Iran phóng thử tên lửa đạn đạo 12.000km, răn đe Mỹ

Thông báo được đưa ra bởi nghị sĩ Mohsen Zangeneh trên kênh truyền hình quốc gia IRIB. Ông khẳng định vụ thử đã diễn ra thành công. Trước đó vài ngày, người dân tại Iran đã quan sát thấy một vệt sáng đặc trưng của vụ phóng tên lửa đạn đạo trên bầu trời – được cho là dấu hiệu của lần thử ICBM nói trên.

Dấu vết bất thường và nghi vấn phóng thành công

Trong những bức ảnh và video lan truyền trên mạng xã hội, có thể thấy nhiều “đốm sáng” xuất hiện phía sau thân tên lửa, chạy dọc theo quỹ đạo khói dài mà động cơ để lại.

Các chuyên gia cho rằng hiện tượng này cho thấy động cơ tên lửa hoạt động theo chế độ xung, thay vì cháy đều liên tục. Nguyên nhân vì sao động cơ vận hành theo cách này ngay từ giai đoạn đầu của chuyến bay vẫn chưa rõ ràng.

Đáng chú ý, các hình ảnh công bố không cho thấy vệt khói giãn nở ở tầng khí quyển cao – điều vốn thường thấy ở các vụ phóng đạt đến không gian cận vũ trụ. Hiện tượng này có thể đã bị che lấp bởi ánh sáng mạnh, khiến việc quan sát khó khăn. Tuy nhiên, nhiều khả năng tên lửa đã không lên tới độ cao cần thiết, làm dấy lên nhiều nghi vấn.

Đối với loại tên lửa này, việc đạt đến tầng khí quyển cao là bắt buộc để bay đủ tầm. Một số nhà phân tích cho rằng đây có thể chỉ là vụ thử với mục tiêu ở khoảng cách gần, nên quỹ đạo thấp hơn. Song ngay cả trong kịch bản đó, tên lửa vẫn cần đạt đến một độ cao đáng kể trước khi lao xuống mục tiêu.

Cũng có khả năng đoạn video được công bố không phải ghi lại vụ phóng ICBM, mà là một loại tên lửa khác. Ngoài ra, nếu thực sự là ICBM, tên lửa có thể đã gặp sự cố kỹ thuật. Sự bất thường trong quá trình bay khiến nhiều chuyên gia nghi ngờ về tính thành công của vụ thử, bất chấp tuyên bố chính thức từ phía Tehran.

Tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Khorramshahr-5?

Truyền thông Iran hồi tháng 8 từng đưa tin về sự ra đời của một loại ICBM mới mang tên Khorramshahr-5. Do hiện chưa có thông tin nào về các mẫu ICBM khác của Iran, nhiều khả năng chính Khorramshahr-5 đã được đem ra thử nghiệm.

Khorramshahr-1 có tầm bắn 1.000-2.000km, trọng lượng phóng 19-26 tấn, chiều dài 13m, đường kính 1,5-2m, sử dụng nhiên liệu lỏng. Các phiên bản sau như Khorramshahr-4 (ra mắt 2023) nâng tầm lên 2.000km với đầu đạn 1.500kg, sử dụng nhiên liệu hypergolic (có thể lưu trữ lâu dài), giảm thời gian chuẩn bị phóng xuống 12 phút, và tích hợp hệ thống điều chỉnh quỹ đạo giữa chừng (mid-phase navigation) để tăng độ chính xác.

Khorramshahr-5 được đồn đoán từ tháng 7/2025 theo Mehr News, là bước tiến lớn nhất: Chuyển từ MRBM sang ICBM bằng cách thêm giai đoạn đẩy, sử dụng vật liệu composite nhẹ hơn và công nghệ tái nhập khí quyển tiên tiến. Phát triển này phản ánh sự hợp tác ngầm với Triều Tiên và nỗ lực tự chủ của Iran, bất chấp cấm vận quốc tế.

Khorramshahr-5 có trọng lượng phóng khoảng 20-26 tấn (giống các phiên bản trước nhưng tối ưu hóa), chiều dài ước tính 17-20m do thêm giai đoạn đẩy, tầm bắn tối đa 12.000km – đủ sức vươn tới bất kỳ mục tiêu nào trên lãnh thổ Mỹ khi phóng từ Iran.

Tên lửa đạt tốc độ Mach 16 (khoảng 20.000 km/h) ở giai đoạn tái nhập, khiến nó được coi là hypersonic – khó chặn bởi hệ thống như Patriot hay THAAD.

