Tên lửa Kinzhal tốc độ Mach 12: ‘Dao găm’ siêu thanh của Nga

Ngày 14/9, Bộ Quốc phòng Nga tuyên bố đã phóng thành công một tên lửa hành trình siêu thanh Zircon (Tsirkon) nhằm vào mục tiêu trên biển Barents trong khuôn khổ tập trận chung Zapad 2025 cùng Belarus.

Bên cạnh tên lửa Zircon, cuộc tập trận Zapad 2025 còn có sự tham gia của các tiêm kích đánh chặn MiG-31K mang theo tên lửa đạn đạo phóng từ trên không Kh-47M2 Kinzhal (“Kinzhal” có nghĩa là dao găm trong tiếng Nga).

Một đoạn video do Bộ Quốc phòng Nga công bố ngày 13/9 cho thấy hai chiếc MiG-31K cất cánh từ căn cứ Severomorsk-1 trên bán đảo Kola, mỗi chiếc mang theo một tên lửa Kinzhal dưới bụng.

“Các tổ lái MiG-31 cùng tổ hợp hàng không Kinzhal đã thực hiện chuyến bay trên vùng biển trung lập thuộc Barents, trong khuôn khổ diễn tập chiến lược chung Zapad 2025”, thông cáo cho biết.
Bộ này nói thêm rằng các máy bay đã mô phỏng đòn đánh vào “các mục tiêu trọng yếu của đối phương” trước khi quay về căn cứ cùng với tên lửa vẫn còn nguyên.

Từ Iskander đến Kinzhal siêu thanh

Khác với các thiết kế siêu thanh mới như phương tiện lượn hay tên lửa hành trình động cơ scramjet, Kinzhal thực chất là biến thể phóng từ máy bay của tên lửa đạn đạo tầm ngắn Iskander. Nó có khả năng đạt tốc độ Mach 10 đến 12, song vẫn bay theo quỹ đạo đạn đạo ở độ cao lớn, ít khả năng cơ động.

Nga đã nhiều lần sử dụng Kinzhal trong chiến sự Ukraine. Tháng 5/2023, ít nhất một quả Kinzhal đã bị hệ thống phòng không Patriot của Mỹ bắn hạ tại Kyiv.

Kinzhal được phát triển bởi Tập đoàn Tên lửa Chiến lược (KTRV) từ năm 2010, dựa trên tên lửa đạn đạo Iskander-M, nhưng được tối ưu hóa để phóng từ không trung.

Với chiều dài 7,2m, đường kính 92cm và trọng lượng 4,3 tấn, Kinzhal mang đầu đạn 480kg (thông thường hoặc hạt nhân), tầm bắn lên đến 2.000km khi phóng từ MiG-31 (tăng gấp đôi so với Iskander đất liền).

Động cơ tên lửa nhiên liệu rắn hai giai đoạn cho phép đạt tốc độ Mach 10 (12.350 km/h) chỉ trong vài giây, bay ở độ cao 20-50km với quỹ đạo bán đạn đạo (quasi-ballistic), kết hợp cơ động cao để tránh radar.

Công nghệ chính là hệ thống dẫn đường tích hợp: INS (hệ thống dẫn đường quán tính), GLONASS/GPS (dù Nga ưu tiên GLONASS để tránh phụ thuộc), và radar chủ động ở giai đoạn cuối để nhắm chính xác trong 1-2m.

Tốc độ siêu thanh (hypersonic) tạo lớp plasma bao quanh, giảm khả năng phát hiện radar (RCS thấp), và năng lượng động học đủ để xuyên thủng tàu sân bay mà không cần đầu đạn nổ lớn. Trong Zapad-2025, Kinzhal được gắn trên MiG-31 bay trên Biển Barents, nhắm mục tiêu "kẻ thù giả định" – có thể là tàu NATO – chứng minh khả năng tích hợp với máy bay ném bom Tu-22M3 và Tu-160 trong tương lai.

Chuyên gia từ RAND Corporation đánh giá Kinzhal là "vũ khí thay đổi cuộc chơi" nhờ tốc độ cao, giảm thời gian phản ứng của phòng không xuống dưới 5 phút. So với Tomahawk Mỹ (Mach 0,7), Kinzhal nhanh gấp 14 lần, khó chặn bởi Patriot hay S-400 – dù Ukraine đã bắn hạ vài quả bằng PAC-3.

