.jpg "Hành trình đến với danh hiệu \"Cơ trưởng Boeing 737 tuổi 60\" của nữ nhà báo Mỹ")
Gửi bình luận
Quốc hội Hoa Kỳ vừa thông qua dự luật ngân sách điều chỉnh, trong đó bao gồm khoản phân bổ 12,5 tỷ USD nhằm nâng cấp toàn diện hệ thống kiểm soát không lưu quốc gia.
Được Tổng thống Donald Trump mô tả là “dự luật lớn và tuyệt đẹp”, dự luật này là phản ứng cấp bách đối với một hệ thống đang chịu sức ép của thời đại số với lưu lượng bay ngày càng tăng và các sự cố công nghệ nghiêm trọng.
Thế nhưng, phía sau con số hàng tỷ đô không chỉ là kỳ vọng đổi mới mà còn là những thách thức to lớn về cấu trúc quản trị, năng lực vận hành và xung đột lợi ích chính trị.
Hệ thống kiểm soát không lưu Hoa Kỳ, vốn điều phối trung bình 27.000 chuyến bay/ngày, được xem là một trong những mạng lưới phức tạp nhất thế giới.
Tuy nhiên, nền tảng công nghệ lõi của nó đang bị coi là lạc hậu, khi nhiều trung tâm kiểm soát vẫn dựa vào radar mặt đất, liên lạc VHF, và xử lý dữ liệu gần như thủ công.
Các sự cố gần đây tại sân bay Newark Liberty nơi radar và kênh vô tuyến bị gián đoạn liên tiếp đã khiến một số kiểm soát viên phải nghỉ phép vì chấn thương tâm lý, buộc FAA phải giảm tần suất khai thác.
Đây là giọt nước tràn ly buộc Bộ trưởng Giao thông Sean Duffy mạnh mẽ đề xuất một chương trình cải tổ ngoài ngân sách thông thường, và đòi hỏi một cú hích tài chính đặc biệt từ Quốc hội.
Chúng ta đang điều khiển hệ thống không phận của thế kỷ 21 bằng công cụ từ thế kỷ 20. Chậm trễ, sai sót và giới hạn xử lý không còn là nguy cơ tiềm ẩn, chúng đã thành thực tế hàng ngày.”
Cựu quan chức FAA nhận định
Một phần trọng tâm của dự luật là chuyển đổi hệ thống từ kiểm soát bằng radar truyền thống sang công nghệ định vị vệ tinh (ADS-B) và hệ thống tự động hóa luồng không lưu.
Điều này không chỉ giúp tăng độ chính xác và giảm thời gian phản hồi, mà còn cho phép thu hẹp khoảng cách tối thiểu giữa các máy bay yếu tố quyết định đến mật độ chuyến bay và năng suất không phận.
Tuy nhiên, giới chuyên gia cảnh báo rằng 12,5 tỷ USD chỉ là bước đầu tiên. Ước tính đầy đủ cho việc hiện đại hóa toàn diện hệ thống ATC có thể vượt ngưỡng 35–40 tỷ USD trong thập kỷ tới.
Thêm vào đó, khả năng tương thích giữa các trung tâm kiểm soát, hệ thống đào tạo nhân sự và hạ tầng mặt đất sẽ là những “nút thắt cổ chai” nếu không được đầu tư song hành.
Không phải chỉ cần phần mềm hay vệ tinh. Chúng ta cần hệ sinh thái công nghệ mới, đồng bộ từ dữ liệu đến con người.
Chuyên gia kỹ thuật của MITRE Corporation
Dự luật Thượng viện cũng kèm theo đề xuất đóng cửa và hợp nhất một số trung tâm kiểm soát không lưu, nhằm loại bỏ dư thừa và tăng hiệu suất vận hành.
Tuy nhiên, điều này nhanh chóng vấp phải sự phản đối từ các nghị sĩ địa phương, lo ngại mất việc làm và ảnh hưởng chính trị tại khu vực bầu cử.
Việc xác định cơ sở nào cần đóng hoặc giữ lại sẽ là bài toán mang màu sắc chính trị nhiều hơn là kỹ thuật, đặc biệt khi FAA không được tổ chức như một doanh nghiệp mà là cơ quan chịu ảnh hưởng lớn từ Quốc hội.
Hiện đại hóa không thể là cái cớ để hy sinh cộng đồng địa phương. FAA cần lộ trình minh bạch, công bằng và mang tính toàn quốc.
Thượng nghị sĩ từ Ohio phát biểu.
Một trong những thách thức sâu hơn là chính cấu trúc quản trị của FAA.
Là một cơ quan liên bang chịu sự kiểm soát chặt chẽ của cả Bộ Giao thông và Quốc hội, FAA thường bị đánh giá là chậm thay đổi, thiên về quản lý rủi ro hơn là đổi mới, và dễ sa lầy trong quy trình phê duyệt kéo dài.
Các tổ chức như Airlines of America đã nhiều lần kêu gọi tách riêng hệ thống kiểm soát không lưu ra khỏi FAA, trao cho nó cơ chế hoạt động độc lập tương tự NAV Canada (Canada) hoặc NATS (Anh Quốc), nơi kiểm soát không lưu được điều hành bởi doanh nghiệp bán công và vận hành theo mô hình thị trường.
Tuy nhiên, ở Mỹ, đề xuất này vẫn vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ các nghiệp đoàn lao động và các nhóm bảo thủ, lo ngại việc tư nhân hóa sẽ dẫn đến mất kiểm soát an toàn hoặc thương mại hóa quá mức không phận.
Nếu được Hạ viện thông qua, khoản đầu tư 12,5 tỷ USD sẽ khởi động một trong những cuộc cách mạng công nghệ lớn nhất trong lịch sử hàng không Mỹ.
Nhưng như bất kỳ dự án hạ tầng nào, kết quả thực tế sẽ phụ thuộc vào khả năng triển khai đồng bộ, vượt qua lực cản thể chế và duy trì cam kết chính trị dài hạn.
Đây không chỉ là về công nghệ, mà là câu hỏi: Liệu nước Mỹ có sẵn sàng tái cấu trúc tư duy vận hành bầu trời không?
Chuyên gia cố vấn cho FAA chia sẻ.
Trong bối cảnh toàn cầu đang chuyển mình mạnh mẽ với các khái niệm như bầu trời số, kiểm soát không lưu tự động, và quản lý không phận bằng trí tuệ nhân tạo, Hoa Kỳ không còn lựa chọn khác ngoài tiến lên.
Và dự luật có thể là khởi đầu nhưng chắc chắn không phải là hồi kết cho một cuộc cải tổ đòi hỏi tầm nhìn, sự kiên định và những quyết định chính trị can đảm.
