Tiêm kích Su-75: 'Quân bài chiến lược' còn nhiều bí ẩn
Nga khẳng định chương trình phát triển tiêm kích tàng hình Su-75 Checkmate vẫn tiếp tục, bất chấp cuộc chiến tại Ukraine và những hoài nghi gia tăng từ quốc tế.
Giới chức Nga cho biết nguyên mẫu đầu tiên có thể bước vào giai đoạn bay thử ngay đầu năm sau. Song song đó, Moscow còn đề cập đến một phiên bản không người lái, dù các kế hoạch này hiện mang tính tham vọng nhiều hơn thực tế.
Su-75, hay còn gọi là Light Tactical Aircraft (LTA), lần đầu được công bố tại Triển lãm Hàng không Dubai 2021 qua một mô hình tĩnh kích thước thật. Cuối năm đó, Tập đoàn Máy bay Thống nhất Nga (UAC) tuyên bố đang bắt tay vào chế tạo nguyên mẫu bay.
Tại Dubai Airshow năm nay, Sergey Chemezov – Tổng giám đốc tập đoàn quốc phòng nhà nước Rostec – khẳng định: “Chúng tôi vẫn tiếp tục phát triển máy bay này. Cần thêm thời gian để hoàn thiện nguyên mẫu bay thử”. Ông nói thêm rằng dự án đang tiến rất gần đến giai đoạn thử nghiệm và sẽ sớm hướng tới sản xuất.
Trong một cuộc phỏng vấn riêng với kênh Channel One của Nga, Sergey Bogdan, phi công thử nghiệm trưởng của Sukhoi, cho biết thời điểm bay thử dự kiến “vào đầu năm 2026”, đồng thời khẳng định khung máy bay đầu tiên đã được lắp ráp và đang hoàn thiện.
Su-75: Tiêm kích tàng hình cỡ trung với tham vọng xuất khẩu
Theo thông số công bố tại Dubai năm nay, Su-75 dự kiến có trọng lượng cất cánh tối đa 26 tấn, khả năng mang tới 7,4 tấn vũ khí tại các giá treo cánh và ba khoang vũ khí trong thân.
Tốc độ tối đa được quảng cáo nằm trong khoảng Mach 1.8 – 2.0, sử dụng động cơ lực đẩy 14.500 – 16.500 kgf. Phi cơ dài khoảng 17,5m với sải cánh 12m – lớn hơn F-35A nhưng nhỏ hơn Su-57 Felon.
Dù được Nga xếp vào nhóm “tiêm kích nhẹ”, nhiều chuyên gia nhận định Su-75 thực tế thuộc phân khúc trung bình, tương đương F-35A về kích thước và tải trọng.
Thiết kế Su-75 đã thay đổi đáng kể so với bản mô phỏng 2021: mép sau cánh được mở rộng, flaperon kéo dài toàn bộ dọc theo đuôi; phần gốc cánh trước được mở rộng; mũi và cụm đuôi cũng có thay đổi về hình dáng. Buồng lái được nâng cấp với viền răng cưa nhằm giảm phản xạ radar.
Một chi tiết gây chú ý là cửa hút khí hình dạng góc cạnh ôm dưới mũi máy bay. Bản mô hình 2021 có vách ngăn chính giữa, nhưng đã biến mất ở những phiên bản thiết kế mới. Kiểu cửa hút khí này áp dụng công nghệ DSI – tương tự F-35 – giúp giảm phản xạ radar và loại bỏ nhu cầu sử dụng các bộ phận chuyển hướng dòng khí phức tạp.
Giống Su-57, Checkmate hướng đến khả năng tàng hình chủ yếu từ phía trước thay vì tàng hình toàn hướng. UAC cho biết máy bay sẽ sở hữu radar mảng quét điện tử (AESA), hệ thống tìm kiếm hồng ngoại (IRST) và các cảm biến tối tân để hoạt động trong môi trường phòng không mạnh hoặc nhiễu điện tử phức tạp.
Biến thể không người lái: Tham vọng vượt tầm hiện thực
Từ khi ra mắt, Nga đã nói về kế hoạch phát triển cả một “gia đình” Checkmate, gồm bản hai chỗ và phiên bản không người lái. Tại Dubai 2024, mô hình mẫu của Checkmate không người lái tiếp tục được trưng bày với thiết kế cải tiến.
