Nâng cấp tuyệt mật tên lửa AIM-9M của Israel

Trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị leo thang tại Trung Đông, tên lửa không-đối-không AIM-9M Sidewinder không chỉ là một di sản của Chiến tranh Lạnh mà còn là vũ khí then chốt giúp Không quân Israel (IAF) duy trì ưu thế trên không.

Được Mỹ phát triển từ những năm 1950, AIM-9M đã được Israel tùy chỉnh tinh vi để đối phó với mối đe dọa mới từ drone cảm tử Iran như Shahed-136.

Theo thông tin được tiết lộ, quyết định nâng cấp được đưa ra sau cuộc tấn công quy mô lớn của Iran nhằm vào Israel vào tháng 4/2024.

Trong đợt tập kích này, Israel phải đối mặt với hàng trăm UAV và tên lửa, buộc họ đánh giá lại hiệu quả của các loại vũ khí phòng không đang vận hành.

Đây là nội dung được đề cập trong báo cáo mới nhất của Viện Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại Hoa Kỳ (FPRI). Báo cáo cho biết phiên bản AIM-9M tiêu chuẩn tỏ ra không thật sự hiệu quả trong nhiệm vụ đánh chặn UAV khi so sánh với AIM-9X – biến thể hiện đại hơn với khả năng bám bắt mục tiêu vượt trội.

Những thay đổi bí mật trong đầu dò tên lửa AIM-9M

Chính vì hiệu quả hạn chế đó, Không quân Israel đã quyết định can thiệp trực tiếp vào hệ thống đầu dò của AIM-9M.

Theo FPRI, những điều chỉnh này ngay lập tức cải thiện khả năng phát hiện và khóa mục tiêu có tín hiệu hồng ngoại yếu như UAV Shahed, từ đó tăng xác suất tiêu diệt.

Tuy nhiên, toàn bộ chi tiết của chương trình nâng cấp đều được Israel giữ kín tuyệt đối. Không ai biết liệu họ thay đổi phần cứng, phần mềm hay cả hai. Thậm chí việc nâng cấp diễn ra ở quy mô nào, áp dụng cho bao nhiêu tên lửa cũng không được công bố.

Mức độ bí mật đó cho thấy Israel xem cải tiến này là tài sản chiến lược, không muốn bất kỳ quốc gia nào – kể cả đồng minh thân cận nhất – tiếp cận thông tin kỹ thuật.

Trong bối cảnh Ukraine đang phải hứng chịu hàng trăm UAV Shahed mỗi tháng, nâng cấp này nếu có thể tiếp cận sẽ mang ý nghĩa cực kỳ quan trọng. Lực lượng phòng không Ukraine đang sử dụng AIM-9M chủ yếu để bắn hạ UAV tầm xa, và một bản nâng cấp tương tự rõ ràng sẽ tăng sức chiến đấu đáng kể.

Tuy nhiên, thực tế lại đi ngược kỳ vọng. Xét đến cách Israel kiểm soát thông tin liên quan đến công nghệ quân sự của mình, khả năng Ukraine được chia sẻ bản nâng cấp này gần như bằng không.

Ngoài ra, báo cáo của FPRI còn nhấn mạnh rằng Israel chưa từng công bố hoặc chuyển giao cải tiến này cho bất kỳ đồng minh nào – kể cả Mỹ.

Việc một quốc gia thường xuyên chia sẻ sâu về công nghệ quân sự với Mỹ lại giữ bí mật tuyệt đối về nâng cấp AIM-9M cho thấy mức độ nhạy cảm của dự án.

Điều đó càng làm rõ khả năng Kyiv nhận được công nghệ này là rất thấp, bất chấp nhu cầu cấp bách trên chiến trường.

AIM-9M: "Rắn độc" của Không quân Israel

AIM-9 Sidewinder ra đời năm 1956 của Hải quân Mỹ (USN), đánh dấu kỷ nguyên tên lửa dẫn đường hồng ngoại (IR) đầu tiên trên thế giới.

Ban đầu, các phiên bản sớm như AIM-9B chỉ có khả năng tấn công từ phía sau mục tiêu, với tầm bắn khoảng 1-2 dặm (1,6-3,2 km) và tốc độ Mach 2,5.

Đến AIM-9L năm 1977, tên lửa đã "lột xác" với khả năng tấn công toàn diện (all-aspect), cho phép khóa mục tiêu từ mọi góc độ, kể cả đầu-on.

AIM-9M, phiên bản nâng cấp chính thức đưa vào biên chế năm 1983, là đỉnh cao của dòng Sidewinder thế hệ thứ hai.

Theo tài liệu từ Không quân Mỹ (USAF), nó kế thừa thiết kế từ AIM-9L nhưng cải tiến đáng kể để đối phó với các biện pháp nhiễu hồng ngoại ngày càng tinh vi. Với trọng lượng 86 kg, chiều dài 2,89 m và sải cánh 0,64 m, AIM-9M dễ dàng tích hợp trên các máy bay tiêm kích như F-15, F-16 hay F-35 – những nền tảng chủ lực của IAF.

Lịch sử chiến đấu của AIM-9M gắn liền với các cuộc xung đột lớn. Trong Chiến tranh Vùng Vịnh 1991, nó ghi nhận 10/10 vụ tiêu diệt bằng Sidewinder, chứng minh độ tin cậy cao.

