Gửi bình luận
Việc F-22 có thể điều khiển MQ-20 Avenger, chia sẻ dữ liệu thời gian thực, là bước đột phá trong hợp tác giữa máy bay có người lái và không người lái.
Không quân Mỹ cùng ba tập đoàn quốc phòng lớn của nước này vừa hoàn tất một thử nghiệm bay mang tính cột mốc, đưa khái niệm “hiệp đồng tác chiến người – máy” tiến gần hơn đến thực tế chiến trường.
Trong thử nghiệm diễn ra ngày 21/10 tại thao trường Nevada, một tiêm kích tàng hình F-22 Raptor đã kết nối thành công với máy bay không người lái phản lực GA-ASI MQ-20 Avenger thông qua kiến trúc liên lạc thế hệ mới, cho phép phi công điều khiển trực tiếp UAV ngay trong khi đang bay.
General Atomics Aeronautical Systems, Lockheed Martin và L3Harris Technologies, ba nhà thầu tham gia thử nghiệm, khẳng định sự kiện này là bước tiến lớn hướng tới ý tưởng tác chiến tương lai, nơi những tiêm kích có người lái sẽ chiến đấu bên cạnh các máy bay không người lái tự hành, thực hiện nhiệm vụ nguy hiểm mà không cần đưa phi công vào rủi ro.
Nền tảng cho cơ chế “phi công - đồng đội robot”
Theo công bố, cuộc thử nghiệm dựa trên hệ thống liên kết dữ liệu chiến thuật tiên tiến BANSHEE của L3Harris, vận hành thông qua radio định nghĩa bằng phần mềm Pantera. Hai bộ radio Pantera được lắp lên F-22 và MQ-20, tạo thành một đường truyền hai chiều bảo mật cao.
Tất cả được tích hợp nhờ kiến trúc mở của Lockheed Martin, giúp các hệ thống radio có thể giao tiếp với nhau mà không cần các chuẩn độc quyền như trước.
Phi công F-22 sử dụng một giao diện điều khiển dạng máy tính bảng cùng mô-đun nhiệm vụ GRACE bên trong buồng lái để gửi lệnh, nhận hình ảnh và dữ liệu thời gian thực từ UAV. Điều này chứng minh khả năng duy trì liên lạc liền mạch giữa máy bay có người lái và máy bay không người lái, đồng thời thể hiện mức độ thông minh và ổn định của nền tảng liên kết dữ liệu mới.
Các quan chức chương trình đánh giá thử nghiệm là minh chứng rõ ràng cho triết lý “hệ thống mở” mà Lầu Năm Góc theo đuổi: cho phép thiết bị của nhiều nhà thầu khác nhau hoạt động cùng nhau mà không bị ràng buộc bởi công nghệ độc quyền.
Đây là điều kiện then chốt để máy bay quân sự hiện đại có thể nâng cấp nhanh, linh hoạt và tương thích với hàng loạt nền tảng tác chiến mới.
Năng lực chiến đấu của MQ-20 Avenger
MQ-20 Avenger, từng được biết đến với tên gọi Predator C, là sản phẩm được General Atomics phát triển trong hơn một thập kỷ qua, hướng đến môi trường tác chiến phức tạp và đòi hỏi tính tàng hình cao.
Chuyến bay đầu tiên của mẫu Avenger diễn ra từ năm 2009, nhưng chương trình vẫn liên tục được mở rộng và nâng cấp.
Phiên bản mới nhất của MQ-20 sở hữu sải cánh 23 mét, dung lượng nhiên liệu lớn hơn trước, cho thời gian hoạt động liên tục vượt 20 giờ. Biến thể Avenger Extended Range thậm chí còn có khả năng bay lâu hơn, hỗ trợ các nhiệm vụ dài ngày trong khu vực nguy hiểm.
Động cơ turbofan Pratt & Whitney, tạo lực đẩy trên 5.000 pound, giúp MQ-20 đạt tốc độ tới 400 hải lý/giờ và hoạt động ở trần bay trên 50.000 feet, tương đương độ cao của các máy bay chiến đấu tiên tiến. Điều này cho phép UAV tiếp cận hoặc xâm nhập các khu vực có hệ thống phòng không mạnh trong thời gian ngắn hơn, giảm nguy cơ bị đánh chặn.
