Gửi bình luận
Dù làm ra những mẫu máy bay tiên tiến, Lockheed vẫn không thể tồn tại trong thị trường máy bay thương mại đầy khắc nghiệt.
Lockheed Martin là một tập đoàn công nghiệp quốc phòng lớn của Mỹ, chuyên sản xuất máy bay, vũ khí, tên lửa, vệ tinh và cung cấp các giải pháp công nghệ cho quốc phòng và an ninh.
Tuy nhiên, trước khi sát nhập với Martin Marietta vào năm 1995, Lockheed từng đóng vai trò đáng kể trong lĩnh vực hàng không dân dụng. Từ chiếc Super Constellation duyên dáng tới mẫu L-1011 TriStar hiện đại, hãng từng sản xuất một số dòng máy bay thương mại nổi bật nhất lịch sử.
Lockheed thành lập vào năm 1926. Những ngày đầu ở California, hãng chỉ là xưởng nhỏ, chế tạo những chiếc máy bay phù hợp hơn cho nhu cầu di chuyển. Bước tiến quan trọng đầu tiên của Lockheed trong lĩnh vực thương mại xuất hiện năm 1927 với mẫu Lockheed Vega, một máy bay nhỏ, nhanh, chở được vài hành khách.
Điều thú vị là Vega được làm bằng gỗ nhưng lại có khả năng bay vượt trội hơn nhiều máy bay kim loại thời đó. Nó bay xa, tốc độ tốt và nhanh chóng thu hút sự chú ý.
Vega không phải thiết kế đầu tiên của Lockheed, nhưng là sản phẩm giúp hãng được biết đến rộng rãi, tạo nền tảng cho các dòng máy bay thương mại lớn hơn sau này.
Sau thành công của Vega, Lockheed bắt đầu phát triển mạnh hơn và nghiêm túc tiến vào thị trường vận tải hành khách. Năm 1935, hãng giới thiệu L-10 Electra, mẫu máy bay thân kim loại, hai động cơ, có sức chứa khoảng 10 hành khách, phù hợp với các đường bay thương mại thập niên 1930.
Electra cạnh tranh trực tiếp với Douglas DC-2 và Boeing 247, những đối thủ lớn đương thời. Lockheed sản xuất tổng cộng 149 chiếc Electra, qua đó củng cố uy tín trên thị trường hàng không dân dụng.
Một chi tiết thú vị là Lockheed thường đặt tên máy bay theo các vì sao, như: Vega, Sirius, Orion hay Altair. Cách đặt tên này gợi liên tưởng đến hành trình, khoảng cách và định hướng, phù hợp với tinh thần khám phá của ngành hàng không thời kỳ đó.
Năm 1939, tỷ phú Howard Hughes, cổ đông lớn nhất của hãng Trans World Airlines (TWA), đề nghị Lockheed chế tạo một máy bay có khả năng chở 20 hành khách và 2,7 tấn hàng hóa bay xuyên nước Mỹ mà không cần dừng tiếp nhiên liệu, điều chưa từng có thời điểm đó.
Từ yêu cầu này, Lockheed phát triển Constellation, mẫu máy bay bốn động cơ piston, khoang hành khách điều áp, có thể chở hơn 40 người và bay với tốc độ 560 - 600 km/h, rất nhanh so với tiêu chuẩn lúc bấy giờ. Máy bay còn có hệ thống điều khiển thủy lực hỗ trợ, giúp phi công vận hành dễ dàng hơn và bay đủ cao để tránh thời tiết xấu.
Dự án Constellation là bước ngoặt lớn với Lockheed. Kỹ sư trưởng Hall Hibbard từng mô tả: “Trước đó, chúng tôi chỉ là những người làm máy bay nhỏ. Nhưng với Constellation, chúng tôi buộc phải trở thành những người làm máy bay lớn, phải chính xác và phải xuất sắc”.
Tuy nhiên, Howard Hughes cũng kiểm soát dự án rất chặt chẽ, yêu cầu tuyệt mật và chỉ cho phép bán Constellation cho các hãng khác sau khi TWA nhận đủ 35 chiếc đầu tiên. Điều này cho thấy mức độ tự tin của TWA với dự án.
Cuối những năm 1950, Lockheed ra mắt L-188 Electra, máy bay turboprop bốn động cơ, sức chứa 80 - 100 khách, phục vụ đường bay tầm trung. Tuy nhiên, chỉ trong năm đầu khai thác, hai vụ tai nạn nghiêm trọng xảy ra năm 1959 và 1960 khiến dòng máy bay đối mặt sức ép lớn.
Điều tra cho thấy vấn đề nằm ở kết cấu treo động cơ và hộp số. Toàn bộ đội bay Electra phải ngừng hoạt động để sửa chữa, mỗi chiếc mất khoảng ba tuần. Chi phí sửa chữa và ảnh hưởng danh tiếng khiến Lockheed thiệt hại nặng.
Dây chuyền sản xuất Electra kết thúc năm 1961 với 170 chiếc, đúng lúc ngành hàng không bước vào kỷ nguyên phản lực với Boeing 707 và Douglas DC-8.
Sự cố này làm Lockheed chậm chân trong cuộc đua máy bay phản lực, sự chậm trễ mà hãng không bao giờ có thể vượt qua.
Đầu những năm 1970, Lockheed ra mắt L-1011 TriStar, một trong những máy bay tiên tiến nhất thời đó. Hãng trang bị hệ thống điều khiển bay tự động hiện đại và nhiều tính năng hỗ trợ giảm tải phi công, những công nghệ vượt xa tiêu chuẩn lúc bấy giờ. Nhiều phi công sau này đánh giá TriStar là một trong những máy bay thân rộng dễ điều khiển nhất.
Tuy nhiên, sự tiên tiến đi kèm chi phí lớn và tiến độ chậm. Tình hình nghiêm trọng hơn khi Rolls-Royce, nhà sản xuất động cơ RB211, loại động cơ duy nhất dành cho TriStar, tuyên bố phá sản. Chương trình bị đình trệ, tạo cơ hội cho đối thủ Douglas DC-10 ra mắt trước và chiếm phần lớn đơn hàng.
Do đã đầu tư quá nhiều vào TriStar, Lockheed gặp áp lực tài chính lớn khi doanh số thấp, trong khi chi phí tăng và thị trường suy giảm vì khủng hoảng dầu mỏ.
Đến đầu những năm 1980, hãng buộc phải rời bỏ thị trường máy bay dân dụng. Năm 1984, Lockheed chính thức dừng hoàn toàn hoạt động trong lĩnh vực này.
Đó là một kết thúc lặng lẽ cho hành trình dài, bắt đầu từ những chiếc máy bay gỗ nhỏ ở California tới một trong những mẫu thân rộng tiên tiến nhất thời kỳ của nó.
Sự rút lui của Lockheed cho thấy sự khắc nghiệt của ngành máy bay thương mại. Một mẫu máy bay tiên tiến không đồng nghĩa với thành công. Nhiều yếu tố ngoài tầm kiểm soát, như khủng hoảng dầu mỏ hay nhà cung cấp động cơ phá sản, có thể định đoạt số phận của cả một dự án.
Dù rời khỏi thị trường hàng không dân dụng, cái tên Lockheed chưa từng biến mất. Ngày nay, dưới thương hiệu Lockheed Martin, hãng là một trong những trụ cột của ngành hàng không - quốc phòng, với các dòng máy bay nổi tiếng như F-22 Raptor hay vận tải cơ C-5 Galaxy.
