Gửi bình luận
Bộ Quốc phòng Nga vừa công bố video phóng thử thành công tên lửa siêu vượt âm Zircon (3M22 Tsirkon) từ tàu khu trục Admiral Golovko tại biển Barents.
Bộ Quốc phòng Nga ngày 14/9 cho biết nước này đã phóng một tên lửa hành trình siêu vượt âm Zircon (Tsirkon) vào mục tiêu trên biển Barents, đồng thời điều động các oanh tạc cơ tiêm kích Su-34 thực hiện loạt vụ tấn công trong khuôn khổ tập trận chung với Belarus.
Cuộc tập trận chiến lược chung mang tên “Zapad” giữa Nga và Belarus được khởi động từ ngày 12/9. Theo Moscow, mục tiêu chính của hoạt động này là tăng cường khả năng chỉ huy, phối hợp quân sự trong trường hợp Nga hoặc Belarus bị tấn công.
Cả hai nước đều nhấn mạnh tính chất “thuần túy phòng thủ” của cuộc tập trận, khẳng định không có kế hoạch tiến hành chiến dịch quân sự nhằm vào bất kỳ thành viên nào của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO).
Tuy nhiên, diễn biến căng thẳng gia tăng sau khi một số máy bay không người lái Nga xâm nhập vào không phận Ba Lan trong hai ngày 9 và 10/9. Đáp lại, NATO đã công bố chiến dịch “Eastern Sentry” để tăng cường năng lực phòng thủ và cảnh báo sớm ở sườn phía đông của liên minh.
Tên lửa Zircon từng được Tổng thống Nga Vladimir Putin ca ngợi vào năm 2019 là “vũ khí mang tính cách mạng”, có thể đạt vận tốc gấp 9 lần tốc độ âm thanh và tấn công cả mục tiêu trên biển lẫn đất liền trong phạm vi hơn 1.000km.
Công nghệ siêu vượt âm và cơ động cao của tên lửa Zircon
Tên lửa Zircon – còn gọi là Tsirkon hay SS-N-33 theo định danh NATO – được Nga quảng bá có tầm bắn tới 1.000km và đạt tốc độ Mach 9, tức gấp 9 lần tốc độ âm thanh.
Tên lửa hành trình chống hạm và tấn công mặt đất này được phát triển bởi NPO Mashinostroyeniya từ năm 2011, dựa trên dự án Hypersonic Experimental Flying Vehicle (GELA).
Với chiều dài 9m, đường kính 60cm và trọng lượng khoảng 3-4 tấn, Zircon nổi bật nhờ hệ thống đẩy hai giai đoạn tiên tiến.
Giai đoạn đầu sử dụng động cơ đẩy tên lửa nhiên liệu rắn để đạt tốc độ siêu âm (Mach 2-3), sau đó chuyển sang động cơ scramjet (supersonic combustion ramjet) sử dụng nhiên liệu lỏng Detsilin-M (tương đương JP-10).
Scramjet hoạt động bằng cách nén không khí ở tốc độ cao, đốt cháy mà không cần quạt nén, cho phép duy trì tốc độ Mach 9 (khoảng 11.000km/h) ở độ cao 28km.
Công nghệ này tạo ra lớp plasma bao quanh tên lửa do áp suất không khí cao, giúp "tàng hình plasma" – giảm tín hiệu radar trong giai đoạn hành trình.
Zircon có tầm bắn 1.000km, có thể mang đầu đạn thông thường 300-400kg hoặc hạt nhân, và cơ động cao với khả năng thay đổi quỹ đạo để tránh phòng thủ.
Trong thử nghiệm mới đây trong cuộc tập trận chung với Belarus, tên lửa Zircon được phóng từ tàu mặt nước, nhưng nó cũng tương thích với tàu ngầm (như Yasen-class) và bệ phóng đất liền, chứng minh tính linh hoạt đa nền tảng.
Lịch sử phát triển Zircon đầy thử thách. Thử nghiệm đầu tiên năm 2017 đạt Mach 8, đến 2022 hoàn tất thử nghiệm với hơn 10 lần phóng.
Đã sử dụng thực chiến ở Ukraine năm 2024, tấn công Kiev với tốc độ cao giảm thời gian phản ứng của phòng không. Tuy nhiên, một số thử nghiệm gặp vấn đề kỹ thuật, như quá nhiệt scramjet hoặc giảm tốc ở giai đoạn cuối (có thể xuống Mach 5-6 để nhắm mục tiêu).
Trong thông báo, Bộ Quốc phòng Nga công bố đoạn video ghi lại cảnh khinh hạm Đô đốc Golovko thuộc Hạm đội phương Bắc khai hỏa một quả Zircon.
Hình ảnh cho thấy tên lửa được phóng thẳng đứng từ tàu trước khi chuyển hướng lao đi với tốc độ cực cao, tạo vệt sáng trên đường chân trời.
“Dữ liệu giám sát khách quan được thu thập theo thời gian thực xác nhận mục tiêu đã bị tiêu diệt bằng cú đánh trực tiếp”, bộ này nhấn mạnh.
Chuyên gia từ Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) đánh giá Zircon là "bước nhảy vọt" trong công nghệ hypersonic, vượt trội so với tên lửa thông thường như Kalibr (Mach 2.9).
Tốc độ Mach 9 làm giảm thời gian phản ứng của đối phương xuống chỉ vài phút, khó bị chặn bởi hệ thống như Aegis hay Patriot. Justin Bronk từ Royal United Services Institute (RUSI) nhấn mạnh: "Năng lượng động học của Zircon đủ để tiêu diệt tàu sân bay mà không cần đầu đạn lớn, nhờ tốc độ khủng khiếp”.
