Sau hơn 13 năm chìm trong xung đột, ngành hàng không Syria gần như tê liệt. Các tuyến bay quốc tế bị cắt giảm hoặc đình chỉ, hạ tầng sân bay xuống cấp nghiêm trọng, đội bay của hãng hàng không quốc gia Syrian Air lão hóa và thiếu phụ tùng thay thế.
Sân bay Quốc tế Damascus, cửa ngõ hàng không chính của đất nước từng chứng kiến lượng khách quốc tế giảm xuống mức thấp kỷ lục, nhiều giai đoạn phải đóng cửa hoàn toàn vì lý do an ninh.
Tháng 1/2025 đánh dấu cột mốc quan trọng khi sân bay này chính thức mở lại các chuyến bay quốc tế sau khi cựu Tổng thống Bashar al-Assad bị lật đổ và Mỹ cùng EU dỡ bỏ phần lớn lệnh trừng phạt.
Ngay sau đó, chính phủ lâm thời Syria công bố kế hoạch tái thiết hạ tầng hàng không trị giá 4 tỷ USD, trong đó hợp đồng mua tối đa 10 máy bay Airbus A320 cho Syrian Air được xem là bước đi chiến lược nhằm khôi phục năng lực khai thác và vị thế quốc tế.
Từ máy bay đến hạ tầng chiến lược
Theo công bố chính thức, chính phủ Syria đã ký kết một thỏa thuận trị giá khoảng 250 triệu USD với một liên danh quốc tế để mua tối đa 10 máy bay Airbus A320, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong nỗ lực tái thiết ngành hàng không dân dụng của quốc gia này.
Liên danh này do UCC Holding (Qatar) dẫn đầu, có sự tham gia của Kalyon Holding (Thổ Nhĩ Kỳ), tập đoàn từng đảm nhận nhiều dự án hạ tầng lớn trong khu vực, bao gồm Sân bay Quốc tế Istanbul – cùng một số đối tác tài chính đến từ Trung Đông.
Điều đáng chú ý là thương vụ mua máy bay này chỉ là một phần trong gói đầu tư tổng thể trị giá hàng tỷ USD nhằm hồi sinh và nâng tầm năng lực hàng không Syria sau hơn một thập kỷ bị tàn phá bởi chiến tranh và cấm vận.
Gói đầu tư toàn diện này bao gồm 4 tỷ USD để nâng cấp toàn bộ hạ tầng Sân bay Quốc tế Damascus, trong đó điểm nhấn là việc xây dựng nhà ga T3 mới, nâng công suất khai thác lên tới 31 triệu hành khách mỗi năm, con số tiệm cận các trung tâm trung chuyển hàng không hàng đầu khu vực.
Song song, khoản 250 triệu USD được dành riêng để mua tối đa 10 chiếc Airbus A320 thế hệ mới, giúp Syrian Air thay thế dần đội bay lạc hậu, cải thiện hiệu quả vận hành và tăng khả năng cạnh tranh với các hãng khu vực.
Ngoài ra, hợp đồng còn bao gồm các gói phụ trợ quan trọng như đào tạo phi công, huấn luyện kỹ thuật viên, và đặc biệt là thiết lập trung tâm bảo dưỡng, sửa chữa và đại tu (MRO) ngay tại Damascus.
Đây được coi là yếu tố then chốt giúp Syria từng bước tự chủ kỹ thuật, giảm phụ thuộc vào các cơ sở bảo dưỡng ở nước ngoài, đồng thời tạo nền tảng phát triển dịch vụ MRO như một ngành công nghiệp phụ trợ sinh lợi.
Theo kế hoạch, ba chiếc A320 đầu tiên cũng là những máy bay thương mại mới đầu tiên được Syrian Air tiếp nhận sau hơn 10 năm sẽ được bàn giao vào cuối tháng 8/2025. Các đợt bàn giao tiếp theo dự kiến kéo dài đến năm 2027, phụ thuộc vào tiến độ giải ngân vốn và khả năng tiếp nhận của đội ngũ vận hành.
