Hàng ghế đầu khoang phổ thông (bulkhead) trên khoang máy bay rộng rãi hơn nên thường khiến hành khách hiểu nhầm là lối đi chung. Tuy vậy, đây vốn là không gian riêng tư và hành khách được bảo vệ khi ngồi ở vị trí này.
Khi ranh giới riêng tư trên máy bay trở nên mong manh, việc hiểu đúng quy định sẽ giúp tránh những xung đột không đáng có giữa hành khách.
Một vụ cãi vã giữa hành khách ngồi hàng ghế đầu khoang phổ thông và hành khách khác trên khoang của hãng AirAsia mới đây cho thấy nhiều quy định liên quan đến hàng ghế này chưa được nhiều hành khách biết đến.
Trên chuyến bay của AirAsia từ Kuala Lumpur đến Bangkok gần đây, một tình huống tưởng nhỏ đã dẫn đến cuộc tranh cãi căng thẳng giữa hai hành khách. Theo đó, một hành khách đi ngang qua hàng ghế đầu khoang phổ thông và vô tình đá vào chân một nam hành khách khác đang ngồi hàng ghế này.
Vụ việc leo thang khi hành khách bị va chạm phản ứng mạnh mẽ và khẳng định khu vực này “không phải là lối đi công cộng” mà là không gian cá nhân đã được quy định rõ. Trong khi, người đá vào chân vị hành khách trên nhất định không chịu xin lỗi, thậm chí, còn lớn tiếng cãi cọ.
Tiếp viên hàng không của hãng bay đã phải can thiệp và sau cùng xác nhận rằng, khu vực trước hàng ghế đầu thuộc loại “không gian riêng tư”, không được sử dụng như lối đi.
Dù chỉ là một khoảnh khắc xích mích bất ngờ, vụ việc đã mở ra một cuộc tranh luận nghiêm túc về quy định và nhận thức đối với hàng ghế “bulkhead seats”, hàng đầu của khoang phổ thông. Đây vốn là hàng ghế có nhiều đặc điểm kỹ thuật và giới hạn an toàn riêng biệt.
Hàng ghế đầu của hạng phổ thông, hay còn gọi là “bulkhead seats”, ghế sau vách ngăn, là những ghế ngồi nằm ngay sau các tấm vách, ngăn cách khu vực chỗ ngồi với khoang chứa đồ hoặc nhà vệ sinh. Đây là vị trí có chỗ để chân rộng, phù hợp với các hành khách quá cao hoặc gia đình có trẻ nhỏ vì dễ đứng dậy ru, dỗ bé ngủ.
Vì không có ghế phía trước, nên hành khách thường có cảm giác rộng rãi phần để chân, nhưng hàng ghế này cũng không có túi lưới chứa đồ phía trước. Bàn ăn có thể gập từ tay ghế hoặc gắn trong tường ngăn phía trước gây cảm giác bất tiện.
“Bulkhead seats” thường được đánh giá là chỗ ngồi tốt vì các ghế này nằm trong dãy đầu tiên của khoang phổ thông, hành khách sẽ không bị làm phiền về việc người ngồi phía trước ngả lưng ghế ra phía sau quá nhiều và có cảm giác riêng tư hơn.
Tuy nhiên, nhiều hành khách vẫn hiểu nhầm rằng khu vực trống phía trước những hàng ghế này có thể sử dụng như một phần của lối đi hoặc như là một khoảng không linh hoạt.
Trên thực tế, theo quy chuẩn an toàn hàng không quốc tế và quy định của nhiều hãng, phần không gian phía trước hàng ghế đầu này không được coi là lối đi và không dành cho việc di chuyển qua lại.
Đây là không gian được xác lập rõ ràng để đảm bảo hành khách ngồi tại đây có được quyền riêng tư tối thiểu, đặc biệt khi họ đã chi trả thêm phí để đặt trước ghế ngồi này hoặc được ưu tiên vì nhu cầu đặc biệt (như có trẻ sơ sinh, cần sử dụng nôi bassinet...).
Không những vậy, cấu trúc vách ngăn trước hàng ghế đầu thường nằm gần các khu vực nhạy cảm như cửa thoát hiểm, galley (bếp) hoặc toilet. Việc đi qua khu vực này không chỉ vi phạm quyền riêng tư mà còn tiềm ẩn rủi ro cản trở hoạt động của tổ bay, đặc biệt trong tình huống khẩn cấp.
Nhiều hãng hàng không lớn như Qatar Airways, Singapore Airlines hay Emirates đều có chỉ dẫn rõ trong tài liệu hướng dẫn bay rằng hành khách không được đứng, dựa, hay đi qua không gian trước hàng ghế bulkhead nếu không có lý do chính đáng được tổ bay cho phép.
Mặc dù không gian trước hàng ghế đầu không phải là lối đi chính thức, vẫn có không ít hành khách chọn cách rẽ ngang qua khu vực này khi di chuyển trong cabin. Đây chính là nguyên nhân gây ra sự cố trên chuyến bay của AirAsia.
Theo quy định của Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO) và được áp dụng bởi hầu hết các hãng bay thương mại, khu vực bulkhead là “không gian hành khách ngồi” và mọi hành vi xâm phạm mà không có lý do khẩn cấp đều có thể bị xử lý, từ nhắc nhở đến ghi biên bản.
Với nhiều hãng hàng không, đặc biệt là các hãng thuộc nhóm tiêu chuẩn cao hoặc hybrid carrier, hành khách ngồi hàng “bulkhead seats” phải tuân thủ quy định nghiêm ngặt như không để hành lý cá nhân dưới chân (vì không có ghế trước để chặn), luôn cài dây an toàn khi ngồi và không được chiếm dụng không gian ngoài phạm vi ghế đã quy định.
Đồng thời, nếu vị trí “bulkhead seats” nằm gần cửa thoát hiểm, hãng chỉ cho phép những người đủ điều kiện về thể chất và pháp lý ngồi, nhằm đảm bảo khả năng hỗ trợ tổ bay khi cần.
Vụ việc trên chuyến bay AirAsia phản ánh một thực tế rằng, khi ở độ cao 10.000 mét, không gian trở thành một khái niệm vừa hữu hình vừa vô hình. Mỗi ghế ngồi không chỉ là nơi nghỉ chân mà còn là không gian cá nhân được bảo vệ bởi quy định và sự tôn trọng lẫn nhau giữa các hành khách.
Các hãng hàng không trong những năm gần đây đã bắt đầu chú ý nhiều hơn đến việc hướng dẫn hành khách về quyền và giới hạn trong khoang cabin. Một số hãng đã phát hình minh họa trên màn hình cá nhân, thông báo bằng loa hoặc thể hiện trên bản đồ sơ đồ ghế ngồi rằng bulkhead là khu vực riêng tư, không được sử dụng như hành lang.
Tuy nhiên, vẫn còn khoảng trống đáng kể trong việc truyền đạt thông tin này một cách rõ ràng và nhất quán, đặc biệt với hành khách mới lần đầu bay hoặc sử dụng dịch vụ hãng giá rẻ.
Không gian trên máy bay vốn đã chật hẹp và dễ căng thẳng, việc tôn trọng những giới hạn đã được thiết lập không chỉ giúp mỗi hành khách thoải mái hơn mà còn góp phần duy trì trật tự và an toàn bay.
Tại Việt Nam, hàng ghế đầu tiên sau vách ngăn (Bulkhead Seats) thường được các hãng hàng không xếp vào hạng vé Phổ thông đặc biệt. Hành khách thường phải trả phí cao hơn so với hạng phổ thông để được ngồi ở hàng ghế rộng rãi hơn này.