Về thiết kế, Avenger mang dáng dấp của một "người khổng lồ tàng hình" với chiều dài 13m, sải cánh 20m (hoặc 23,2m ở ER), trọng lượng cất cánh tối đa 8.255kg. Điểm nổi bật là các tính năng stealth: khoang vũ khí nội bộ dung lượng 1.600kg tránh radar phát hiện, ống xả hình chữ S giảm tín hiệu hồng ngoại, và vật liệu composite hấp thụ sóng radar tương tự F-35.
Những yếu tố này cho phép Avenger xâm nhập vùng cấm bay (WEZ) của hệ thống tên lửa đất đối không (SAM) đối phương mà không bị phát hiện, hoạt động ở độ cao trên 15.240m với tốc độ hành trình 648 km/h (350 knot).
So với Reaper, Avenger nhanh hơn 50%, linh hoạt hơn trong môi trường tranh chấp, và có thể triển khai từ đường băng ngắn dưới 1.500m, dễ dàng vận chuyển bằng C-5 hoặc C-17.
Động cơ Pratt & Whitney PW545B turbofan là trái tim của Avenger, cung cấp lực đẩy 17,75kN (gần 4.000 lbf), cho phép đạt tốc độ tối đa 740 km/h và bay liên tục 20 giờ. Với hiệu suất nhiên liệu vượt trội, động cơ này không chỉ tiết kiệm mà còn giảm tiếng ồn, tăng khả năng sống sót.
Avenger ER nâng tầm endurance lên hơn 20 giờ, lý tưởng cho các sứ mệnh dài hơi như giám sát biên giới hoặc tuần tra biển. Hệ thống điều khiển bay ba lớp dự phòng và nguồn điện 20kW đảm bảo độ tin cậy cao, tương thích hoàn toàn với các trạm điều khiển mặt đất (GCS) của dòng Predator.
Công nghệ cảm biến và avionics là "bộ não" khiến Avenger trở nên đáng sợ. Radar tổng hợp khẩu độ Lynx (AN/APY-8) cho phép phát hiện mục tiêu ở khoảng cách xa, trong khi hệ thống nhắm bắn ALERT, được lấy cảm hứng từ F-35, tích hợp cảm biến EO/IR (điện quang/hồng ngoại) trong tháp gimbal thu gọn, hỗ trợ theo dõi thời gian thực.
Avenger còn mang SIGINT/ESM cho thu thập tín hiệu tình báo điện tử, và có thể làm trung kế tiếp sóng thông tin. Gần đây, nó chứng minh khả năng hợp tác tự động với F-22 Raptor và F-5 Tiger trong bài kiểm tra năm 2022, sử dụng AI để chia sẻ dữ liệu hồng ngoại mà không cần can thiệp con người.
Vào năm 2025, GA-ASI demo tích hợp Hivemind AI tại Orange Flag, cho phép Avenger bay tự trị qua vệ tinh PLEO, hoán đổi hệ thống tự động giữa chuyến bay.
Về vũ khí, Avenger linh hoạt với khoang nội bộ 1.600kg và sáu điểm treo ngoài tổng tải 2.950kg. Nó mang được tên lửa Hellfire, bom JDAM (GBU-31/32/38), bom nhỏ GBU-39, và Paveway laser-guided. Điểm mới là khả năng thả sUAS như A2LE từ khoang nội bộ, tăng tính sống sót standoff, tính năng được thử nghiệm thành công năm 2023 tại Dugway Proving Ground.
Đột phá lớn nhất là khái niệm laser cao năng lượng (HEL) tích hợp vào mũi máy, thay thế phần mũi thông thường bằng tháp xoay 360 độ.
Tại hội nghị AUSA 2025, GA-ASI công bố render HEL bắn chùm vô hình, im lặng, dùng cho chống UAV đối phương hoặc tấn công chính xác, chỉ giới hạn bởi nguồn điện và làm mát. Điều này mở ra kỷ nguyên "vũ khí không giới hạn đạn dược" cho UCAV, phù hợp với chương trình Next Generation Air Dominance của Không quân Mỹ.
Avenger không chỉ là công cụ chiến đấu mà còn là nền tảng cho "teaming" người-máy.
MQ-20 chỉ cần đường băng dưới 1.500 mét để cất cánh và có khả năng mang nhiều loại tải trọng.