Đến nay, hơn 40 quốc gia sử dụng biến thể này, nhưng Israel nổi bật với khả năng tùy chỉnh độc quyền, biến nó thành "vũ khí lai" chống drone.

Sức mạnh của AIM-9M nằm ở hệ thống dẫn đường hồng ngoại thụ động, sử dụng cảm biến indium antimonide (InSb) làm mát bằng argon để phát hiện nguồn nhiệt từ động cơ mục tiêu.

Không giống tên lửa radar chủ động phức tạp, AIM-9M "săn mồi" bằng cách theo dõi sự thay đổi vị trí nguồn nhiệt so với lần quét trước, thay vì vị trí tuyệt đối – một thuật toán đơn giản nhưng hiệu quả, giúp nó kháng nhiễu nền trời tốt hơn.

Điểm đột phá lớn nhất là khả năng chống nhiễu hồng ngoại (IRCCM) qua bộ xử lý tín hiệu WGU-4/B. Nó phân biệt mục tiêu thật với mồi nhiệt (flares) bằng cách loại bỏ tín hiệu giả mạo, tăng tỷ lệ trúng mục lên 80-90% trong môi trường nhiễu.

Cửa sổ đầu nổ làm từ magnesium fluoride (MgF2) cho phép quét toàn phổ hồng ngoại, với tốc độ reticle 125 Hz và modul FM, hỗ trợ khóa mục tiêu ở góc lệch boresight lên đến 90 độ – nghĩa là phi công có thể bắn mà không cần nhắm thẳng.

Về động cơ, AIM-9M sử dụng tên lửa nhiên liệu rắn Mk.36 Mod.9, sản xuất bởi Hercules, với biến thể "low-smoke" giảm khói đáng kể so với AIM-9L. Điều này làm tên lửa "vô hình" hơn, giảm thời gian phản ứng của đối phương từ vài giây xuống chỉ vài phần trăm giây.

AIM-9M có tốc độ tối đa vượt Mach 2,5, tầm bắn hiệu quả 10-18 km (tùy điều kiện), và khả năng cơ động cao nhờ cánh đuôi điều khiển khí (jet vane control).

Bộ nổ WDU-17/B nặng 9,4 kg sử dụng mảnh nổ hình vành khuyên, kết hợp kíp nổ IR hoặc laser proximity, tăng khả năng phá hủy mục tiêu lớn như drone hoặc máy bay. So với AIM-9L, AIM-9M cải thiện 20-30% khả năng phân biệt nền, giảm tỷ lệ thất bại do flares từ 40% xuống dưới 10%, theo dữ liệu từ Raytheon (nay thuộc RTX).

Nâng cấp nhỏ nhưng tác động lớn

Trong khi đó, Ukraine vẫn tiếp tục tìm kiếm mọi phương án để tăng cường lưới phòng không. Báo cáo trước đó cho rằng Ukraine có thể đã bí mật nhận được một tổ hợp phòng không cơ động BRAWLR – một loại xe tải vũ trang có khả năng tích hợp nhiều loại tên lửa khác nhau, từ R-27, APKWS cho tới AIM-9M.

Nếu thông tin này chính xác, Kyiv đang theo đuổi chiến lược linh hoạt hóa các nền tảng phòng không, sử dụng tối đa số tên lửa có sẵn, kể cả các biến thể cũ. Nhưng thiếu vắng những nâng cấp giống như của Israel vẫn sẽ là một điểm yếu đáng kể trong nỗ lực đối phó với các đợt tấn công bằng UAV tầm xa mà Nga đang ngày càng tăng cường.

Nâng cấp đầu dò cho AIM-9M có thể chỉ là một thay đổi khiêm tốn về mặt kỹ thuật, nhưng tác động của nó lại rất lớn. Với mật độ UAV giá rẻ, tầm xa ngày càng dày đặc trên chiến trường hiện đại, mọi cải tiến giúp tăng hiệu quả đánh chặn đều có giá trị chiến lược.

Israel đã chứng minh điều đó sau sự kiện tháng 4/2024. Họ không chỉ rút kinh nghiệm từ một cuộc tấn công thực sự, mà còn ngay lập tức chuyển hóa thành giải pháp cụ thể để tăng sức mạnh phòng không của mình.

Nhưng cũng chính cách Israel phản ứng – nhanh chóng, hiệu quả nhưng tuyệt đối bí mật – cho thấy sự khác biệt về cách họ xử lý công nghệ nhạy cảm. Và chính yếu tố này khiến cơ hội tiếp cận bản nâng cấp AIM-9M của Ukraine, dù rất đáng mong đợi, vẫn gần như không tồn tại.

AIM-9M chứng minh rằng công nghệ đơn giản, khi được tinh chỉnh bởi chuyên môn quân sự, có thể định hình chiến trường. Trong khi thế giới hướng tới tên lửa siêu thanh, "rắn độc" Sidewinder của Israel nhắc nhở: đôi khi, kẻ săn mồi hiệu quả nhất là kẻ quen thuộc nhất.

Tên lửa HVGP tốc độ Mach 5: 'Bóng ma' đe doạ tàu sân bay