Tàu mẹ UAV ‘Rìu bóng ma’ - Nga muốn bá chủ bầu trời

Các phương tiện tuyên truyền tại Nga mới đây đưa tin công ty có trụ sở tại Moskva mang tên Kingpro, chuyên về hệ thống hàng không không người lái, vừa ra mắt một “hệ thống phóng trên không kiểu máy bay”. Hệ thống được đặt tên thương mại là Siekira Prizrak (tạm dịch: Rìu bóng ma).

Theo mô tả từ phía nhà sản xuất, Siekira Prizrak gồm hai thành phần chính: một drone đa cánh (multirotor) mang tên Siekira và một UAV cánh cố định có tên Prizrak (tạm dịch: “Bóng ma”).

Cách hoạt động được quảng bá là drone đa cánh cất cánh cùng Prizrak, đưa Prizrak lên cao rồi thả cánh cố định ra bay độc lập — tức là phóng máy bay cánh cố định từ trên không.

Nhà sản xuất khẳng định phương án này có ưu điểm về mặt năng lượng và an toàn: So với cất cánh tự thân, việc được mang lên trước giúp tiết kiệm tới 20% dung lượng pin thường phải tiêu tốn khi khởi động, đồng thời làm cho quá trình phóng an toàn hơn.

Sau khi thả Prizrak, drone “mothership” đa cánh vẫn có thể phát huy thêm chức năng là trạm trung chuyển (relay) cho liên lạc.

Thông số “Rìu bóng ma”: Không vượt trội

Siekira Prizrak không phải là "mothership" đầu tiên của Nga. Từ đầu năm 2025, Moscow đã triển khai Molniya – một drone cánh cố định có khả năng mang theo hai FPV với tầm bay 40km, sao chép trực tiếp công nghệ của Ukraine.

Tuy nhiên, Siekira Prizrak nổi bật ở cơ chế phóng không khí (air-launch), giúp tiết kiệm năng lượng và tăng tính linh hoạt. Điều này phản ánh xu hướng toàn cầu: Mothership UAV đang trở thành "vũ khí thay đổi cuộc chơi" trong các cuộc chiến bất đối xứng, nơi drone nhỏ giá rẻ như FPV (chi phí chỉ vài nghìn USD) được phóng từ nền tảng lớn hơn để vượt qua hệ thống phòng không.

Hệ thống Siekira Prizrak hoạt động theo mô hình "mẹ-con" kinh điển, nhưng với sự kết hợp giữa drone đa rotor và cánh cố định để tối ưu hóa hiệu suất.

Siekira (Rìu): Đây là drone đa cánh quạt (multirotor), đóng vai trò "tàu mẹ" ban đầu. Với khả năng cất cánh thẳng đứng (VTOL), Siekira mang theo Prizrak lên độ cao an toàn, sau đó phóng nó giữa không trung.

Ưu điểm lớn nhất là tiết kiệm tới 20% pin so với cất cánh thông thường, giảm rủi ro bị phát hiện bởi radar mặt đất. Sau khi phóng, Siekira có thể chuyển sang chế độ trạm lặp tín hiệu (relay station), hỗ trợ liên lạc cho các drone con ở khoảng cách xa.

Thông số kỹ thuật cụ thể chưa được công bố đầy đủ, nhưng dựa trên các mô hình tương tự của Nga, Siekira có thể có tải trọng khoảng 10-15kg và thời gian bay 30-45 phút ở chế độ mothership.

Prizrak (Bóng ma): UAV cánh cố định, được thiết kế để bay tầm xa với tốc độ cao hơn multirotor. Prizrak có tầm hoạt động lên tới 120km, mang theo tải trọng (warhead) tối đa 3kg – đủ để trang bị bom dẫn đường hoặc FPV nhỏ.

Con số này phù hợp với vai trò tấn công nhỏ lẻ hoặc mang thiết bị trinh sát/tấn công nhẹ, không thuộc loại vũ khí hạng nặng.

Sử dụng động cơ điện kết hợp hybrid (xăng-điện), nó đạt tốc độ hành trình khoảng 100-150km/h, với khả năng bay thấp để tránh radar. Hệ thống điều khiển sử dụng AI cơ bản cho tự động hóa đường bay, nhưng vẫn phụ thuộc vào liên kết vệ tinh (có thể qua Starlink bị hack hoặc hệ thống nội địa Nga như Gonets).

