Tên lửa ‘phế liệu’ của Ukraine lại khiến Mỹ thèm muốn
Tên lửa Flamingo của Ukraine đã mở ra bài toán: Sức mạnh với số lượng hay vũ khí tinh xảo, giá cao - điều đang khiến Mỹ đau đầu tìm lời giải.
Nước Mỹ từ lâu nổi tiếng về việc chế tạo những vũ khí công nghệ cao, chất lượng tốt và tương ứng với đó là mức giá không hề rẻ. Nhưng, trải nghiệm từ chiến trường Ukraine đang thúc đẩy một bài toán chiến lược mới: Thay vì chỉ sản xuất những hệ thống đắt tiền, liệu có thể chuyển sang “khối lượng phải chăng” - tức là vũ khí có năng lực cao nhưng đủ rẻ để mua với số lượng lớn?
Kinh nghiệm từ Ukraine và các điểm nóng khác cho thấy, Mỹ cần số lượng lớn tên lửa, bom chính xác và các loại đạn tầm xa. Các nhà thầu truyền thống đang vội vã tìm cách thích nghi. Thậm chí câu trả lời có thể đến từ chính Ukraine - với một loại tên lửa hành trình đột phá: FP-5 “Flamingo” do Công ty Công nghệ quốc phòng Fire Point phát triển - và một thỏa thuận chưa từng có để Washington mua hàng tỷ USD vũ khí từ Kyiv.
Từ “hồng hạc” sơn hồng đến miệng hố nổ 9m
Những nguyên mẫu Flamingo từng được sơn hồng, như con chim mà nó được đặt tên theo. Nhưng khi nâng lên trời và đáp xuống mục tiêu, chúng để lại kết quả không hề “dịu dàng”.
Trong một cuộc đánh phá đầu tiên, ba tên lửa Flamingo đồng thời tấn công một căn cứ Nga, làm hư hỏng hoặc phá hủy 6 tàu đệm hơi và để lại các hố nổ có đường kính hơn 9m. Ở những lần khác, chúng còn đốt cháy các nhà máy lọc dầu của Nga.
Về thông số, Flamingo gần như trùng khớp với những gì Lầu Năm Góc đang tìm kiếm. Tên lửa có tầm bay khoảng 2.000 dặm (khoảng 3.200 km) - gấp đôi tầm bay của RGM-109 Tomahawk của Hải quân Mỹ. Đầu đạn của Flamingo nặng khoảng 2.300 pound (gần 1.000 kg), cũng xấp xỉ gấp đôi đầu nổ chuẩn của Tomahawk.
Flamingo bay ở độ cao thấp, với tốc độ tương tự. Điểm khác biệt nổi bật, theo nhà sản xuất, là giá thành chỉ bằng một phần năm so với Tomahawk của Mỹ.
Giá thành thấp phần nào đạt được nhờ kỹ thuật chế tạo hiện đại: Thân tên lửa được quay liền khối từ sợi carbon. Nhưng Flamingo còn là một “tên lửa bãi phế liệu” theo nghĩa tích cực, lắp ghép từ những linh kiện rẻ tiền, có sẵn.
Flamingo trang bị động cơ ngoài, nghĩa là bất kỳ động cơ nào có thể bắt vít được lên đều có thể kéo được nó. Phiên bản mà Ukraine trưng bày hồi tháng Tám được lắp động cơ AL-25 đã qua sử dụng, nhiều khả năng lấy từ máy bay huấn luyện Czech L-39.
Đầu đạn là một “giải pháp tiết kiệm” khác. Thay vì chế tạo đầu nổ chuyên dụng như Tomahawk, Flamingo sử dụng lại bom máy bay Liên Xô FAB-1000 đã có trong kho. Ukraine còn nhiều kho bom kiểu này nhưng lại thiếu máy bay để thả, nên chuyển chúng thành đầu đạn tên lửa là phương án tiện lợi, sẵn có.
Fire Point chưa công bố chi tiết hệ dẫn đường của Flamingo, nhưng công ty này cũng sản xuất FP-1 - loại máy bay không người lái tấn công nhỏ hơn đã chứng tỏ hiệu quả. Nhiều khả năng FP-5 được trang bị các hệ dẫn tương tự: Dẫn bằng vệ tinh chống nhiễu, dẫn quán tính, và có thể có dẫn quang học bằng camera.
Nhà sản xuất tuyên bố độ chính xác khoảng 15m — không thể sánh với Tomahawk, nhưng với một đầu đạn gần một tấn và khi có thể phóng hàng chục, hàng trăm quả, độ chính xác tuyệt đối trở nên kém quan trọng hơn.
Đại diện Fire Point cho biết, họ đang sản xuất Flamingo với tốc độ một quả mỗi ngày và hy vọng đạt 7 quả mỗi ngày vào cuối năm - mức sản lượng nếu đạt được sẽ vượt cả tổng sản lượng tên lửa hành trình của Mỹ và Nga cộng lại.