Biến thể drone được trang bị hệ thống nhắm mục tiêu quang – điện tử EO/IR đặt trong khoang kính dưới thân, tương tự hệ thống EOTS trên F-35 và J-20. Thêm vào đó, máy bay có các cảm biến phân tán xung quanh thân, giống dạng DAS (Distributed Aperture System), hỗ trợ khả năng nhận thức tình huống 360 độ – điều đặc biệt cần thiết cho UAV chiến đấu tự hành.
Dù vậy, phần lớn giới quan sát đều nhận định các biến thể này vẫn ở mức khái niệm.
Chemezov cho rằng “một máy bay chiến đấu cần 10–15 năm để hoàn thiện”, dẫn ví dụ rằng Su-57 mất hơn một thập kỷ từ lúc bay thử tới sản xuất hàng loạt. Điều này đồng nghĩa Su-75, vốn mới chỉ được công bố hồi năm 2021, khó có thể đạt độ chín kỹ thuật trước giữa thập niên 2030.
Điều đáng chú ý là đến nay không có hình ảnh hay bằng chứng nào về nguyên mẫu Su-75 thật sự đang được chế tạo hoặc thử nghiệm – khác hẳn với chương trình drone tấn công S-70 Okhotnik, vốn được ghi nhận qua nhiều hình ảnh rò rỉ từ nhà máy và sân bay thử nghiệm.
Cuộc chiến Ukraine tiếp tục đặt gánh nặng lên ngân sách quốc phòng Nga. Nhiều chuyên gia nghi ngờ liệu Moscow có đủ nguồn lực để duy trì một dự án tiêm kích mới. Báo cáo từ Rostec cho biết ngành công nghiệp quốc phòng đang phải ưu tiên tối đa cho nhu cầu trước mắt của lực lượng Nga tại mặt trận.
Thậm chí, ngay cả Su-57, chương trình chiến đấu cơ tối tân nhất của Nga vẫn được sản xuất với tốc độ rất chậm. Không quân Nga chỉ tiếp nhận khoảng 18 chiếc từ 2022 đến 2024, trong tổng số 76 chiếc đặt hàng.
Nỗ lực tìm kiếm đối tác và khách hàng nước ngoài
Belarus, đồng minh thân cận của Nga, từng tuyên bố muốn hợp tác phát triển Su-75. Điều này có thể giảm bớt chi phí của dự án, nhưng mức độ đóng góp thực tế vẫn là câu hỏi.
Từ 2021, Nga đã tích cực tiếp thị Checkmate như lựa chọn tiêm kích tàng hình giá rẻ cho các quốc gia có ngân sách hạn chế ở Trung Đông, châu Á, Mỹ Latin và châu Phi. Các nguồn tin từng nói đến sự quan tâm từ Ấn Độ, UAE, Iran, Algeria. Tuy nhiên, đến nay chưa có hợp đồng nào được xác nhận.
Đáng chú ý, UAC vừa tuyên bố đã bàn giao hai chiếc Su-57 xuất khẩu đầu tiên cho một khách hàng giấu tên, dù chưa có bất kỳ hình ảnh chứng minh nào về số máy bay này tại nước ngoài.
Cạnh tranh trên thị trường máy bay chiến đấu cũng ngày càng gay gắt, đặc biệt khi Trung Quốc đẩy mạnh xuất khẩu, trong đó có khả năng bán phiên bản J-35 cho nước ngoài. Thêm vào đó, các quốc gia mua vũ khí Nga đối mặt rủi ro cao bị Mỹ áp đặt lệnh trừng phạt thứ cấp, khiến quyết định mua Su-75 càng khó khăn.
Từ thời điểm xuất hiện rầm rộ năm 2021, Su-75 đã được Nga quảng bá như “quân bài chiến lược” trên thị trường tiêm kích tàng hình toàn cầu. Tuy nhiên, thực tế hiện tại cho thấy chương trình vẫn chỉ dừng ở mức thiết kế trên giấy và mô hình trình diễn.
Việc Nga tuyên bố nguyên mẫu sẽ bay thử trong năm tới tiếp tục khiến giới quan sát đặt câu hỏi: liệu đó là tiến triển thực sự, hay chỉ là nỗ lực giữ dự án tiếp tục tồn tại?
Dù thế nào, cho đến khi có bằng chứng cụ thể về một nguyên mẫu thật lăn bánh hay cất cánh, tương lai của Su-75 Checkmate cùng các biến thể đầy tham vọng của nó vẫn còn là dấu hỏi lớn.
