Chiến đấu cơ X-BAT: Không người lái, tàng hình, ‘bộ não’ AI siêu việt
X-BAT có thể mở đường cho một thế hệ “chiến đấu cơ tự hành” – nơi trí tuệ nhân tạo (AI) trở thành phi công thật sự của bầu trời.
Bước tiến mới trong công nghệ UAV chiến đấu của Mỹ
Ngày 21/10, tại Washington D.C., công ty công nghệ quốc phòng Mỹ Shield AI đã chính thức công bố X-BAT, mẫu máy bay không người lái tàng hình cất hạ cánh thẳng đứng (VTOL) đầu tiên của hãng, được điều khiển hoàn toàn bởi trí tuệ nhân tạo Hivemind.
Sự kiện ra mắt thu hút sự quan tâm đặc biệt của giới chức quân sự và công nghiệp quốc phòng Mỹ. Tại đây, Shield AI đã trưng bày mô hình tỷ lệ của X-BAT – loại UAV được mô tả là “máy bay chiến đấu không cần đường băng”, có thể hoạt động tự động trong môi trường bị gây nhiễu hoặc mất liên lạc.
Theo Shield AI, X-BAT thuộc nhóm UAV hạng 5 – cấp độ lớn nhất trong phân loại của Lầu Năm Góc, với trọng lượng cất cánh tối đa vượt quá 600kg.
Đặc biệt, nó có thể phóng và thu hồi thẳng đứng từ xe moóc di động, giúp mở rộng khả năng triển khai chiến đấu mà không cần cơ sở hạ tầng cố định.
"X-BAT là bước đi tiếp theo trong chiến lược của chúng tôi, mở rộng năng lực tác chiến của Mỹ và các đồng minh bằng một loại máy bay có thể hoạt động độc lập, không phụ thuộc đường băng. Sức mạnh không quân mà không cần sân bay là ‘chén thánh’ của răn đe chiến lược — giúp duy trì sức bền, tầm với, và khả năng sinh tồn của lực lượng,” Brandon Tseng, Chủ tịch kiêm đồng sáng lập Shield AI, cho hay.
Theo thông cáo báo chí của Shield AI, X-BAT kết hợp hoàn hảo ba yếu tố: Sống sót – linh hoạt – chi phí thấp, tạo nên hiệu quả tác chiến trên mỗi đồng chi tiêu vượt trội so với mọi nền tảng hiện có.
Khả năng tự động xâm nhập không phận đối phương, phối hợp linh hoạt với máy bay có người lái, và thực hiện chiến thuật hợp đồng mà không cần liên lạc liên tục giúp X-BAT tự hoạt động hoặc đóng vai “đồng đội UAV” (drone wingman).
Thiết kế tàng hình, cất hạ cánh thẳng đứng, công nghệ AI Hivemind
X-BAT được thiết kế theo dạng cánh bay không đuôi (tailless flying-wing), giúp giảm tối đa tín hiệu radar. Cánh có thể gập lại để thuận tiện vận chuyển, triển khai trong vài phút từ xe tải.
Các đoạn phim mô phỏng của Shield AI cho thấy, X-BAT được dựng thẳng đứng khi phóng, sau đó chuyển sang bay tiến như máy bay phản lực thông thường. Khi hoàn thành nhiệm vụ, nó hạ cánh ngược lại vào bệ phóng, đứng bằng phần đuôi.
“Hai yếu tố – điều khiển bằng AI và khả năng cất cánh thẳng đứng – chưa từng được kết hợp trong một loại máy bay thế hệ mới nào trước đây,” Brandon Tseng khẳng định.
Về kích thước, X-BAT dài 7,9 mét, sải cánh 11,9 mét, có trần bay trên 15.000 mét, và tầm hoạt động hơn 3.700km. Điều này giúp X-BAT có thể thực hiện các chiến dịch quy mô khu vực từ tàu chiến, đảo xa hoặc các địa điểm dã chiến – nơi không có hạ tầng sân bay truyền thống.
Dù tốc độ tối đa chưa được công bố, Aviation Week tiết lộ X-BAT có thể đạt tốc độ siêu âm, sử dụng động cơ phản lực tương đương F-16.
Tại buổi ra mắt, Shield AI công bố hình ảnh X-BAT mang tên lửa không đối không AIM-120 và AIM-174B trong khoang vũ khí trong thân.
Ngoài ra, UAV này còn có các giá treo ngoài để mang thiết bị trinh sát, tác chiến điện tử hoặc tên lửa tấn công mặt đất.
Đại diện Shield AI cho biết: "X-BAT được thiết kế để đảm nhận đa dạng nhiệm vụ: từ tấn công mặt đất, phòng không, tác chiến điện tử, cho đến tình báo, giám sát và trinh sát (ISR)".
Một ưu điểm đáng chú ý khác là khả năng triển khai linh hoạt – ba chiếc X-BAT có thể chiếm cùng diện tích boong tàu của chỉ một tiêm kích hoặc trực thăng thông thường. Điều này giúp tăng đáng kể tần suất xuất kích và nhịp độ chiến đấu trên biển hoặc trong môi trường tác chiến phân tán.
