Quốc. Israel gần đây cũng sử dụng tên lửa đạn đạo phóng từ máy bay để tấn công Iran. Nga thì đã bắn nhiều tên lửa đạn đạo phóng từ trên không vào Ukraine.
Dù Tayfun Block IV có thực sự là một MRBM hay không, nó vẫn là minh chứng rõ ràng cho nỗ lực mở rộng và đa dạng hoá kho vũ khí tên lửa đạn đạo của Thổ Nhĩ Kỳ – phản ánh xu thế phát triển vũ khí đang diễn ra trên toàn thế giới.