Tomahawk - tấm gương của năng lực nhưng cũng là bài toán chi phí
Đối với Mỹ, Tomahawk là tên lửa hành trình đã được chứng minh qua nhiều chiến dịch: Afghanistan, Iraq, Somalia, Serbia, Libya, Syria và Yemen. Tomahawk có thể thực hiện các trận tấn công chính xác tầm xa vào các mục tiêu được bảo vệ tốt mà không đặt phi công vào nguy hiểm.
Tomahawk dài khoảng 6m với sải cánh 2,7m, tầm bắn đến 1.600km với đầu đạn 450 kg. Nó bay thấp tránh radar, ở độ cao có thể chỉ 30m, tốc độ khoảng 960 km/h. Hệ dẫn tiên tiến giúp nó thường xuyên đánh trúng điểm mục tiêu trong vòng 4m.
Nhưng năng lực đó có giá. Trong ngân sách hiện nay, Hải quân Mỹ chỉ ghi nhận khoảng 40 quả Tomahawk, với giá khoảng 2,1 triệu USD mỗi quả (đã gồm ống phóng). Ngân sách Không quân Mỹ cho năm 2026 liệt kê 144 quả AGM-158D JASSM với giá 2,6 triệu USD mỗi quả.
Do chi phí cao, Tomahawk và các tên lửa tương tự thường được dùng tiết kiệm trong những mục tiêu then chốt. Ví dụ: 135 quả Tomahawk được phóng vào Yemen năm 2024; số lượng tương tự cho Syria vào 2017 là 18; và dưới 150 quả vào Libya năm 2011. Trong khi đó, Nga sản xuất hơn 200 tên lửa mỗi tháng và từng tấn công Ukraine bằng hơn 700 UAV trong một đêm.
Trước thực tế đó, Lầu Năm Góc đang kêu gọi tên lửa rẻ đến mức có thể sản xuất hàng ngàn quả. Không quân Mỹ đã công bố chương trình “Family of Affordable Mass Missiles” - một cuộc thử nghiệm xem các nhà thầu Mỹ có khả năng chuyển từ công nghệ tinh xảo sang sản xuất số lượng lớn với chi phí thấp hay không.
Nhưng các nhà thầu truyền thống lại không sẵn sàng cho “khối lượng phải chăng”. Mô hình kinh doanh của họ vốn hướng tới chế tạo những hệ thống tốt nhất theo các tiêu chuẩn khắt khe với công nghệ tiên tiến nhất.
Trước áp lực, Lockheed Martin tuyên bố vào tháng Hai, họ đang khởi động chương trình nội bộ lớn nhất từ trước tới nay để tái thiết quy trình sản xuất, tăng cường tự động hóa nhằm “đẩy nhanh đổi mới và sản xuất với tốc độ nhanh hơn, chi phí thấp hơn và tính linh hoạt cao hơn”, nhằm đạt mục tiêu sản xuất đại trà các tên lửa giá phải chăng.
Palmer Luckey, CEO hãng công nghệ quốc phòng Anduril tỏ ra hoài nghi năng lực các nhà thầu truyền thống và đặt câu hỏi, liệu họ có thể thích nghi kịp.
Anduril định vị mình như startup Thung lũng Silicon, muốn “mang sản xuất đại trà vào chiến trường”. Luckey cam kết trở lại mô hình sản xuất kiểu Thế chiến II với dòng tên lửa Barracuda giá rẻ.
Anduril đang xây dựng Arsenal-1 ở Ohio — một nhà máy “siêu tầm” sử dụng các máy in 3D khổng lồ và công nghệ hiện đại để đẩy nhanh sản xuất vũ khí. Dù Luckey tự tin, nhưng họ đang cạnh tranh với những đối thủ có thâm niên hàng thập kỷ.
Trong thực tế, có lẽ Mỹ quan tâm hơn tới kiến thức chế tạo của Ukraine hơn là bản thân vũ khí Flamingo. Loại tên lửa này không phù hợp với ống phóng trên tàu hải quân, không phù hợp với hệ thống bệ phóng mặt đất mà Quân đội Mỹ dùng cho HIMARS hoặc ATACMS và cũng không thuận tiện để mang trên máy bay Không lực.
Điều Mỹ cần là bí quyết để tự chế tạo những tên lửa, UAV với chi phí thấp ở quy mô lớn và Ukraine đã tích lũy rất nhiều kinh nghiệm về việc biến linh kiện sẵn có thành vũ khí hiệu quả, sản xuất với tốc độ cao.
Mỹ dĩ nhiên vẫn sẽ duy trì những vũ khí tinh vi nhất. Nhưng không phải mọi mục tiêu đều yêu cầu tên lửa siêu đắt như Long Range Hypersonic Weapon của Quân đội Mỹ, có giá khoảng 36 triệu USD mỗi quả. Đôi khi một quả Flamingo với giá rẻ hơn cả trăm lần vẫn hoàn toàn đáp ứng yêu cầu.
Các nhà thầu cũ có thể thay đổi, các startup mới có thể thành công ngay lần đầu, nhưng sự trợ giúp từ một quốc gia đã “đi trước, bị tổn thương và rút ra bài học” như Ukraine có thể đẩy nhanh quá trình chuyển đổi này. Và điều đó có thể rất quan trọng, vì không ai biết chính xác cần đến kho vũ khí mới này sớm đến mức nào.
