Mở rộng hoạt động của báo chí trên không gian mạng

Sáng 23/10, trong chương trình làm việc của Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, Quốc hội nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra dự án Luật Báo chí (sửa đổi).

Quản lý báo chí trên không gian mạng

Thừa uỷ quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng trình bày Tờ trình dự án Luật Báo chí (sửa đổi).

Theo Bộ trưởng, việc sửa đổi luật lần này nhằm thể chế hoá đường lối của Đảng, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật, đồng thời khắc phục những vướng mắc, hạn chế trong quá trình thực thi Luật Báo chí 2016.

Với tinh thần đổi mới tư duy lập pháp, dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) được rút gọn còn 4 chương, 51 điều, giảm 2 chương và 10 điều so với luật hiện hành. Trong quá trình hoàn thiện các văn bản dưới luật, 20 thủ tục hành chính sẽ được cắt giảm, giúp đơn giản hoá quy trình, giảm chi phí tuân thủ cho các cơ quan báo chí.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng nhấn mạnh, luật mới sẽ mở hành lang pháp lý cho cơ quan báo chí chuyển đổi mô hình hoạt động, phát triển kinh tế báo chí, khai thác nội dung đa nền tảng.

Luật cũng góp phần giữ vững an ninh tư tưởng, chủ quyền quốc gia số, đồng thời bảo vệ quyền tác nghiệp hợp pháp của nhà báo và loại bỏ các hành vi lợi dụng báo chí để trục lợi.

Đáng chú ý, lần đầu tiên, dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) quy định cụ thể hoạt động của báo chí trên không gian mạng. Cơ quan báo chí khi mở kênh nội dung trên nền tảng số phải chịu trách nhiệm về nội dung, bản quyền và lưu chiểu, song được miễn trách nhiệm nếu nội dung bị thay đổi do lỗi từ nền tảng.

Ủy ban Văn hóa và Xã hội đề nghị bổ sung trách nhiệm pháp lý của các nền tảng mạng xã hội nước ngoài trong trường hợp kênh nội dung của cơ quan báo chí bị xâm nhập, sửa đổi hoặc chứa nội dung vi phạm.

Đồng thời, cần quy định nguyên tắc về bảo đảm quyền tác giả, quyền liên quan đối với tác phẩm báo chí trên không gian mạng, bao gồm cả tác phẩm có sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI).

Dự luật cũng định hướng xây dựng nền tảng số báo chí quốc gia, thống nhất lưu chiểu, bảo vệ bản quyền và nâng cao năng lực giám sát thông tin trong môi trường mạng.

Mô hình cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện

Trình bày Báo cáo thẩm tra dự thảo luật, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh cho biết, Ủy ban tán thành với sự cần thiết phải sửa đổi toàn diện Luật Báo chí để phù hợp thực tiễn phát triển của truyền thông trong kỷ nguyên số.

Ủy ban thống nhất với việc bổ sung quy định về “cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện”, mô hình có chức năng sản xuất, phân phối thông tin quy mô lớn, đóng vai trò dẫn dắt dòng thông tin chính thống.

Tuy nhiên, cần làm rõ nội hàm, tiêu chí xác định và cơ chế tài chính đặc thù của mô hình này, tránh chồng chéo với các cơ quan hiện có. Một số ý kiến cũng đề nghị cân nhắc mở rộng phạm vi, cho phép một số địa phương có uy tín, năng lực được xây dựng cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện, bên cạnh 6 cơ quan được xác định tại Quyết định 362/QĐ-TTg ngày 3/4/2019 của Thủ tướng Chính phủ.

Phát triển kinh tế báo chí, tăng tự chủ tài chính

Về chính sách kinh tế, dự luật tạo điều kiện để cơ quan báo chí đa dạng hóa nguồn thu, được khai thác quyền sử dụng tác phẩm, liên kết sản xuất nội dung, cung cấp dịch vụ sự nghiệp công theo nhiệm vụ Nhà nước giao.

Ủy ban Văn hóa và Xã hội nhất trí với định hướng phát triển “kinh tế báo chí”, song đề nghị cần làm rõ khái niệm này, đặc biệt là các quy định liên quan đến cơ chế tự chủ, đầu tư công, nguồn thu từ quảng cáo và hợp tác nội dung trên nền tảng xuyên biên giới, nhằm tránh thương mại hóa và đảm bảo định hướng chính trị của cơ quan báo chí.

Dự thảo luật bổ sung quy định rõ trách nhiệm cung cấp thông tin cho báo chí. Các cơ quan, tổ chức, cá nhân có nghĩa vụ chủ động, kịp thời, cung cấp đầy đủ và chính xác thông tin khi được báo chí yêu cầu, hoặc khi xảy ra sự kiện có tác động lớn đến xã hội. Người đứng đầu cơ quan phải chịu trách nhiệm nếu né tránh hoặc trì hoãn cung cấp thông tin không có lý do chính đáng.

Về liên kết và hợp tác quốc tế, dự thảo luật cho phép cơ quan báo chí liên kết với tổ chức, cá nhân đủ điều kiện để thực hiện các hoạt động như thiết kế, quảng cáo, phát hành, sản xuất nội dung (trừ lĩnh vực thời sự chính trị, an ninh, quốc phòng, đối ngoại).

Cơ quan báo chí cũng có thể phát hành, truyền dẫn, phát sóng ra nước ngoài, hoặc ủy thác cho tổ chức, cá nhân nước ngoài thực hiện, nhưng phải bảo đảm thống nhất nội dung và báo cáo với cơ quan quản lý.

Những quy định này, theo Ủy ban thẩm tra, sẽ giúp minh bạch hóa hợp tác quốc tế, kiểm soát rủi ro an ninh thông tin, đồng thời mở rộng kênh truyền thông đối ngoại, quảng bá hình ảnh đất nước và con người Việt Nam.