Những chuyến bay siêu ngắn chỉ 30 phút

Ngày 15/12, chiếc Boeing 787 Dreamliner của Vietnam Airlines đã hạ cánh xuống Cảng hàng không quốc tế Long Thành, đánh dấu chuyến bay hàng không dân dụng đầu tiên tiếp đất tại sân bay mới. Đây là chuyến bay mang tính kỹ thuật, nhằm đánh giá điều kiện khai thác thực tế, kiểm tra sự phối hợp giữa các hệ thống kỹ thuật – điều hành bay, đồng thời hoàn thiện quy trình vận hành trước khi sân bay chính thức đi vào hoạt động, dự kiến từ ngày 19/12.

Mang số hiệu VN5001, chuyến bay nhanh chóng trở thành tâm điểm chú ý khi dữ liệu từ FlightRadar cho thấy đây là chuyến bay được theo dõi nhiều nhất trong ngày, có thời điểm thu hút hơn 12.000 lượt quan tâm.

Điều khiến nhiều người bất ngờ là dù khoảng cách giữa Tân Sơn Nhất và Long Thành chỉ vài chục km, toàn bộ hành trình của chiếc Boeing 787-9 vẫn kéo dài khoảng 30 phút, tương đương một chuyến bay nội địa ngắn thông thường.

Trong hàng không, “chặng bay ngắn” không đồng nghĩa với “bay nhanh”. Độ dài quãng đường không phản ánh trực tiếp thời gian của chuyến bay.

Với những chặng bay siêu ngắn như VN5001, máy bay vẫn phải thực hiện đầy đủ các quy trình kỹ thuật và an toàn tương tự một chuyến bay thương mại thông thường, từ khâu lăn bánh, cất cánh, bay hành trình, tiếp cận cho đến hạ cánh và dừng tại sân đỗ.

Block time: Khoảng thời gian quyết định của mọi chuyến bay

Thời gian mà các hãng hàng không sử dụng để lập lịch khai thác được gọi là block time, tính từ thời điểm máy bay rời sân đỗ cho đến khi dừng hẳn tại điểm đến. Trong khoảng thời gian này, air time, tức thời gian máy bay thực sự bay trên không, chỉ chiếm một phần rất nhỏ. Phần lớn còn lại dành cho các hoạt động dưới mặt đất và trong không phận, vốn không thể rút ngắn tùy ý.

Thực tế, trên bản đồ hàng không thế giới tồn tại nhiều chặng bay còn ngắn hơn cả Tân Sơn Nhất - Long Thành, nhưng block time vẫn tương đương, thậm chí dài hơn. Một ví dụ điển hình là tuyến bay giữa Brazzaville, thủ đô Cộng hòa Congo, và Kinshasa, thủ đô Cộng hòa Dân chủ Congo.

Hai thành phố chỉ cách nhau một con sông Congo, với khoảng cách khoảng 26 km, song các chuyến bay thương mại trên tuyến này thường có tổng thời gian khai thác từ 30 đến 40 phút. Trong đó, thời gian bay trên không chỉ khoảng 5-9 phút, phần lớn thời gian còn lại dành cho lăn bánh, cất hạ cánh và kiểm soát không lưu tại hai sân bay nằm trong không phận đông đúc.

Tương tự, chặng Bahrain - Dammam của Saudi Arabia, dài khoảng 83 km, cũng có block time trung bình từ 40 đến 45 phút. Đáng chú ý, trong một số giai đoạn, các hãng còn sử dụng cả máy bay thân rộng để khai thác tuyến bay ngắn này, cho thấy độ dài quãng đường không phải yếu tố quyết định duy nhất trong việc lập lịch hay lựa chọn loại tàu bay.

Theo phân tích của chuyên trang hàng không Simple Flying, block time chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố đan xen như loại máy bay, lịch sử khai thác tuyến bay, thời điểm trong ngày, mùa cao điểm – thấp điểm, cũng như mật độ không lưu tại sân bay đi và đến. Đây cũng chính là khoảng thời gian hiển thị trên thẻ lên máy bay, tính từ lúc cửa cabin đóng cho đến khi máy bay dừng hẳn tại điểm đến, chứ không chỉ là số phút bay trên không.

Tại các sân bay lớn, riêng thời gian lăn bánh từ cổng ra đường băng đã có thể mất từ 15 đến 20 phút, thậm chí lâu hơn nếu thời tiết xấu hoặc lưu lượng máy bay chờ cất cánh tăng cao. Với máy bay thân rộng, thời gian đón khách, đóng cửa cabin, kiểm tra kỹ thuật và chuẩn bị cất cánh cũng kéo dài hơn đáng kể so với máy bay thân hẹp. Chính vì vậy, dù quãng đường rất ngắn, các hãng hàng không vẫn buộc phải lập lịch khai thác từ 30 đến 40 phút để bảo đảm an toàn và duy trì sự ổn định cho toàn bộ mạng bay.

