Tên lửa Minuteman III: Tốc độ Mach 23, răn đe hạt nhân toàn cầu
Mỹ vừa tiến hành bài thử tên lửa đạn đạo liên lục địa Minuteman III định kỳ nhằm bảo đảm khả năng răn đe hạt nhân luôn trong trạng thái sẵn sàng.
Rạng sáng ngày 5/11/2025 theo giờ Thái Bình Dương, quân đội Mỹ đã phóng thành công một tên lửa đạn đạo liên lục địa Minuteman III không mang đầu đạn hạt nhân từ Căn cứ Lực lượng Không gian Vandenberg, bang California. Đây là một phần của bài thử nghiệm định kỳ nhằm bảo đảm sự sẵn sàng chiến đấu của kho vũ khí hạt nhân Mỹ trong mọi tình huống.
Cuộc phóng thử, mang tên Glory Trip 254, diễn ra lúc 1h35 (tương đương 06h35 GMT). Ngay sau khi rời bệ phóng, tên lửa vươn lên bầu trời và thực hiện hành trình bay như các loại tên lửa đạn đạo liên lục địa khác – thoát ra ngoài bầu khí quyển Trái Đất, sau đó lao trở lại theo quỹ đạo đạn đạo hoàn toàn không có động cơ phụ trợ.
Minuteman III sắp “nghỉ hưu”, nhưng vẫn là ưu tiên hàng đầu
Minuteman III đã bay khoảng 4.200 dặm (tương đương 6.760 km) về phía tây trước khi rơi xuống khu vực được xác định trước trong phạm vi Trung tâm Thử nghiệm Phòng thủ Tên lửa Đạn đạo Ronald Reagan của Lục quân Mỹ, đặt tại quần đảo Marshall giữa Thái Bình Dương.
Theo thông cáo của Lực lượng Không gian Mỹ, tất cả các yếu tố trong bài thử – từ thời điểm phóng, quỹ đạo bay đến điểm rơi – đều được giám sát chặt chẽ nhằm thu thập dữ liệu kỹ thuật và đánh giá chính xác mức độ hoạt động của hệ thống.
Cuộc phóng thử được giám sát bởi Bộ Tư lệnh Tấn công Toàn cầu Không quân Mỹ (AFGSC), đơn vị chịu trách nhiệm vận hành lực lượng hạt nhân chiến lược của quốc gia.
Đáng chú ý, lệnh phóng không được thực hiện từ mặt đất như thông thường. Thay vào đó, các sĩ quan từ Phi đội Chiến dịch Chiến lược số 625 kích hoạt lệnh phóng khi đang bay trên máy bay E-6B Mercury của Hải quân Mỹ, sử dụng hệ thống Điều khiển phóng trên không (ALCS) – công nghệ cho phép ra lệnh phóng tên lửa từ trên không trong trường hợp hệ thống mặt đất bị tấn công.
Quân đội Mỹ khẳng định, các bài thử này là hoạt động đã được lên lịch từ trước và không nhằm phản ứng với tình hình quốc tế, dù bối cảnh địa chính trị toàn cầu hiện nay có nhiều căng thẳng liên quan đến các cường quốc hạt nhân khác.
Minuteman III đã phục vụ từ thập niên 1970 và hiện là nền tảng chính của bộ ba răn đe hạt nhân Mỹ (gồm ICBM phóng từ đất liền, tàu ngầm phóng tên lửa và máy bay ném bom chiến lược). Tuy vậy, quân đội Mỹ đang từng bước thay thế loại tên lửa này.
Dự kiến đến năm 2030, toàn bộ Minuteman III sẽ được thay thế bởi dòng tên lửa thế hệ mới LGM-35 Sentinel, do Northrop Grumman phát triển. Đây là chương trình hiện đại hóa hạt nhân lớn nhất của Mỹ trong nhiều thập niên qua.
Tuy nhiên, cho đến khi Sentinel đi vào trực chiến, việc bảo đảm Minuteman III luôn hoạt động ổn định, chính xác và sẵn sàng chiến đấu vẫn là nhiệm vụ quan trọng.
Một thông tin đáng chú ý liên quan: vào tháng 10 vừa qua, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã chỉ đạo Bộ Quốc phòng chuẩn bị khôi phục thử nghiệm vũ khí hạt nhân, chấm dứt 33 năm gián đoạn kể từ bài thử cuối cùng năm 1992 tại Nevada.