Đầu đạn lên đến 2 tấn, có thể mang MIRV (đầu đạn độc lập) hoặc submunitions để phân tán tấn công. Hiện tại, đầu đạn này được cho là phi hạt nhân, nhưng cộng đồng quốc tế từ lâu đã nghi ngờ Iran đang tích cực phát triển vũ khí hạt nhân. Nếu điều đó trở thành hiện thực, Khorramshahr-5 có thể trở thành phương tiện mang đầu đạn hạt nhân.

Theo Defence Express, động cơ hoạt động pulsed (xung) trong thử nghiệm, tạo "spots" sau tên lửa, giúp kiểm soát quỹ đạo mà không cần cánh ổn định lớn. Vật liệu composite và lớp phủ chịu nhiệt (từ thử nghiệm Fattah hypersonic) bảo vệ tái nhập khí quyển, chịu nhiệt độ hàng nghìn độ C.

Về hệ thống dẫn đường, Khorramshahr-5 có thể kết hợp inertial (INS), GLONASS/GPS (dù Iran ưu tiên hệ thống nội địa), và radar chủ động ở giai đoạn cuối cho độ chính xác dưới 40m. Nhờ thiết kế khí động học và lớp phủ hấp thụ radar, cộng với quỹ đạo thấp để tên lửa né tránh radar sớm.

Một điểm đáng chú ý khác là Iran từng triển khai tên lửa đạn đạo tầm trung (IRBM) tấn công Israel hồi đầu năm nay. Việc nước này chuyển sang công bố ICBM cho thấy một bước tiến chiến lược rõ rệt.

Vũ khí chiến lược – công cụ răn đe Mỹ

Theo giới phân tích, việc sử dụng ICBM phi hạt nhân với đầu đạn 2 tấn để tấn công Mỹ là điều khó hợp lý. Lý do là loại vũ khí này vừa tốn kém, vừa phức tạp trong chế tạo, khó sản xuất với số lượng lớn. Do đó, Khorramshahr-5 nhiều khả năng được Iran phát triển như một phương tiện mang đầu đạn hạt nhân trong tương lai.

Hồi năm 2015, các quan chức Iran từng khẳng định tầm bắn 2.000km là đủ để đe dọa Israel và các căn cứ quân sự Mỹ ở Trung Đông. Tuy nhiên, sau cuộc chiến kéo dài 12 ngày hồi tháng 6, khi các máy bay ném bom tàng hình B-2 của Mỹ tấn công Iran, dường như chiến lược của Tehran đã thay đổi. Iran nay hướng tới khả năng răn đe trực tiếp lãnh thổ Mỹ – điều trước đây được xem là nằm ngoài tầm với.

Mặc dù Iran tuyên bố vụ thử thành công, song những bằng chứng hình ảnh và các bất thường trong chuyến bay khiến nhiều chuyên gia quốc tế vẫn tỏ ra hoài nghi. Liệu tên lửa Khorramshahr-5 đã thực sự đạt tới khả năng của một ICBM hoàn chỉnh, hay mới chỉ là giai đoạn đầu trong quá trình thử nghiệm?

Thêm vào đó, việc Iran công bố tầm bắn tới 12.000km là con số gây chú ý, nhưng chưa được xác minh độc lập. Các quan sát bên ngoài cho thấy tên lửa có thể chưa đạt đến độ cao cần thiết để bay theo quỹ đạo xuyên lục địa. Nếu đúng như vậy, Tehran có thể đã phóng thử phiên bản chưa hoàn thiện, hoặc gặp sự cố trong quá trình bay.
Dẫu vậy, sự kiện này vẫn đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong chương trình tên lửa của Iran. Nếu Khorramshahr-5 thực sự hoàn thiện, nó sẽ đưa Iran trở thành một trong số ít quốc gia sở hữu công nghệ ICBM – vũ khí vốn chỉ do những cường quốc quân sự hàng đầu kiểm soát.

Vụ phóng tên lửa mới của Iran, bất kể thành công hay chưa, đã gửi đi một thông điệp chiến lược: Tehran muốn cho thế giới, đặc biệt là Washington, thấy rằng họ đang tiến gần hơn tới năng lực răn đe xuyên lục địa.

Trong bối cảnh căng thẳng khu vực và áp lực quốc tế về chương trình hạt nhân, việc Iran phô diễn ICBM được coi là bước đi nhằm nâng cao vị thế đàm phán và củng cố hình ảnh một cường quốc quân sự khu vực. Tuy nhiên, nhiều câu hỏi vẫn còn bỏ ngỏ: Khorramshahr-5 đã sẵn sàng cho tác chiến thực sự hay chỉ là “lời tuyên bố” nhằm mục đích chính trị?

Dù thế nào, sự kiện này chắc chắn sẽ làm gia tăng quan ngại của cộng đồng quốc tế và có thể kích hoạt những phản ứng mới từ Mỹ cùng các đồng minh.