Phi công tắt nhầm động cơ trong thảm kịch Jeju Air, 179 người thiệt mạng

Ngày 29/12/2024, chuyến bay mang số hiệu 7C9302 của hãng Jeju Air, hành trình từ Bangkok (Thái Lan) tới sân bay Muan (Hàn Quốc), đã kết thúc bằng một thảm họa hàng không tồi tệ nhất trong lịch sử Hàn Quốc.

179 người thiệt mạng, chỉ hai người sống sót trong đống đổ nát cháy đen.

Vài tháng sau, Reuters dẫn một nguồn tin điều tra nội bộ cho biết, phi công đã tắt nhầm động cơ trong tình huống khẩn cấp sau khi va chạm với chim, tình huống có vẻ đơn giản nhưng đủ sức phá hủy cả một hệ thống hàng không hiện đại nếu bị xử lý sai.

Một quyết định định mệnh

Theo dữ liệu từ hộp đen, ghi âm buồng lái và vị trí các công tắc tìm thấy trong xác máy bay, các nhà điều tra xác định rằng sau khi máy bay va phải một đàn vịt trời ở độ cao thấp gần điểm hạ cánh, phi công đã tắt nhầm động cơ bên trái vốn vẫn còn hoạt động thay vì động cơ bên phải bị hư hại.

Sai sót này đã khiến chiếc Boeing 737-800 rơi vào tình trạng mất lực nâng trầm trọng, không thể duy trì kiểm soát khi chỉ còn một động cơ yếu dần hoạt động.

Một chuyên gia điều tra hàng không quốc tế không nêu tên vì lý do bảo mật nhận định với Reuters rằng:

“

Sai sót trong quá trình phân tích động cơ bị hỏng đã khiến phi công vô tình loại bỏ động cơ còn hoạt động, tạo ra chuỗi phản ứng không thể cứu vãn trong giai đoạn hạ cánh nguy hiểm.

Chuyên gia điều tra hàng không quốc tế

Phi công lúng túng

Vụ va chạm với chim vốn là sự cố không hiếm trong ngành hàng không. Tuy nhiên, điều khiến vụ việc trở nên chết người là cách phản ứng của tổ bay.

Việc nhầm lẫn động cơ có thể xảy ra trong những điều kiện cực kỳ căng thẳng: cảnh báo âm thanh, rung lắc dữ dội, khói, và quyết định phải đưa ra trong vài giây.

Nhưng các chuyên gia cho rằng đây là lỗi huấn luyện và kiểm soát tình huống, không chỉ là sự cố rủi ro đơn lẻ.

“

Không chỉ là phản xạ kỹ thuật, phi công cần được huấn luyện kỹ hơn để phân biệt đâu là dấu hiệu thật, đâu là ảo giác trong thời điểm khẩn cấp. Chỉ cần nhầm lẫn một nút bấm, mọi thứ có thể kết thúc trong bi kịch.

Ông Robert Sumwalt - Cựu Giám đốc Ủy ban An toàn Giao thông Quốc gia Hoa Kỳ (NTSB)

Một bài học được lặp lại trong lịch sử?

Vụ tai nạn Jeju Air gợi nhắc đến sự cố Avianca Flight 52 năm 1990 và tấn thảm kịch Spanair Flight 5022 năm 2008, đều liên quan đến sai sót trong quy trình xử lý tình huống khẩn cấp.

Trong vụ Spanair, việc tắt nhầm hoặc không kích hoạt đúng hệ thống dẫn đến máy bay không thể cất cánh đúng cách, khiến hơn 150 người tử nạn.

Đáng chú ý hơn, vụ Jeju Air xảy ra ngay trước khi máy bay hạ cánh thời điểm mà các phi công lẽ ra đã có đủ dữ kiện để đánh giá tình trạng động cơ bằng các công cụ giám sát hiện đại.

Dữ liệu ban đầu cho thấy động cơ bên phải bị chim đâm và giảm công suất, nhưng không mất hoàn toàn. Trong khi đó, động cơ bên trái bị tắt do nhầm lẫn hoàn toàn có khả năng giữ máy bay trên không.

Câu hỏi lớn đặt ra là vì sao trong khoảnh khắc sinh tử, hệ thống kiểm soát và tổ bay lại không thể xác định chính xác động cơ gặp trục trặc?

Các chuyên gia đặt nghi vấn vào quy trình huấn luyện nhận biết tình huống sau vụ chim tấn công – một tình huống thường xuyên được giả lập trong các mô hình huấn luyện mô phỏng, nhưng liệu có sát thực tế và đủ áp lực?

“

Chim tấn công cần được đưa vào huấn luyện như một tình huống đặc biệt nguy hiểm, không chỉ đơn giản là mô phỏng rung lắc hay tiếng ồn. Phi công cần học cách đánh giá đúng động cơ hoạt động, thay vì dựa vào cảm giác hoặc phán đoán vội vàng

Ông Andrew Neilson – Chuyên gia hàng không Australia

Vấn đề công tắc động cơ – bài học từ thiết kế?

Một chi tiết quan trọng trong vụ việc là công tắc động cơ bị tắt thủ công khác với một số dòng máy bay hiện đại có khả năng tự động nhận biết động cơ hỏng và gợi ý xử lý.

Vụ việc một lần nữa làm dấy lên tranh cãi về việc Boeing và các nhà sản xuất có nên cải tiến giao diện buồng lái để tránh sai sót con người hay không.

Hãng Boeing chưa đưa ra bình luận về vụ việc, nhưng trong các tài liệu thiết kế, công ty vẫn nhấn mạnh rằng phi công phải là người quyết định cuối cùng trong tình huống động cơ hỏng, nhằm tránh việc hệ thống can thiệp sai lầm.

Với 179 nạn nhân, vụ tai nạn của Jeju Air là lời cảnh tỉnh không chỉ cho ngành hàng không Hàn Quốc mà cho toàn thế giới.

Giữa thời đại của trí tuệ nhân tạo, tự động hóa và radar tối tân, chính một quyết định sai lầm của con người vẫn có thể làm cả một chiếc máy bay rơi từ bầu trời.

Hơn bao giờ hết, cần một chiến lược tổng thể về huấn luyện xử lý khẩn cấp từ mô phỏng thực chiến đến việc rà soát thiết kế giao diện buồng lái, từ phản xạ cá nhân đến chuẩn giao tiếp tổ bay.

Đó không chỉ là trách nhiệm kỹ thuật mà là vấn đề sinh mạng của hàng trăm con người trong mỗi chuyến bay.