Hiện tại, các cường quốc hạt nhân khác cũng đã ngừng thử nghiệm từ lâu: Nga (khi còn là Liên Xô) thử nghiệm cuối năm 1990; Trung Quốc thử nghiệm cuối năm 1996.
Động thái của Mỹ sẽ tạo tác động lớn đến môi trường an ninh toàn cầu và có thể kéo theo phản ứng từ các quốc gia khác.
ICBM – công nghệ kết hợp giữa tên lửa quân sự và hành trình không gian
Tên lửa đạn đạo liên lục địa Minuteman III được phát triển từ năm 1966 như một phần của chương trình cải tiến Minuteman I/II, với chuyến bay thử nghiệm đầu tiên thành công năm 1968 và triển khai chính thức năm 1970.
Ban đầu, Mỹ sản xuất 550 quả tên lửa với tuổi thọ dự kiến 10 năm, nhưng qua các chương trình kéo dài tuổi thọ (Life Extension Programs - LEP), chúng đã hoạt động hơn 50 năm.
Đến năm 2005, Minuteman III trở thành ICBM duy nhất của Mỹ sau khi loại bỏ Peacekeeper (LGM-118). Hiện nay, khoảng 440 quả được triển khai tại ba căn cứ: Malmstrom AFB (Montana), Minot AFB (North Dakota) và F.E. Warren AFB (Wyoming), mỗi nơi khoảng 150 silo.
Hệ thống được kiểm tra định kỳ hai lần/năm từ Vandenberg Space Force Base, với độ tin cậy thử nghiệm gần 100%. Theo Hiệp ước New START (2010), Mỹ đã loại bỏ khả năng MIRV (Multiple Independently Targetable Reentry Vehicles) từ năm 2014, giảm từ 3 đầu đạn xuống còn 1 mỗi quả để tuân thủ giới hạn 1.550 đầu đạn chiến lược.
Minuteman III là tên lửa ba giai đoạn, sử dụng nhiên liệu rắn (solid-fuel), dài 18,2 m, đường kính 1,85 m và trọng lượng phóng 34.467kg.
Thiết kế silo-based (dựa trên silo ngầm kiên cố) cho phép phóng nhanh trong vòng 60 giây, với khả năng chịu đựng tấn công hạt nhân nhờ lớp vỏ thép và bê tông gia cố. Hệ thống bao gồm:
Giai đoạn đẩy chính: Ba giai đoạn nhiên liệu rắn, sử dụng ammonium perchlorate composite propellant (APCP) để đảm bảo độ ổn định và thời gian chuẩn bị ngắn.
Phương tiện hậu đẩy (Post-Boost Vehicle - PBV): Sử dụng động cơ tên lửa lỏng (Rocketdyne RS-14) để điều chỉnh quỹ đạo và phân tách đầu đạn.
Hệ thống hỗ trợ mặt đất: Bao gồm Launch Control Centers (LCC) với hai nhân viên kiểm soát (dual-vote) để tránh phóng nhầm, kết nối qua cáp chịu phóng xạ (Hardened Intersite Cable System - HICS) và hệ thống dự phòng trên không (Airborne Launch Control System - ALCS) qua máy bay EC-135/E-6B.
Thiết kế này ưu tiên độ tin cậy cao, với transistor hóa điện tử từ những năm 1960 giảm tỷ lệ hỏng hóc xuống dưới 1%.
Công nghệ đẩy là điểm mạnh của Minuteman III, sử dụng nhiên liệu rắn để đạt tốc độ phóng nhanh (từ trạng thái sẵn sàng đến bay chỉ trong 1 phút). Các giai đoạn cụ thể:
Giai đoạn 1: Động cơ Thiokol TU-122 (M-55), lực đẩy 790 kN (178.000 lbf), thời gian cháy 29-58 giây, vỏ thép chứa 91.900 kg nhiên liệu TP-H1011. Được thay thế qua chương trình Propulsion Replacement Program (PRP, 1998-2009) để loại bỏ tạp chất và kéo dài tuổi thọ.
Giai đoạn 2: Aerojet-General SR-19-AJ-1, lực đẩy 267,7 kN (60.181 lbf), vỏ titan, sử dụng ANB-3066 propellant và điều khiển vectơ lực đẩy bằng phun lỏng (Liquid Injection Thrust Vector Control - LITVC).
