Ngày 22/8, Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov trong cuộc phỏng vấn với NBC News tuyên bố rằng “không có cuộc gặp nào được lên kế hoạch” giữa Tổng thống Vladimir Putin và Tổng thống Volodymyr Zelensky.
Ông Lavrov khẳng định, chương trình nghị sự cho một thượng đỉnh song phương vẫn “hoàn toàn chưa sẵn sàng” do Kiev bác bỏ các nguyên tắc nền tảng mà Moscow coi là điều kiện tiên quyết, bao gồm việc từ bỏ tham vọng gia nhập NATO và tiến hành thảo luận về lãnh thổ.
Tuyên bố này giáng đòn mạnh vào kỳ vọng của Tổng thống Mỹ Donald Trump, người trước đó bày tỏ hy vọng có thể sớm tổ chức một cuộc gặp trực tiếp giữa hai nhà lãnh đạo Nga và Ukraine sau khi ông lần lượt hội kiến họ tại Washington.
Trong khi ông Zelensky từng tuyên bố sẵn sàng thảo luận vấn đề lãnh thổ, Moscow vẫn đặt nghi vấn về tính chính danh của nhà lãnh đạo Ukraine khi nhiệm kỳ của ông kết thúc vào năm 2024 mà Kiev chưa tiến hành bầu cử mới, viện cớ tình trạng thiết quân luật.
Kiev cần thêm F-16 để bảo vệ bầu trời
Trong bối cảnh ngoại giao giậm chân tại chỗ, Ukraine tập trung hơn vào việc củng cố năng lực phòng không. Tại cuộc họp báo chung với Tổng thư ký NATO Mark Rutte ở Kiev hôm 22/8, Tổng thống Zelensky khẳng định Ukraine “cần nhiều máy bay chiến đấu hơn để đảm bảo an ninh không phận”.
Ông đặc biệt nhấn mạnh đến chiến đấu cơ F-16 – loại tiêm kích đa năng thế hệ thứ tư do Lockheed Martin sản xuất. Dù cảm ơn các đối tác đã viện trợ, ông thừa nhận số lượng hiện có “không đủ để bảo vệ bầu trời”.
Theo phát ngôn viên Không quân Ukraine, nước này cần khoảng 200 máy bay các loại để ngăn chặn hiệu quả đòn tấn công từ Nga. Tính đến nay, Kiev mới chỉ có thỏa thuận tiếp nhận khoảng 50 chiếc, trong khi yêu cầu tối thiểu được đưa ra là 160. Những chiếc F-16 đầu tiên đã đến Ukraine vào tháng 8/2024, nhưng con số này còn quá nhỏ so với nhu cầu chiến đấu thực tế.
Sức mạnh và vai trò của F-16
F-16 được thiết kế cho cả nhiệm vụ không chiến lẫn tấn công mặt đất, trang bị động cơ phản lực Pratt & Whitney F100 cho phép đạt tốc độ Mach 2 (khoảng 2.400 km/h), tầm bay 4.200 km và có tới 11 giá treo vũ khí.
Với khả năng mang tên lửa không đối không, bom dẫn đường và tên lửa chống hạm, F-16 giúp Ukraine lấp đầy khoảng trống trong hệ thống phòng không, đồng thời tăng năng lực phản công.
Giới phân tích quân sự cho rằng F-16 không chỉ là khí tài, mà còn mang ý nghĩa chiến lược: biểu tượng cho sự cam kết của phương Tây với Ukraine. Ông Peter Layton, cựu sĩ quan Không quân Hoàng gia Australia, nhận định F-16 “sẽ thay đổi cán cân trên bầu trời nếu Ukraine có đủ số lượng cần thiết và được bảo vệ hiệu quả dưới mặt đất”.
Tuy nhiên, số phận của những chiếc F-16 trên chiến trường Ukraine không hề dễ dàng. Cơ quan An ninh Ukraine (SBU) gần đây cho biết họ đã bắt giữ một thiếu tá không quân bị cáo buộc làm gián điệp cho Nga, cung cấp tọa độ sân bay, lịch bay và thậm chí thông tin cá nhân phi công để Moscow lên kế hoạch tập kích.
Nga cũng nhiều lần phóng tên lửa và UAV nhằm vào căn cứ Starokostiantyniv, nơi được cho là đặt phi đội Su-24 và F-16. Điều này cho thấy F-16 là mục tiêu ưu tiên trong chiến lược tấn công của Moscow, bởi nếu phá hủy các máy bay này khi chúng chưa kịp cất cánh, Nga có thể làm suy yếu đáng kể nỗ lực phòng không của Ukraine.