General Atomics định vị MQ-20 là nền tảng không người lái đa nhiệm thế hệ kế tiếp: từ giám sát diện rộng, tấn công nhanh, chỉ thị mục tiêu hàng hải đến thu thập tình báo điện tử chiến lược. Tốc độ cao và khả năng tự động hóa giúp Avenger di chuyển linh hoạt, giảm thời gian tiếp xúc với nguy cơ, tăng cơ hội sống sót trong các chiến dịch gần hệ thống phòng không đối phương.
Một ưu điểm khác là MQ-20 có thể sử dụng chung trạm điều khiển mặt đất với các dòng máy bay Predator trước đây. Điều này giảm chi phí huấn luyện và cho phép kíp điều khiển chuyển đổi giữa các nền tảng một cách nhanh chóng.
Tương lai của tác chiến trên không: Nguy hiểm ít hơn, hiệu quả cao hơn
Bài kiểm tra mới nhất nằm trong chuỗi thử nghiệm nội bộ được các nhà thầu tài trợ để khám phá khả năng thật sự của chiến thuật “người - máy kề vai”.
Không quân Mỹ từ lâu đã xem mô hình này là trụ cột của năng lực chiếm ưu thế trên không thế hệ mới. Trong các tài liệu chiến lược, hệ thống máy bay chiến đấu tương lai của Mỹ sẽ đi kèm “đồng đội không người lái”, những UAV có độ tự hành cao có thể chia sẻ nhiệm vụ hoặc xung phong vào khu vực nguy hiểm thay cho phi công.
Việc F-22 – một trong những tiêm kích tàng hình mạnh nhất thế giới – có thể chỉ huy MQ-20 ngay giữa chuyến bay cho thấy quân đội Mỹ đang đạt được bước tiến cụ thể, chứ không còn dừng ở khái niệm.
Quan trọng hơn, kiến trúc liên lạc mới không phụ thuộc vào bất kỳ công nghệ khóa cứng nào, cho phép mở rộng sang nhiều loại máy bay khác trong tương lai, từ F-35 cho đến nền tảng thế hệ sáu đang phát triển.
Các tập đoàn tham gia thử nghiệm nhấn mạnh rằng việc kiểm chứng thành công đường truyền hai chiều giữa MQ-20 và F-22 là một phần của hệ sinh thái tự động hóa rộng hơn mà Lầu Năm Góc hướng đến. Mạng lưới này sẽ kết nối các máy bay có người lái, không người lái, sensor trên không, và thậm chí cả hệ thống mặt đất thành một kiến trúc tác chiến thống nhất.
Sự kiện lần này là tín hiệu rõ ràng cho thấy Không quân Mỹ quyết tâm tạo ra bước chuyển thế hệ trong chiến tranh trên không. Khi các UAV như MQ-20 có thể đóng vai trò “đồng đội tiền tuyến”, những nhiệm vụ có rủi ro cao – xâm nhập, trinh sát gần hệ thống phòng không, tấn công mục tiêu có phòng vệ – sẽ do máy móc đảm nhiệm. Phi công trên F-22 hay F-35 sẽ ở vị trí an toàn hơn, tập trung vào điều phối chiến đấu.
Đồng thời, các UAV tốc độ cao, mang nhiều cảm biến và có tầm hoạt động lớn như MQ-20 sẽ cung cấp lượng dữ liệu chiến trường thời gian thực khổng lồ, giúp phi công ra quyết định tốt hơn. Đây chính là nền tảng của khái niệm “ưu thế thông tin” mà quân đội Mỹ theo đuổi trong hàng chục năm.
Với thử nghiệm ngày 21/10, Mỹ đã chứng minh rằng các công nghệ cần thiết cho mô hình đó không còn nằm trên giấy. Khả năng điều khiển UAV từ buồng lái F-22 ở độ cao hơn 15 km không chỉ là thành tựu kỹ thuật, mà còn mở ra hướng đi cho tương lai chiến đấu hợp nhất giữa con người và trí tuệ nhân tạo.
Từ đây, các thử nghiệm tiếp theo sẽ tập trung mở rộng số lượng UAV có thể liên kết cùng lúc, tăng mức độ tự hành, tích hợp cảm biến mới và thậm chí triển khai nhóm UAV có thể phối hợp như một đàn linh hoạt trong chiến đấu.
Mục tiêu tối thượng là tạo ra một đội hình không quân “lai” giữa người và máy, vừa mạnh hơn, vừa ít tổn thất hơn trước bất kỳ đối thủ nào.