Dù Shield AI chưa công bố đối tác sản xuất động cơ, đại diện công ty xác nhận X-BAT sử dụng động cơ phản lực có buồng đốt phụ, tương đương loại trang bị cho chiến đấu cơ F-16.
Công nghệ này cho phép X-BAT có khả năng cơ động cao, đổi hướng nhanh trong không gian hẹp – yếu tố sống còn trong chiến đấu không đối không và khi tránh hỏa lực phòng không.
Theo Aviation Week, Shield AI có kế hoạch chế tạo 5 bệ phóng di động cho mỗi chiếc X-BAT, giúp triển khai ở mọi địa hình mà không cần căn cứ cố định. Hãng cũng công bố hình ảnh mô phỏng hoạt động từ tàu chiến Hải quân Mỹ hoặc tàu hàng thương mại, gợi ý về tiềm năng triển khai trên biển hoặc đảo tiền tiêu – điều từng chỉ có ở máy bay cánh quạt hoặc UAV nhỏ.
Trung tâm của hệ thống X-BAT là phần mềm tự hành Hivemind – công nghệ AI do Shield AI phát triển và đã được quân đội Mỹ triển khai trong nhiều chương trình.
Hivemind cho phép máy bay tự điều hướng, phối hợp và tấn công mục tiêu trong môi trường bị gây nhiễu GPS hoặc mất liên lạc với trung tâm điều khiển.
“Vì được điều khiển bởi Hivemind – hệ thống đã được chứng minh trong chiến đấu – X-BAT có thể bay độc lập hoặc đóng vai trò ‘đồng đội máy bay’ (drone wingman) phối hợp cùng tiêm kích có người lái,” Armor Harris, Phó Chủ tịch cao cấp Shield AI, cho biết.
Hivemind không chỉ là “bộ não điều khiển bay” mà còn là phi công kỹ thuật số hoàn chỉnh, có thể xử lý toàn bộ quy trình tác chiến. Theo Shield AI thì, nền tảng X-BAT có thể tích hợp phần mềm AI của bên thứ ba theo yêu cầu khách hàng – ví dụ như các chương trình của Không quân Mỹ hoặc đối tác đồng minh.
Trước đó, Hivemind từng được thử nghiệm trên UAV Kratos BQM-177 và đang được tích hợp vào máy bay Anduril YFQ-44A, một trong các nguyên mẫu thuộc chương trình Collaborative Combat Aircraft (CCA) của Không quân Mỹ – sáng kiến phát triển đội UAV hỗ trợ tiêm kích có người lái.
Bước ngoặt trong tương lai không chiến: Không quân không cần căn cứ
Việc ra mắt X-BAT được xem là bước tiến chiến lược của Mỹ trong cuộc đua phát triển máy bay không người lái tấn công tàng hình thế hệ mới, đặc biệt trong bối cảnh các đối thủ như Trung Quốc và Nga đều đang đẩy mạnh các chương trình tương tự.
Khả năng hoạt động mà không cần đường băng, tốc độ siêu âm, AI điều khiển tự hành, cùng tính linh hoạt trong triển khai từ tàu chiến hoặc xe moóc di động khiến X-BAT trở thành một trong những thiết kế UAV táo bạo nhất của thập kỷ.
Nếu đúng theo kế hoạch, đến cuối thập niên 2020, X-BAT có thể trở thành “người mở đường” cho học thuyết không chiến phi tập trung, nơi máy bay không người lái có thể cất cánh từ bất cứ đâu, phối hợp cùng chiến đấu cơ có người lái để mở rộng tầm tác chiến và giảm thiểu rủi ro nhân mạng.
Như lời của Brandon Tseng – người sáng lập Shield AI: “Khi không quân không còn phụ thuộc vào đường băng, sức mạnh răn đe của chúng ta sẽ đạt đến một tầm cao mới. Mỗi chiếc X-BAT là một biểu tượng cho tương lai của chiến tranh hiện đại – nhanh hơn, thông minh hơn, và không bị ràng buộc bởi giới hạn địa lý.”
Theo Aviation Week, Shield AI dự kiến tiến hành các thử nghiệm cất/hạ cánh thẳng đứng đầu tiên của X-BAT vào mùa thu năm 2026, sau đó là chuyến bay thử hoàn chỉnh và đánh giá tác chiến vào năm 2028.
Dù chi phí cụ thể chưa được tiết lộ, Harris cho biết, giá mỗi chiếc X-BAT sẽ “tương đương các UAV chiến đấu hạng CCA khác”, tức khoảng 30 triệu USD mỗi khung thân, theo ước tính của Aviation Week.
Công ty cũng khẳng định các đối tác sản xuất và cung cấp động cơ sẽ được công bố trong vài tuần tới, mở đường cho giai đoạn chế tạo hàng loạt.