Quá trình hoạt động: Siekira cất cánh từ vị trí hậu phương (cách tiền tuyến 50-100km), leo lên 500-1000m, rồi thả Prizrak. Prizrak sau đó có thể mang theo 1-2 FPV, phóng chúng gần mục tiêu để tấn công chính xác.

Toàn bộ hệ thống được điều khiển qua giao diện mặt đất, với mã hóa tín hiệu để chống nhiễu điện tử – một vấn đề lớn mà Ukraine đã khai thác thành công với các drone của mình.

Nga ưu tiên sản xuất hàng loạt giá rẻ (ước tính 20.000-50.000 USD/hệ thống), nhưng thiếu đổi mới về pin lithium-ion cao cấp hoặc cảm biến LIDAR, dẫn đến độ tin cậy thấp hơn trong môi trường thời tiết khắc nghiệt.

Để đặt Siekira Prizrak trong bối cảnh rộng hơn, có thể so sánh với:

Orlan-30 (Nga): từng được điều chỉnh cho nhiều nhiệm vụ, trong đó có khả năng đóng vai trò nền tảng mang/phóng cho các payload nhỏ. Việc tận dụng các hệ thống có sẵn để thực hiện vai trò “mothership” cho thấy ý tưởng này đã được thử nghiệm thực tế.

Hornet Queen (Ukraine, nội địa): là ví dụ về hệ thống do Ukraine phát triển nhằm mở rộng phạm vi phóng và triển khai UAV tác chiến/trinh sát.

Sparta (Quantum Systems): là một nền tảng cánh cố định có khả năng đưa thiết bị tới tầm xa hơn; có những nền tảng tương tự được quảng bá với tầm phóng lên tới 200km — tức vượt đáng kể so với phạm vi 120km được công bố cho Prizrak.

So sánh sơ bộ cho thấy Siekira Prizrak không vượt trội về tầm bay hay tải trọng; thay vào đó, nó nằm trong số các giải pháp đang cạnh tranh trên thị trường và chiến trường, nơi nhiều bên đều tìm cách đa dạng hóa nền tảng phóng và gia tăng phạm vi hoạt động cho UAV.

Tác động chiến lược và triển vọng

Siekira Prizrak củng cố vị thế của Nga trong "cuộc chiến drone" – một lĩnh vực mà Moscow đã chi 10 tỷ USD từ 2022.

Nó có thể được triển khai đầu tiên ở Donbass, hỗ trợ các cuộc tấn công phối hợp với tên lửa Kalibr. Tuy nhiên, phản ứng từ Kyiv dự kiến sẽ là tăng cường interceptor drone như Sting, vốn đã bắn hạ hàng trăm mothership Nga.

Dù không mang tính đột phá, việc Nga tiếp tục giới thiệu và quảng bá những hệ thống như Siekira Prizrak cho thấy hai điểm đáng quan tâm:

Tính phổ biến ngày càng tăng của khái niệm mothership: Các bên xung đột nhận thấy lợi ích chiến thuật khi dùng một nền tảng lớn hơn để triển khai nhiều UAV nhỏ, cho phép thực hiện nhiệm vụ sâu trong hậu tuyến đối phương mà không cần xuất phát từ cơ sở ở tiền tuyến.

Nỗ lực mở rộng và đa dạng hóa phương thức triển khai UAV: Việc phát triển thêm nhiều biến thể mang/phóng giúp các lực lượng có thêm lựa chọn — từ tiếp cận bằng phương thức đắt tiền và phức tạp tới các giải pháp rẻ hơn và linh hoạt — tương ứng với nhiều yêu cầu tác chiến khác nhau.

Trong ngắn hạn, hệ quả là UAV có thể được triển khai xa hơn so với đường bay tự thân truyền thống, hoạt động mạnh mẽ hơn về mặt thông tin-luồng (nếu drone mothership đóng vai trò relay) và khó đoán hơn đối với hệ thống phòng không đối phương.

Nhìn rộng hơn, hệ thống này phản ánh sự chuyển dịch toàn cầu: mothership UAV đang định hình lại chiến tranh hiện đại, từ Ukraine đến Trung Đông. Nga có thể xuất khẩu Siekira Prizrak sang các đồng minh như Iran, nhưng thành công phụ thuộc vào việc khắc phục lỗ hổng phần mềm. Với cuộc xung đột kéo dài, công nghệ này nhắc nhở rằng tương lai thuộc về những ai kiểm soát bầu trời không người lái.

Tướng Mỹ muốn có UAV ‘sát thủ bầu trời’ kiểu Shahed của Nga