Gửi bình luận
Ngành hàng không đang đối mặt với một thách thức chưa từng có: Rác vũ trụ tái nhập khí quyển không kiểm soát
Một mảnh kim loại nặng 700 gram rơi từ Trạm Vũ trụ Quốc tế xuống mái nhà dân ở Florida, Mỹ; Một vụ nổ tàu SpaceX Starship khiến hàng loạt chuyến bay phải đổi hướng trên vùng biển Caribbean. Và theo các nhà khoa học, xác suất rác vũ trụ đi qua không phận đông đúc có thể lên tới 26% mỗi năm.
Rác vũ trụ (space debris) là các vật thể nhân tạo không còn hoạt động, trôi nổi trong quỹ đạo Trái Đất. Theo Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA), hiện có hơn 36.500 vật thể lớn đang được theo dõi, chưa kể hàng triệu mảnh nhỏ hơn. Những mảnh vỡ này di chuyển với vận tốc lên tới 27.000 km/h, đủ sức xuyên thủng lớp vỏ của máy bay nếu rơi vào tầng bay thương mại.
Trung bình mỗi ngày có hơn 3 vật thể lớn tái nhập khí quyển. Một số vật thể vẫn giữ được kích thước đáng kể sau khi tái nhập, có thể rơi xuống mặt đất và đe dọa an toàn bay cũng như khu dân cư.
Theo các nhà khoa học và các dấu vết để lại thì, năm 1957 của thế kỷ XX, vệ tinh Sputnik I tạo ra những mảnh vỡ đầu tiên trong vụ trụ. Năm 1978, NASA cảnh báo về “Kessler Syndrome” – hiệu ứng va chạm dây chuyền. Sang đến thế kỷ XXI, cụ thể là năm 2007, Trung Quốc thử nghiệm ASAT, tạo ra hơn 3.000 mảnh vỡ trong vụ trụ. Đến năm 2009, va chạm giữa Iridium 33 và Cosmos 2251 tạo ra hơn 2.300 mảnh vỡ.
.jpg)
Một nghiên cứu từ Đại học British Columbia (UBC) cảnh báo, xác suất mảnh vỡ vũ trụ đi qua không phận có mật độ bay cao có thể lên tới 26% mỗinăm, đặc biệt tại Đông Bắc Hoa Kỳ, Bắc Âu và các thành phố lớn ở châu Á – Thái Bình Dương.
“Mặc dù xác suất va chạm là thấp, nhưng hậu quả có thể là thảm khốc — gây ra thương vong hàng loạt”.
Ông Bob McDonald
CBC Radio
Cụ thể, tháng 1/2025, vụ nổ tàu SpaceX Starship đã khiến các chuyến bay phải đổi hướng, gây chậm trễ và thiệt hại kinh tế. Sự cố tái nhập khí quyển không kiểm soát của tàu Phobos-Grunt năm 2012 đã buộc châu Âu phải đóng cửa không phận trong 2 giờ, gây thiệt hại ước tính hơn 20 triệu Euro.
Để giảm thiểu nguy cơ mất an toàn bay do rác vũ trụ gây ra, các hãng hàng không, chính quyền các nước cần thực hiện đồng bộ giải pháp kỹ thuật và chính sách liên quan đến giải pháp. Theo Tổng Giám đốc ESA thì, bổ sung nhiên liệu để thực hiện hồi quyển có kiểm soát; Thiết bị hãm tốc giúp kiểm soát quá trình rơi; Phát triển vệ tinh có khả năng tự hủy khi tái nhập khí quyển. “Không bổ sung thêm rác vũ trụ là chưa đủ. Chúng ta phải hành động ngay để làm sạch môi trường quỹ đạo,”Josef Aschbacher, Tổng Giám đốc ESA nói.
Từ thực tế trên, Tổ chức Hàng không dân dụng quốc tế (ICAO) đã xác định đây là vấn đề đa ngành, cần giải pháp đa ngành như: Thiết lập vùng nguy hiểm bay (AHA) và vùng phản ứng rác vũ trụ (DRA) để cảnh báo và điều phối bay; Áp dụng khái niệm “Acceptable Level of Risk” (ALR) để đánh giá rủi ro tái nhập khí quyển; Phối hợp với Văn phòng Liên Hợp quốc về các vấn đề ngoài không gian (UN OOSA) để thúc đẩy thực hiện các hướng dẫn về tính bền vững không gian.
“ICAO đang làm việc để đảm bảo rằng, các hoạt động không gian được lên kế hoạch kỹ lưỡng và chia sẻ thông tin đầy đủ với cộng đồng hàng không.”
Ông Juan Carlos Salazar
Tổng Thư ký ICAO
Theo Tổng Thư ký, tại Phiên họp lần thứ 42 của Đại hội đồng ICAO ngày 28/7, Các Tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE) đã trình bày Tài liệu WP/82, kêu gọi ICAO xây dựng khung hướng dẫn toàn cầu để ứng phó với rác vũ trụ tái nhập khí quyển, với 3 điểm chính gồm: Thiếu quy trình phối hợp toàn cầu về cảnh báo sớm và đóng cửa vùng trời.
Ví dụ thực tế: Vật thể WT1190F năm 2015, Kosmos 482 năm 2025, mảnh vỡ bay cách máy bay chỉ 5 hải lý năm 2007. Thứ hai, quy mô vùng ảnh hưởng: Hành lang rủi ro có thể dài 200 hải lý và rộng 40 hải lý, ảnh hưởng đến nhiều FIR. Thứ ba, kiến nghị ICAO phát triển hướng dẫn tích hợp SSA, quy trình cảnh báo, hợp tác với UNOOSA và chia sẻ thực tiễn tốt.
.png)
Với những phân tích trên thì, rác vũ trụ không còn là vấn đề của riêng ngành vũ trụ. Với sự gia tăng mật độ bay thương mại và sự mở rộng không gian hoạt động, nguy cơ va chạm với mảnh vỡ từ vũ trụ đang trở thành mối đe dọa hiện hữu.
Đã đến lúc các cơ quan quản lý, tổ chức quốc tế và các hãng bay cần tăng cường hành động: Thiết lập quy trình cảnh báo sớm; Phối hợp chia sẻ dữ liệu quỹ đạo; Đưa rác vũ trụ vào danh mục rủi ro hàng không bắt buộc.