Các chuyên gia nhận định, đây không chỉ là một thương vụ mua sắm phương tiện khai thác, mà còn là bước khởi đầu cho chiến lược tái cấu trúc toàn diện ngành hàng không Syria, đặt nền móng để Damascus từng bước lấy lại vị thế trên bản đồ hàng không quốc tế.
Tác động đối với ngành hàng không Syria
Việc Syria triển khai song song hai trụ cột đầu tư, một mặt nâng cấp toàn diện hạ tầng sân bay, mặt khác bổ sung đội bay mới được đánh giá sẽ tạo ra hiệu ứng cộng hưởng mạnh mẽ.
Về khía cạnh thị trường, đây là tín hiệu rõ ràng cho thấy ngành hàng không Syria đang tái khởi động một cách nghiêm túc và có chiến lược.
Khi cơ sở vật chất, dịch vụ mặt đất và tiêu chuẩn an ninh được nâng lên ngang tầm quốc tế, các hãng hàng không lớn trong khu vực như Qatar Airways, Emirates hay Turkish Airlines nhiều khả năng sẽ xem xét nối lại các đường bay tới Damascus hoặc thậm chí tăng tần suất khai thác.
Điều này không chỉ giúp Syria kết nối trở lại với mạng lưới hàng không toàn cầu mà còn nâng cao uy tín và hình ảnh quốc gia trong mắt hành khách quốc tế.
Tác động thứ hai là kích thích hoạt động du lịch và thương mại. Một mạng lưới đường bay ổn định, được vận hành bằng đội máy bay hiện đại, sẽ giúp Syria thu hút du khách từ các thị trường truyền thống như châu Âu, Vùng Vịnh và Bắc Phi.
Ngành du lịch vốn là một trong những trụ cột kinh tế trước chiến tranh sẽ có cơ hội hồi sinh, kéo theo sự phục hồi của các ngành dịch vụ, khách sạn, nhà hàng và vận tải nội địa.
Bên cạnh đó, thương mại quốc tế đặc biệt là xuất khẩu hàng nông sản, dệt may và thủ công mỹ nghệ sẽ được hưởng lợi từ chi phí vận chuyển giảm và thời gian giao hàng rút ngắn.
Cuối cùng, dự án này sẽ góp phần giải quyết một trong những thách thức lớn nhất hậu xung đột: việc làm. Việc đưa vào khai thác các cơ sở hạ tầng mới và vận hành một đội bay hiện đại đòi hỏi lực lượng lao động đông đảo, từ kỹ thuật viên bảo dưỡng, nhân viên điều hành bay, nhân viên dịch vụ mặt đất cho tới các vị trí hỗ trợ logistics.
Ước tính hàng nghìn việc làm trực tiếp và gián tiếp sẽ được tạo ra, góp phần giảm áp lực xã hội, tăng thu nhập hộ gia đình và hỗ trợ ổn định an ninh trong nước.
Vì sao Syria chọn Airbus A320 thay vì Boeing?
Một trong những lý do then chốt khiến Syria quyết định lựa chọn Airbus A320 thay vì Boeing bắt nguồn từ yếu tố chính trị và các rào cản pháp lý quốc tế. Boeing là một tập đoàn của Mỹ, chịu sự điều chỉnh nghiêm ngặt của các quy định kiểm soát xuất khẩu như ITAR và EAR.
Dù Mỹ đã nới lỏng một số biện pháp trừng phạt đối với Syria, các hợp đồng có liên quan đến công nghệ nhạy cảm xuất xứ Mỹ vẫn tiềm ẩn nguy cơ bị trì hoãn hoặc hủy bỏ bất cứ lúc nào nếu tình hình ngoại giao xấu đi.
