Gửi bình luận
Không chỉ là một chiếc máy bay thử nghiệm, máy bay siêu thanh X-59 là bước đầu tiên đưa thế giới bay nhanh hơn âm thanh, nhưng yên tĩnh như một giấc mơ.
Chiếc máy bay thử nghiệm X-59 Quiet Supersonic Technology (QueSST), do Skunk Works – bộ phận dự án đặc biệt của Lockheed Martin – chế tạo cho NASA, đã thực hiện chuyến bay đầu tiên từ cơ sở Plant 42 của Không quân Mỹ tại Palmdale, California.
Đây được coi là một trong những máy bay có hình dáng khác thường nhất từng xuất hiện trên bầu trời trong nhiều năm trở lại đây, với vai trò mở đường cho một tương lai hoàn toàn mới của vận tải hàng không siêu thanh dành cho hành khách.
Những hình ảnh đầu tiên về X-59 rời đường băng đã được nhiếp ảnh gia Matt Hartman ghi lại ngay sau khi máy bay rời Plant 42.
Chuyến bay này không chỉ đánh dấu cột mốc cho dự án QueSST, mà còn mở ra hy vọng thay đổi các quy định hàng không đã tồn tại gần 50 năm, vốn cấm máy bay siêu thanh bay trên đất liền vì tiếng nổ âm thanh quá lớn gây ảnh hưởng đến cộng đồng.
Ngay sau chuyến bay đầu tiên, X-59 sẽ được chuyển đến Trung tâm Nghiên cứu bay Armstrong của NASA, đặt cạnh căn cứ không quân Edwards ở California, nơi nó sẽ tiếp tục chuỗi thử nghiệm chuyên sâu trong nhiều tháng tới.
Nhiệm vụ QueSST: Xóa bỏ tiếng nổ âm thanh
Theo kế hoạch của NASA trước đó, chuyến bay đầu tiên của X-59 chỉ là một vòng bay ở độ cao thấp với tốc độ khoảng 240 dặm/giờ.
Mục tiêu chủ yếu nhằm kiểm tra sự tích hợp của các hệ thống và đảm bảo rằng mọi bộ phận hoạt động đúng như thiết kế.
Sau đó, quá trình thử nghiệm sẽ dần nâng lên độ cao lớn hơn và tốc độ nhanh hơn, cho đến khi máy bay vượt qua rào cản âm thanh.
Trước ngày cất cánh, NASA không công bố rộng rãi thời điểm diễn ra sự kiện. Trước đó vài tuần, chuyến bay đầu tiên từng được dự kiến nhưng phải hoãn vì lý do kỹ thuật không được công bố. Sau khi hoàn thành chuyến bay, NASA xác nhận mọi hoạt động đều diễn ra “đúng như kế hoạch”.
Dự án X-59 được khởi động từ năm 2016 với kỳ vọng cất cánh lần đầu vào năm 2020. Tuy nhiên, mốc thời gian liên tục bị lùi do nhiều thách thức kỹ thuật phức tạp. NASA cho biết năm 2023 đã phát sinh “nhiều vấn đề kỹ thuật mới”, buộc nhóm phát triển phải xử lý triệt để trước khi bước vào thử nghiệm bay.
Mục tiêu lớn nhất của chương trình QueSST là giải bài toán khiến vận tải siêu thanh dành cho hành khách trở lại sau thất bại của Concorde.
Concorde – chiếc máy bay siêu thanh thương mại duy nhất từng thành công – bị cấm bay siêu thanh trên lãnh thổ Mỹ từ năm 1973, do tiếng “nổ âm thanh” (sonic boom) gây ảnh hưởng đến môi trường và người dân. Lệnh cấm tương tự cũng được áp dụng tại hầu hết các quốc gia khác.
Điều NASA muốn chứng minh là thiết kế khí động học đặc biệt có thể biến tiếng nổ âm thanh thành một tiếng “thump” nhẹ, gần như không gây khó chịu đối với người dưới mặt đất.
Nếu chứng minh thành công, những quy định cấm bay siêu thanh trên đất liền có thể được điều chỉnh — qua đó mở ra kỷ nguyên mới cho hàng không tốc độ cao.
Chương trình QueSST gồm 3 giai đoạn: Thử nghiệm bay xác nhận tính năng và an toàn của X-59; Thử nghiệm siêu thanh trên phạm vi Edwards AFB, đánh giá độ ồn thực tế; Community Response Study – bay qua nhiều khu dân cư tại Mỹ để thu thập phản hồi từ người dân thông qua ứng dụng trên điện thoại.