"Kinzhal kết hợp tốc độ đạn đạo với cơ động hành trình, lý tưởng cho tấn công phủ đầu”, Justin Bronk (RUSI) nhận xét.
Trong Zapad-2025, thử nghiệm nhấn mạnh khả năng chống hạm, nhưng chuyên gia IISS lo ngại về độ tin cậy trong môi trường chiến tranh điện tử.

Răn đe NATO và cân bằng hạt nhân

Tên lửa Kinzhal là trụ cột trong "bộ ba hypersonic" Nga (cùng Avangard và Zircon), nhằm răn đe NATO ở châu Âu và Bắc Cực. Sự xuất hiện của Kinzhal trong Zapad-2025 cho thấy Nga gửi thông điệp có thể tấn công tàu sân bay Mỹ từ xa, làm suy yếu học thuyết A2/AD (chống tiếp cận/chống khu vực). Báo cáo Quốc hội Mỹ cảnh báo: "Kinzhal có thể vô hiệu hóa phòng thủ tên lửa, thay đổi cân bằng lực lượng ở Baltic và Ukraine”.

Tương lai, Kinzhal có thể được nâng cấp tầm 3.000km, tích hợp với Su-57, và xuất khẩu sang Iran/Bắc Triều Tiên, kích hoạt chạy đua vũ trang. Nhưng nếu Mỹ triển khai laser chống hypersonic hoặc mạng lưới cảm biến không gian đến 2030, ưu thế Nga có thể bị xóa sổ.

Các nhà phân tích nhận định sự nhấn mạnh của Nga vào vũ khí siêu thanh mang tính biểu tượng chiến lược nhiều hơn là tạo ra cuộc cách mạng trên chiến trường.

Việc liên tục phô diễn Zircon, Kinzhal và Avangard từ năm 2019 được coi như phiên bản hiện đại của kỹ thuật truyền thông “Wunderwaffe” từng có trong Thế chiến II – giới thiệu những vũ khí “thay đổi cục diện” nhằm răn đe đối thủ và củng cố uy tín trong nước.

Trong thực tế, dù có tốc độ vượt trội, các hệ thống này vẫn đối diện thách thức về độ chính xác, khả năng xuyên thủng phòng thủ tên lửa nhiều tầng của phương Tây, cũng như chi phí sản xuất – vận hành khổng lồ.

Zapad 2025 đang được các nước NATO láng giềng theo dõi đặc biệt sát sao, nhất là sau những vụ UAV Nga xâm nhập không phận Ba Lan và Litva gần đây. Để đề phòng, Ba Lan, Latvia và Litva đã tạm thời đóng cửa một phần không phận, viện dẫn nguy cơ an ninh gia tăng.

Theo tình báo Litva, khoảng 30.000 binh sĩ tham gia Zapad 2025, trong đó 8.000 quân ở Belarus và 4.000 tại vùng Kaliningrad. Con số này giảm đáng kể so với Zapad 2021, khi Nga công bố tới 200.000 quân tham dự – một trong những cuộc tập trận lớn nhất khu vực kể từ sau Chiến tranh Lạnh.

Việc Nga phóng thử Zircon từ tàu Đô đốc Golovko và triển khai MiG-31K mang Kinzhal trong Zapad 2025 vừa là thông điệp gửi tới NATO, vừa là nỗ lực thể hiện sức mạnh công nghệ quân sự trước dư luận trong nước.

Trong bối cảnh xung đột Nga-Ukraine tiếp tục leo thang căng thẳng, những màn “khoe vũ khí” siêu thanh được coi là cách để Điện Kremlin trấn an người dân, đồng thời nhắc nhở phương Tây về khả năng leo thang.

Tuy nhiên, giới phân tích cảnh báo rằng việc gửi thông điệp răn đe bằng các hệ thống vũ khí siêu thanh có thể tạo ra phản ứng ngược: thúc đẩy NATO tăng cường phòng thủ, đẩy khu vực vào vòng xoáy căng thẳng mới.

Yêm Du