Vũ khí “không có đối thủ”?
Tổng thống Putin nhiều lần ca ngợi Zircon là loại vũ khí “không có đối thủ trên toàn cầu.” Với tốc độ, tầm bắn xa và khả năng cơ động cao, Zircon được coi là công cụ then chốt giúp Nga phô trương sức mạnh răn đe ở Bắc Cực – khu vực vốn có ý nghĩa chiến lược không chỉ về quân sự mà còn về tài nguyên và tuyến hàng hải.
Tuy nhiên, Zircon không phải "bất khả chiến bại". Nhược điểm lớn là dấu vết hồng ngoại mạnh từ scramjet, dễ bị phát hiện bởi cảm biến EO/IR trên vệ tinh hoặc máy bay.
Ngoài ra, chi phí ước tính 10 triệu USD/đơn vị, cao gấp đôi Oniks, khiến Zircon khó sản xuất hàng loạt. So với Dark Eagle của Mỹ (tầm 2.775km) hay DF-17 của Trung Quốc, Zircon có tầm bắn ngắn hơn nhưng linh hoạt hơn ở môi trường hải quân.
Trong tập trận Zapad-2025, thử nghiệm nhấn mạnh khả năng tích hợp với máy bay ném bom Su-34 và Tu-95, mở rộng vai trò từ chống hạm sang tấn công đất liền.
Các chuyên gia Ukraine hồi tháng 2/2024 khẳng định họ đã thu được bằng chứng cho thấy Nga lần đầu tiên sử dụng Zircon trong chiến đấu.
Trước đó, Moscow cũng nhiều lần triển khai tên lửa Kinzhal tại Ukraine – một loại vũ khí siêu vượt âm khác có thể phóng từ oanh tạc cơ tầm xa Tu-22M3. Những máy bay này đã tham gia đánh trúng các mục tiêu giả định trong giai đoạn đầu tập trận Zapad.
Tổng thống Nga Vladimir Putin từ đầu năm 2023 từng tuyên bố Zircon cùng nhiều loại tên lửa “thế hệ mới” sẽ giúp “bảo vệ vững chắc nước Nga trước các mối đe dọa bên ngoài và bảo đảm lợi ích quốc gia.”
Răn đe NATO và cân bằng quyền lực toàn cầu
Zircon không chỉ là vũ khí, mà là công cụ răn đe chiến lược của Nga. Trong bối cảnh xung đột Ukraine và căng thẳng với NATO, nó đe dọa tàu sân bay Mỹ ở Bắc Đại Tây Dương, buộc liên minh phải đầu tư hàng tỷ USD vào phòng thủ hypersonic.
Báo cáo của Quốc hội Mỹ cảnh báo: "Zircon có thể làm suy yếu học thuyết phòng thủ tên lửa, thay đổi cân bằng lực lượng ở châu Âu và Thái Bình Dương”. Với khả năng hạt nhân, nó củng cố "bộ ba hạt nhân" của Nga, làm phức tạp hóa chiến lược của Mỹ-Trung.
Nga hiện duy trì lực lượng quân sự quy mô lớn tại bán đảo Kola, nơi án ngữ biển Barents và là căn cứ chủ lực của Hạm đội phương Bắc cùng hạm đội tàu ngầm hạt nhân chiến lược.
Trong nhiều năm qua, điện Kremlin liên tục mở rộng hiện diện quân sự tại Bắc Cực, động thái được NATO xem là mối lo ngại nghiêm trọng. Ngoại trưởng Iceland, bà Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, từng cảnh báo với rằng lập trường cứng rắn của Moscow ở khu vực này đặt ra “thách thức lớn” đối với an ninh châu Âu.
Biển Baltic hiện được gọi là “hồ NATO” vì phần lớn bờ biển do các nước thành viên bao quanh, trong khi biển Barents lại tiếp giáp cả bán đảo Kola của Nga lẫn Na Uy – một quốc gia thuộc liên minh. Điều này khiến khu vực trở thành điểm nóng cạnh tranh chiến lược giữa Moscow và NATO.
Theo truyền thông nhà nước Nga, cuộc tập trận chung Zapad 2025 dự kiến sẽ kết thúc vào ngày 16/9. Trong thời gian tới, giới quan sát dự báo Moscow sẽ tiếp tục thử nghiệm và tích hợp Zircon cùng các loại vũ khí siêu vượt âm khác, nhằm củng cố ưu thế chiến lược trước NATO trong bối cảnh căng thẳng quân sự chưa có dấu hiệu hạ nhiệt.
Trong tương lai, Zircon có thể được xuất khẩu sang các đồng minh như Iran hay Triều Tiên, kích hoạt chạy đua vũ trang toàn cầu.
Tuy nhiên, nếu NATO phát triển cảm biến không gian và laser chống hypersonic, ưu thế của Nga có thể bị vô hiệu hóa đến 2030. Như Malcolm Davis từ ASPI nhận định: "Zircon là lời cảnh báo – thế giới cần chuẩn bị cho kỷ nguyên chiến tranh siêu thanh”.
Thử nghiệm tên lửa siêu vượt âm Zircon tại Zapad-2025 khẳng định vị thế công nghệ vũ khí Nga, nhưng cũng lộ rõ thách thức kinh tế và kỹ thuật. Zircon có thể thay đổi cục diện chiến lược, thúc đẩy hòa bình qua răn đe – hoặc dẫn đến xung đột mới nếu lạm dụng.