Ban đầu, giai đoạn 3 được dự kiến diễn ra từ 2025–2026, nhưng toàn bộ chương trình đã phải dời mốc. Dù vậy, NASA vẫn tin rằng X-59 là bước ngoặt để đưa máy bay siêu thanh trở lại bầu trời thương mại.
Máy bay có mũi dài nhất thế giới
Điểm gây chú ý nhất của X-59 là chiếc mũi dài kỳ dị – chiếm khoảng 1/3 tổng chiều dài 30,4 mét của máy bay. Phần mũi siêu dài và thuôn này được thiết kế để phá vỡ và phân tán các sóng xung kích khi bay vượt âm, tránh cộng dồn tạo tiếng nổ lớn trên mặt đất.
Không chỉ phần mũi, nhiều đặc điểm khác của máy bay cũng được thiết kế nhằm giảm tiếng ồn:
Buồng lái không có cửa sổ phía trước – phi công không thể nhìn trực tiếp đường bay. Thay vào đó, X-59 sử dụng hệ thống camera độ phân giải cao và màn hình 4K có tên XVS (External Vision System).
Động cơ đặt trên lưng thay vì dưới bụng máy bay, tránh tạo luồng khí nén gây hợp nhất sóng xung kích.
Động cơ F414-GE-100 – loại động cơ thường sử dụng trên tiêm kích F/A-18E/F Super Hornet.
Dù có nhiều công nghệ mới, X-59 vẫn sử dụng nhiều linh kiện sẵn có để tiết kiệm thời gian và chi phí: Buồng lái và ghế phi công lấy từ máy bay huấn luyện T-38 Talon; Hệ thống càng đáp lấy từ tiêm kích F-16; Hệ thống hỗ trợ sự sống của phi công dựa trên F-15 Eagle.
NASA và Lockheed Martin đã phải kết hợp các công nghệ cũ và mới một cách tinh tế để tạo nên máy bay thử nghiệm có nhiệm vụ duy nhất: chứng minh rằng siêu thanh có thể yên tĩnh.
Concorde từng là biểu tượng của tốc độ và sự xa xỉ. Nhưng nó thất bại bởi ba lý do chính: Chi phí vận hành quá đắt đỏ; Thị trường nhỏ và hạn chế bay trên đất liền; Sự cố tai nạn vào năm 2000 ảnh hưởng nghiêm trọng đến hình ảnh.
NASA tin rằng việc phá vỡ rào cản về tiếng ồn chính là chìa khóa để mở lại thị trường vận tải siêu thanh thương mại, điều mà Concorde không thể làm được.
Nếu X-59 thành công trong việc chứng minh rằng tiếng sonic boom có thể được giảm xuống mức nhẹ nhàng, FAA và các cơ quan hàng không trên thế giới sẽ có cơ sở để điều chỉnh luật. Và khi đó, các công ty hàng không và các hãng chế tạo máy bay sẽ có lý do để đầu tư vào thế hệ máy bay siêu thanh mới.
Chuyến bay đầu tiên và tương lai của X-59
Lockheed Martin xác nhận chuyến bay đầu tiên của X-59 đã hoàn thành hoàn hảo.
“X-59 hoạt động chính xác như dự kiến, xác nhận các đặc tính bay và hệ thống dữ liệu trong chuyến bay, trước khi hạ cánh an toàn tại căn cứ mới”, Lockheed Martin tuyên bố.
O.J. Sanchez, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc Skunk Works, nhấn mạnh: “Chiếc máy bay này là minh chứng cho tinh thần đổi mới và chuyên môn của đội ngũ. Chúng tôi tự hào dẫn đầu trong lĩnh vực công nghệ siêu thanh yên tĩnh”.
“X-59 là biểu tượng của trí tuệ và tinh thần Mỹ. Chúng ta luôn muốn bay xa hơn, nhanh hơn và yên tĩnh hơn”, quyền Giám đốc NASA Sean Duffy phát biểu đầy cảm xúc.
Đã 50 năm kể từ khi thế giới chứng kiến máy bay siêu thanh phục vụ thương mại. Concorde đã khép lại một kỷ nguyên, nhưng X-59 có thể là cánh cửa mở ra một tương lai mới.
Nếu mọi thử nghiệm thành công, trong vòng vài năm tới, người dân ở Mỹ và trên thế giới có thể nhìn thấy một điều tưởng như viễn tưởng: máy bay siêu thanh bay qua vùng trời mà không gây tiếng nổ âm thanh làm rung chuyển mặt đất.
Từ đó, các hãng hàng không có thể rút ngắn thời gian bay liên lục địa xuống một nửa so với hiện tại. Một chuyến bay New York – London có thể chỉ còn hơn 3 tiếng.