Trong khi đó, Airbus có trụ sở chính tại châu Âu tuy vẫn sử dụng một số linh kiện sản xuất tại Mỹ, nhưng mức độ phụ thuộc thấp hơn.
Điều này cho phép các bên triển khai những phương án tài chính và thương mại linh hoạt hơn, thông qua các đối tác vùng Vịnh và Thổ Nhĩ Kỳ, nhằm giảm thiểu rủi ro từ phía Washington. Trong bối cảnh Syria cần một kế hoạch tái thiết hàng không ổn định và ít biến động chính trị, Airbus rõ ràng là lựa chọn an toàn hơn.
Bên cạnh yếu tố chính trị, tính sẵn có và tiến độ bàn giao cũng đóng vai trò quyết định. Thị trường hàng không toàn cầu hiện rơi vào tình trạng khan hiếm máy bay mới do ảnh hưởng kéo dài của chuỗi cung ứng hậu COVID-19 và nhu cầu tăng vọt từ các hãng hàng không quốc tế.
Boeing đang ưu tiên sản xuất và bàn giao dòng 737 MAX cho những khách hàng lớn ở Mỹ, Trung Quốc và khu vực Đông Nam Á, khiến các hãng hàng không nhỏ hoặc mới đặt mua có thể phải chờ tới 5–7 năm mới nhận được máy bay.
Airbus A320, đặc biệt là các khung máy đã hoàn thiện hoặc sắp xuất xưởng, có thể được bàn giao nhanh hơn nhờ điều chỉnh từ đơn hàng của khách khác hoặc nguồn máy bay thuê sẵn có. Với Syrian Air, việc sớm đưa máy bay mới vào khai thác là yếu tố sống còn, bởi mỗi tháng chậm trễ là một tháng hãng tiếp tục mất thị phần vào tay các đối thủ khu vực.
Hạ tầng kỹ thuật và khả năng bảo dưỡng là một lý do khác khiến Airbus A320 trở thành lựa chọn ưu tiên. Trước chiến tranh, đội bay của Syrian Air chủ yếu bao gồm các dòng Airbus và Tupolev.
Điều này đồng nghĩa với việc đội ngũ phi công, kỹ sư và kỹ thuật viên đã quen thuộc với cấu trúc kỹ thuật, hệ thống điều khiển và quy trình bảo dưỡng của Airbus hơn so với Boeing. Việc tiếp tục khai thác dòng A320 giúp hãng tiết kiệm đáng kể chi phí đào tạo lại nhân sự, đồng thời tận dụng mạng lưới bảo dưỡng, sửa chữa, đại tu (MRO) rộng khắp ở Trung Đông và Thổ Nhĩ Kỳ.
Đặc biệt, hợp đồng với Kalyon Holding còn bao gồm việc xây dựng trung tâm MRO đạt chuẩn EASA ngay tại Damascus, giúp Syria từng bước tự chủ kỹ thuật, giảm sự phụ thuộc vào các cơ sở bảo dưỡng nước ngoài và mở ra cơ hội cung cấp dịch vụ cho các hãng hàng không lân cận.
Airbus A320 vốn là dòng máy bay thân hẹp phổ biến nhất thế giới với hơn 10.000 chiếc đã được bàn giao, nổi tiếng về hiệu quả khai thác ở các tuyến bay ngắn và trung bình, với tầm bay tối đa khoảng 6.300 km. Đối với Syrian Air, A320 hoàn toàn đáp ứng nhu cầu khôi phục các tuyến nội vùng như Damascus–Doha, Damascus–Istanbul, Damascus–Dubai, đồng thời tạo tiền đề mở lại các đường bay tới châu Âu như Athens hoặc Vienna.
Về hiệu quả khai thác, phiên bản A320neo có thể giảm mức tiêu thụ nhiên liệu tới 15–20% so với thế hệ trước, qua đó giúp giảm chi phí vận hành và lượng khí thải CO₂.