“Áo tàng hình” mới: Mô-đun cơ động bảo vệ F-16
Để đối phó, Ukraine đã giới thiệu hệ thống mô-đun cơ động mới nhằm bảo trì, nạp vũ khí và triển khai F-16 tại nhiều địa điểm phân tán. Nhờ đó, F-16 có thể hoạt động ở cả đường băng dân sự hoặc sân bay dã chiến, tránh bị tập trung vào các căn cứ lớn dễ bị tấn công.
Theo quỹ “Come Back Alive”, hệ thống mô-đun này giảm nhân lực nạp đạn từ 10–12 người xuống chỉ còn 3, đồng thời cho phép cất giấu và triển khai máy bay linh hoạt hơn. Chuyên gia Layton nhận định đây là “trò chơi vỏ bọc”, khi các F-16 được phân tán trên mặt đất nhưng có thể tập hợp lại thành đội hình chiến đấu trên không.
Khi đặt F-16 trong tương quan với các máy bay Nga như Su-35, Su-34 hay Su-57, có thể thấy sự khác biệt khá rõ rệt về thiết kế và năng lực tác chiến.
Su-35 là tiêm kích chiếm ưu thế trên không, nổi bật với khả năng cơ động siêu việt nhờ động cơ vector lực đẩy, cùng với hệ thống radar Irbis-E có thể theo dõi nhiều mục tiêu cùng lúc. Trong khi đó, F-16 dù có tính linh hoạt cao, nhưng khả năng cơ động không thể sánh bằng Su-35 trong những trận không chiến ở cự ly gần.
Su-34 lại là máy bay ném bom, tiêm kích đa năng, chuyên cho nhiệm vụ tấn công mặt đất và tầm xa. Nó có khả năng mang nhiều vũ khí hạng nặng, bao gồm tên lửa hành trình, giúp Nga duy trì ưu thế trong các cuộc tấn công quy mô lớn.
F-16 với tải trọng vũ khí thấp hơn khó có thể cạnh tranh trong vai trò tấn công chiến lược, nhưng lại phù hợp với các đòn đánh nhanh, chính xác vào hệ thống phòng không hoặc mục tiêu chiến thuật.
Đáng chú ý hơn cả là Su-57, dòng tiêm kích thế hệ thứ 5 của Nga, được thiết kế để cạnh tranh với F-35 của Mỹ. Dù còn hạn chế về số lượng và chưa hoàn thiện hoàn toàn, Su-57 được trang bị công nghệ tàng hình và radar AESA, đem lại lợi thế lớn khi đối đầu trực tiếp.
So với Su-57, F-16 thuộc thế hệ cũ hơn và không có khả năng tàng hình, nhưng nhờ mạng lưới hỗ trợ từ NATO cùng khả năng tích hợp vũ khí phương Tây, nó vẫn là một thách thức đáng kể đối với Nga.
Các chuyên gia quân sự quốc tế cho rằng, nếu xét riêng từng loại, F-16 khó có thể vượt trội trước các tiêm kích tiên tiến nhất của Nga.
Nhưng trong điều kiện chiến trường Ukraine, sự xuất hiện của F-16 sẽ bổ sung một mảnh ghép quan trọng vào chiến lược phòng thủ, tấn công, đặc biệt khi Ukraine nhận được sự hỗ trợ về huấn luyện, tình báo và vũ khí dẫn đường từ phương Tây.
Chính sự phối hợp này có thể làm thay đổi cục diện trên không, dù tương quan lực lượng vẫn nghiêng về phía Nga với số lượng và chủng loại máy bay đa dạng, hiện đại hơn.
Ukraine hiện đã nhận F-16 từ Hà Lan, Đan Mạch và Na Uy, với cam kết thêm từ Bỉ. Tuy nhiên, tiến độ bàn giao kéo dài nhiều năm và Kiev đang phải đối mặt với thực tế rằng số lượng máy bay hiện tại không thể lấp đầy khoảng trống chiến thuật.
Trong khi Nga gia tăng áp lực ngoại giao và quân sự, việc Ukraine kêu gọi thêm F-16 không chỉ là nhu cầu quân sự tức thời mà còn là thông điệp chính trị là Kiev sẽ tiếp tục dựa vào sự hỗ trợ của phương Tây để duy trì khả năng kháng cự.
