Châu Âu mua vũ khí Mỹ trị giá 90 tỷ USD để đảm bảo an ninh cho Ukraine

Ngày 18/8 (giờ Washington), Tổng thống Mỹ Donald Trump có các cuộc hội đàm với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và các nhà lãnh đạo châu Âu. Đây là sự kiện hiếm thấy tại Nhà Trắng, khi nhà lãnh đạo Mỹ nỗ lực tìm cách chấm dứt cuộc xung đột Nga - Ukraine.

Trọng tâm cuộc gặp xoay quanh ý tưởng “bảo đảm an ninh kiểu NATO” cho Ukraine, trong khi vấn đề gia nhập NATO “không được bàn đến” ở thời điểm này.

Ông Trump đồng thời phát tín hiệu về khả năng tổ chức cuộc gặp trực tiếp ba bên với sự tham gia của ông, Tổng thống Zelensky và Tổng thống Nga Vladimir Putin. Nếu diễn ra, cuộc đối thoại này có thể tác động trực tiếp đến diễn biến của cuộc xung đột đã kéo dài ba năm rưỡi giữa Nga và Ukraine.

Kế hoạch đảm bảo an ninh cho Ukraine

Theo Reuters, trong cuộc gặp ngày 18/8, ông Trump khẳng định Mỹ sẽ giúp bảo đảm an ninh cho Ukraine trong bất kỳ thỏa thuận chấm dứt xung đột nào.

“Tổng thống Putin đã đồng ý rằng Nga sẽ chấp nhận các bảo đảm an ninh cho Ukraine. Đây là một trong những điểm chính chúng ta cần bàn thảo tại bàn đàm phán”, ông Trump nói với các lãnh đạo châu Âu.

Ông cũng nhấn mạnh vấn đề an ninh sẽ do các quốc gia châu Âu đảm trách, vì họ ở ngay tuyến đầu, cùng với sự hỗ trợ từ Mỹ. “Chúng tôi cũng sẽ tham gia”, ông khẳng định.

Mức độ hỗ trợ vẫn chưa rõ ràng, song ông Trump không loại trừ khả năng đưa quân đội Mỹ tới Ukraine để duy trì thỏa thuận hòa bình.

Ông Zelensky gọi lời hứa này là “một bước tiến lớn”, đồng thời cho biết các bảo đảm sẽ được “chính thức hóa trên giấy tờ trong vòng 10 ngày tới”. Ông cũng tiết lộ Ukraine đã đề nghị mua vũ khí Mỹ trị giá khoảng 90 tỷ USD.

Trước đó, Financial Times đưa tin Kiev đã đề xuất mua số vũ khí trị giá 100 tỷ USD như một phần của thỏa thuận đặc biệt do châu Âu tài trợ, nhằm đảm bảo an ninh sau khi thiết lập hòa bình với Nga. Ngoài ra, Ukraine và Mỹ dự kiến ký thỏa thuận chiến lược - tài chính trị giá 50 tỷ USD với các công ty Ukraine để sản xuất máy bay không người lái.

Kiev cũng dự định mua ít nhất 10 hệ thống phòng không Patriot, cùng nhiều loại tên lửa và phụ tùng thay thế để bảo vệ thành phố và hạ tầng quan trọng. Bước đi này được đánh giá vừa phục vụ nhu cầu phòng thủ, vừa mang lại lợi ích kinh tế cho ngành công nghiệp quốc phòng Mỹ.

Tuyên bố của ông Trump được các nhà lãnh đạo châu Âu hoan nghênh. Hầu hết đều nhấn mạnh sự cần thiết phải đảm bảo an ninh cho Ukraine, trong đó có ý kiến cho rằng cơ chế bảo đảm nên tương tự Điều 5 của Hiến chương NATO.

Tổng Thư ký NATO Mark Rutte khẳng định tư cách thành viên của Ukraine “không nằm trong nội dung thảo luận”, song một cơ chế bảo đảm tập thể “kiểu Điều 5” đang được cân nhắc.

Theo đó, khuôn khổ an ninh có thể gồm: răn đe quân sự với sự hiện diện lực lượng NATO ở vòng ngoài; cam kết cung cấp vũ khí, huấn luyện, chia sẻ tình báo; lập cơ chế phản ứng nhanh khi Ukraine bị tấn công; và ràng buộc pháp lý - chính trị giữa các nước bảo trợ. Đây được coi là giải pháp tạm thời thay thế con đường gia nhập NATO vốn nhiều rủi ro địa chính trị.

Lập trường về ngừng bắn và hòa bình

Tuần trước, ông Trump đã gặp Tổng thống Putin tại Alaska. Trước hội nghị, ông tuyên bố sẽ thất vọng nếu không đạt được lệnh ngừng bắn và cảnh báo Nga về “hậu quả nghiêm trọng” nếu không thực hiện.

Tuy nhiên, sau khi rời Alaska, ông lại cho rằng lệnh ngừng bắn không còn cần thiết, đồng thời muốn tập trung vào một thỏa thuận hòa bình cuối cùng. Ông cũng khẳng định không tính tới việc áp đặt thêm các biện pháp trừng phạt Nga.

Sự thay đổi này khiến nhiều nước châu Âu bất ngờ. Trong cuộc họp 18/8, ông Trump giải thích: “Không cần ngừng bắn, vì một thỏa thuận hòa bình vẫn có thể đạt được ngay cả khi chiến sự tiếp diễn”.

Tuy nhiên, Thủ tướng Đức Friedrich Merz bày tỏ: “Tôi không thể hình dung cuộc họp tiếp theo mà không có ngừng bắn. Chúng ta cần gây thêm sức ép với Nga”.

Đáp lại, ông Trump nói ông ủng hộ “khái niệm ngừng bắn” vì sẽ chấm dứt thương vong, nhưng ưu tiên hàng đầu vẫn là một thỏa thuận hòa bình lâu dài.

Triển vọng đàm phán ba bên

Một trong những mục tiêu chính mà ông Trump hướng tới là thúc đẩy cuộc gặp trực tiếp ba bên với ông Zelensky và ông Putin.

Kết thúc hội đàm 18/8, ông Trump cho biết vẫn đang nỗ lực cho kế hoạch này, song chưa xác định thời điểm. “Có thể sẽ có hoặc không. Nếu không có, xung đột sẽ tiếp diễn. Nếu có, cơ hội chấm dứt chiến tranh là khá lớn. Hiện ông Putin đang chờ cuộc gọi của tôi”, ông nói.

Nhà lãnh đạo Mỹ tỏ ra tin tưởng: “Tôi nghĩ câu hỏi là khi nào, chứ không phải có hay không”.

Về phía Ukraine, Tổng thống Zelensky tuyên bố sẵn sàng gặp ông Putin “dưới bất kỳ hình thức nào”.

Nếu được tổ chức, cuộc đối thoại chưa từng có này có thể mở ra cơ hội cho một lối thoát ngoại giao, góp phần hạ nhiệt cuộc xung đột đã kéo dài ba năm rưỡi, gây thiệt hại nặng nề cho hạ tầng và người dân hai nước.