Cấu hình ghế linh hoạt từ 150–180 chỗ giúp máy bay phù hợp với cả thị trường khách du lịch, công vụ và kiều dân. Thêm vào đó, nguồn phụ tùng và linh kiện thay thế cho A320 rất dồi dào trên thị trường quốc tế, giúp giảm thiểu thời gian chờ sửa chữa và đảm bảo tỷ lệ khai thác cao.
Tổng hòa các yếu tố chính trị, thời gian bàn giao, hạ tầng kỹ thuật và hiệu quả khai thác, Airbus A320 trở thành lựa chọn gần như “đương nhiên” cho Syria trong giai đoạn phục hồi hàng không hậu chiến. Đây không chỉ là quyết định mua sắm máy bay, mà còn là một bước đi chiến lược, đặt nền móng cho sự hồi sinh và phát triển bền vững của ngành hàng không Syria trong thập kỷ tới.
Góc nhìn chiến lược
Giới quan sát quốc tế nhận định rằng thương vụ Airbus A320 của Syria không đơn thuần là một hợp đồng mua sắm máy bay thương mại, mà là bước đi mang tính toán chiến lược sâu xa.
Việc lựa chọn Airbus thay vì Boeing không chỉ phản ánh yếu tố kỹ thuật hay tiến độ giao hàng, mà còn là tín hiệu rõ ràng về sự dịch chuyển trục hợp tác kinh tế và chính trị.
Bằng cách nghiêng về các đối tác châu Âu, Trung Đông và Thổ Nhĩ Kỳ, những quốc gia và khu vực ít chịu ràng buộc bởi chính sách kiểm soát xuất khẩu của Mỹ, Syria đang chủ động định hình một mạng lưới quan hệ mới, giúp giảm thiểu rủi ro từ các biến động chính trị phương Tây.
Từ góc độ hàng không, nếu dự án nâng cấp sân bay và đội bay được triển khai đúng tiến độ, Damascus International Airport có thể vươn lên trở thành một trung tâm trung chuyển (hub) chiến lược của khu vực Đông Địa Trung Hải.
Vị trí địa lý của Damascus, nằm giữa tuyến hàng không nối châu Âu, Trung Đông và Bắc Phi mang lại lợi thế tự nhiên để thu hút các hãng bay quốc tế sử dụng như một điểm dừng kỹ thuật hoặc kết nối chuyến.
Khi đó, sân bay này hoàn toàn có thể cạnh tranh trực tiếp với các trung tâm hàng không hiện hữu như Beirut (Liban) hay Amman (Jordan), vốn đang phải đối mặt với hạn chế về công suất và chi phí khai thác.
Ngành hàng không Syria đang bước sang một giai đoạn mới với sự xuất hiện của Airbus A320 như một “xương sống” cho kế hoạch tái thiết. Quyết định này hội tụ đầy đủ ba yếu tố quan trọng: khả thi về mặt chính trị, phù hợp với điều kiện kỹ thuật hiện có và tối ưu về mặt kinh tế vận hành.
Sự kết hợp giữa đầu tư hạ tầng và đội bay mới mở ra cơ hội để Syria không chỉ khôi phục kết nối quốc tế mà còn tận dụng hàng không như một công cụ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, thu hút đầu tư và tạo việc làm.
Tuy vậy, thách thức vẫn hiện hữu, từ việc bảo đảm an ninh hàng không trong bối cảnh khu vực còn nhiều bất ổn, đến việc duy trì dòng vốn đầu tư đủ mạnh để hoàn thành các hạng mục theo kế hoạch.
Dù vậy, việc Syria dám đặt mục tiêu lớn và chọn phương án hợp tác quốc tế linh hoạt cho thấy một quyết tâm rõ ràng là đưa bầu trời trở lại với vai trò là cửa ngõ kết nối quốc gia với thế giới, đồng thời là động lực quan trọng cho sự phục hồi và phát triển lâu dài.
.jpeg "Syria cấm các chuyến bay của Iran")