Những chặng bay ngắn nhất thế giới

Không chỉ dừng lại ở một vài trường hợp cá biệt, trên thế giới có không ít chặng bay thương mại chỉ dài vài chục km nhưng vẫn có tổng thời gian khai thác khoảng 25 - 40 phút. Chặng Vienna (Áo) - Bratislava (Slovakia), dài khoảng 55 km, từng có block time trung bình 30 - 35 phút, trong khi thời gian bay trên không chỉ khoảng 10 phút. Sự chênh lệch này khiến nhiều hãng hàng không sau đó từ bỏ đường bay, chuyển sang các phương thức vận tải mặt đất hiệu quả hơn như tàu hỏa cao tốc.

Tại Bắc Âu, chặng Stockholm - Turku (Phần Lan), dù có quãng đường dài hơn, nhưng trong điều kiện không phận phức tạp và thời tiết mùa đông khắc nghiệt, nhiều chuyến bay vẫn được lập lịch khoảng 30 - 35 phút, đặc biệt khi sử dụng các dòng máy bay phản lực cỡ nhỏ. Yếu tố an toàn trong điều kiện băng tuyết và tầm nhìn hạn chế khiến các hãng không thể rút ngắn thời gian khai thác một cách đáng kể.

Ở châu Á, tuyến Hong Kong - Macau, dài khoảng 60 km, từng được khai thác bằng trực thăng và máy bay cánh quạt. Dù thời gian bay thẳng chỉ khoảng 10 - 15 phút, tổng thời gian chuyến bay vẫn thường tiệm cận 30 phút do yêu cầu phân luồng không phận dày đặc tại khu vực châu thổ Châu Giang, một trong những vùng có mật độ bay cao nhất thế giới.

Ngay cả tại Mỹ, chặng San Francisco - San Jose, dài khoảng 65 km, trong các giai đoạn cao điểm cũng từng có block time 25 - 30 phút. Nguyên nhân là máy bay phải bay vòng để tách luồng với các chuyến quốc tế đường dài, đồng thời tuân thủ các quy định nghiêm ngặt về giảm tiếng ồn và tránh khu dân cư đông đúc quanh Vịnh San Francisco.

Một yếu tố quan trọng khác khiến thời gian các chuyến bay ngắn bị kéo dài là cấu trúc không phận. Tại những khu vực có mật độ khai thác cao, máy bay không thể bay theo đường chim bay mà phải tuân thủ các đường bay được thiết kế sẵn. Sau khi cất cánh, phi công phải thực hiện quy trình khởi hành tiêu chuẩn (SID), bay theo hướng do kiểm soát không lưu chỉ định.

Khi tiếp cận sân bay, máy bay cũng không thể hạ thẳng xuống đường băng mà phải bay theo các mạch tiếp cận tiêu chuẩn (STAR) hoặc traffic pattern, giúp giảm tốc từng bước, căn chỉnh trục đường băng và bảo đảm an toàn tuyệt đối.

Với chuyến bay mang tính kỹ thuật như VN5001, các yếu tố này càng được đặt lên hàng đầu. Dữ liệu từ FlightAware cho thấy quỹ đạo bay của VN5001 không phải đường thẳng nối Tân Sơn Nhất - Long Thành, mà là đường cong, cho phép máy bay lấy độ cao, ổn định cấu hình và thiết lập hướng tiếp cận phù hợp.

Dù thời gian duy trì không dài, một máy bay thân rộng như Boeing 787-9 vẫn phải đạt độ cao khoảng 3.000 m để ổn định áp suất, kiểm tra khí động học và chuẩn bị giảm độ cao an toàn. Theo khuyến cáo của Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO), các chuyến bay liên quan đến sân bay mới hoặc trong giai đoạn đầu khai thác thường áp dụng phương án bay thận trọng hơn, bao gồm kéo dài thời gian tiếp cận và tăng cường giám sát không lưu.

Chuyến bay lịch sử VN5001, do cơ trưởng Trần Tuấn Hưng điều khiển, vì thế không chỉ đánh dấu lần đầu tiên sân bay Long Thành đón chuyến bay dân dụng, mà còn cho thấy một thực tế quen thuộc của ngành hàng không; ngay cả những chặng bay ngắn nhất cũng không bao giờ là “đơn giản”. Trong hàng không, an toàn và tính ổn định luôn được đặt lên trên mọi nỗ lực rút ngắn thời gian.