Giai đoạn 3: Aerojet/Thiokol SR73-AJ/TC-1, lực đẩy 152 kN (34.170 lbf), vỏ sợi thủy tinh, vòi phun cố định với LITVC và cổng chấm dứt lực đẩy để kiểm soát chính xác thời điểm tách.
Minuteman III sử dụng hệ thống dẫn đường quán tính (Inertial Navigation System - INS) NS-50, với máy tính bay D37D của Autonetics và nền tảng ổn định con quay hồi chuyển (Gyro Stabilized Platform - GSP) sử dụng con quay hai trục và accelerometer PIGA (Pendulous Integrating Gyroscopic Accelerometer).
Độ chính xác ban đầu là 200 m CEP (Circular Error Probable), cải thiện lên 120 m CEP qua Guidance Replacement Program (GRP, 2000-2008), thay thế NS-20A bằng NS-50 với bộ nhớ RAM bán dẫn chống phóng xạ và bộ nhớ đĩa lớn hơn.
Hệ thống tính toán quỹ đạo dựa trên mô hình trọng lực Trái Đất, hỗ trợ nhắm mục động và điều chỉnh sau phóng. Không có GPS để tránh phụ thuộc điện tử dễ bị nhiễu, nhưng có thể tích hợp dữ liệu từ vệ tinh nếu cần.
Minuteman III là ICBM đầu tiên của Mỹ sử dụng MIRV, ban đầu mang 3 đầu đạn Mk-12/W62 (170 kT). Nâng cấp năm 1979 chuyển sang Mk-12A/W78 (335-350 kT) để tăng tầm và sức mạnh.
Hiện nay, chỉ mang 1 đầu đạn theo New START: W78 (335 kT) hoặc W87 (300 kT) từ Peacekeeper qua chương trình Safety Enhanced Reentry Vehicle (SERV), với thuốc nổ không nhạy cảm và ngòi nổ tiên tiến. Mk-21 RV (300-475 kT) cung cấp độ chính xác cao nhất, kết hợp penetration aids như chaff (mảnh kim loại nhiễu radar) và decoys (mục tiêu giả) từ PBV để vượt qua hệ thống phòng thủ. Khối lượng tải trọng lên đến 1.150 kg, với khả năng phục hồi MIRV nếu cần.
Tên lửa Minuteman III có tầm bắn 13.000km, đủ bao phủ toàn cầu từ lãnh thổ Mỹ, với độ chính xác 120-200 m CEP, đủ để tiêu diệt mục tiêu kiên cố. Minuteman III đạt Mach 23 (hơn 28.000 km/h) khi lao trở lại Trái Đất với tốc độ hypersonic.
Nó có thể được phóng từ silo sâu 30m, chịu được sóng xung kích hạt nhân; ALCS đảm bảo chỉ huy dự phòng nếu trung tâm mặt đất bị phá hủy. Đạt độ tin cậy gần 100% trong thử nghiệm, với hơn 300 lần phóng thành công. Tuy nhiên, các sự cố như thử nghiệm thất bại năm 2023 cho thấy rủi ro từ tuổi thọ cao.
Minuteman III không bền vững sau 2030 do mòn vỏ (50% hỏng sau 2043), thiếu linh kiện và cơ sở công nghiệp lỗi thời. Cơ sở hạ tầng silo bị ô nhiễm (amiăng, sơn chì), yêu cầu thay cáp quang mới cho Sentinel. Không quân Mỹ chọn LGM-35 Sentinel (Northrop Grumman) thay thế từ 2029, với chi phí tăng 81% do chậm trễ (thử nghiệm đầu 2028). Các lựa chọn thay thế như kéo dài Minuteman hoặc dùng Trident D5 bị loại vì chi phí cao và rủi ro tập trung. FAS cảnh báo Sentinel là "sự lãng phí 200 tỷ USD" so với nâng cấp Minuteman.
Minuteman III đại diện cho đỉnh cao công nghệ ICBM thế hệ 1970, với nhiên liệu rắn, dẫn đường quán tính và MIRV tiên phong, đảm bảo răn đe hạt nhân Mỹ qua độ tin cậy cao và phóng nhanh.
Trong khi thế giới nỗ lực hạn chế phổ biến vũ khí hạt nhân, thì các cuộc phóng thử tên lửa như thế này nhắc nhở rằng hạt nhân vẫn là yếu tố trung tâm trong cân bằng chiến lược toàn cầu – và vẫn là một phần không thể thiếu của kỷ nguyên không gian lẫn an ninh quốc phòng hiện đại.
