Du khách là nạn nhân vụ Tàu Vịnh Xanh 58 không có lỗi

Lẽ ra, tôi không định phân tích vấn đề này, thay vào đó nên dành thời gian theo dõi và dự báo Wipha trong thời điểm hiện tại thì hợp lý hơn. Tuy nhiên, có quá nhiều sự đổ lỗi trên mạng xã hội, trong khi chúng ta chưa chắc đã đủ góc nhìn và chuyên môn để hiểu hết vấn đề.

Chẳng hạn, rất nhiều người đặt ra các câu hỏi như: “Tại sao biết có bão mà vẫn đi chơi trên biển?”, “Tại sao các cơ quan chức năng không cấm biển?”, “ Tại sao thuyền trưởng không yêu cầu hành khách mặc áo phao?”, “Tại sao không dự báo giông lốc sớm hơn?”...

Tôi xin lần lượt trả lời các câu hỏi như sau:

Tại sao biết có bão mà vẫn đi chơi trên biển?

Trước hết, đoàn du khách lên thuyền rời cảng vào khoảng thời gian buổi trưa. Lúc đó trời đang nắng nóng, không có dấu hiệu của mưa gió. Các bản tin cảnh báo bão cũng nêu rõ ngày 21/7 bão mới vào Vịnh Bắc Bộ. Nếu là khách du lịch trong hoàn cảnh đó, có lẽ tôi cũng sẽ lên thuyền. Vì vậy không thể trách các nạn nhân rằng họ “cố đi chơi trong khi bão đang vào”.

Hiện có một đoạn video ghi lại cảnh hành khách mặc áo mưa trên tàu, kèm theo tiếng một người đàn ông chửi bới vì không lên tàu. Tuy nhiên video đó được ghi lại từ tháng 6. Thời điểm trưa 19/7, tại Quảng Ninh vẫn đang nắng nóng.

Tại sao các cơ quan chức năng không cấm biển?

Việc cấm biển phải dựa trên bản tin dự báo thời tiết chính thống hoặc quan sát tình hình thời tiết tại chỗ. Bản tin dự báo thời tiết vào buổi sáng thông báo gió cấp 2, cấp 3. Bản tin dự báo lúc cập nhật lúc 13h30 báo có mưa và giông lốc. Lúc này tàu Vịnh Xanh 58 đã xuất bến và ban quản lý cảng đã không cho các tàu khác xuất bến.

Theo thông lệ, việc cấm biển có thể được đưa ra khi bão cách đất liền 24 giờ di chuyển để đảm bảo các tàu vào cảng neo đậu an toàn. Dự báo bão Wipha tới 21/7 mới vào Vịnh Bắc Bộ nên không thể ban hành lệnh cấm biển từ 19/7 nếu không phát hiện tình huống thời tiết cực đoan.

Tại sao thuyền trưởng không yêu cầu hành khách mặc áo phao?

Cơ quan chức năng cho biết, quá trình cứu hộ phát hiện 80-90% nạn nhân có mặc áo phao. Điều đó cho thấy, thuyền trưởng đã phát lệnh yêu cầu hành khách mặc áo phao.

Tuy nhiên, điều nguy hiểm khi mặc áo phao trong khoang kín đó là việc xoay xở và thoát ra ngoài sẽ rất khó khăn. Lẽ ra, khi mặc áo phao, hành khách cần lên boong hoặc ít nhất phải mở các cửa sổ. Tôi đoán rằng, khi mưa lớn và gió mạnh ập đến, hành khách đã đóng kín cửa sổ để tránh mưa tạt vào khoang, khiến họ không thể thoát ra khi tàu lật.

Đêm 19/7, tại biển Thiên Cầm cũng xảy ra vụ lật thuyền dịch vụ câu mực, 34 người rơi xuống biển nhưng đều được cứu an toàn, vì đó là thuyền mở, hành khách đều ở bên ngoài và có mặc áo phao.

Tại sao không dự báo giông lốc sớm hơn?

Dưới đây là một loạt các dự báo tôi trích dẫn từ hai mô hình khí tượng mạnh nhất hiện nay. Cả hai mô hình đều không dự báo có giông lốc trên Vịnh Hạ Long trong khung giờ từ 12 đến 14 giờ ngày 19/7.

GFS (Mỹ) dự báo cấp gió 17kt trong khoảng 12h-15h và 27kt vào khung giờ 18h. Trong khi đó mô hình ECMWF (Châu Âu) dự báo cấp gió 11kt.

Như vậy các mô hình này không hề phát hiện giông lốc trong thời điểm xảy ra vụ việc.

Làm sao để phát hiện được giông lốc mà không có mặt ở vị trí đó?

Có ba phương pháp chính:

• Ảnh vệ tinh: Tôi phát hiện đám mây phát triển trên ảnh vệ tinh vào khoảng 14h chiều. Lúc đó thì "chuyện đã rồi" vì ban đầu cụm mây rất nhỏ phía bắc Vịnh Bắc Bộ phát triển lan dần ra. Nếu theo dõi sớm và liên tục có thể dự đoán được xu hướng phát triển cơn dông. Nhưng khu vực thuyền bị nạn có tốc độ phát triển dông rất nhanh và rất khó phát cảnh báo sớm nếu không có mặt tại đó quan sát.

• Ảnh radar từ đài khí tượng cao không: Ảnh radar quét mây thời gian thực có thể phát hiện cơn giông, nhưng cũng giống ảnh vệ tinh, đó là ảnh thời gian thực. Khi radar phát hiện được thì giông đã hình thành.

• Phán đoán qua dấu hiệu khí tượng: Vào thời điểm xảy ra mây giông, khí áp bề mặt cực thấp do áp thấp nóng gây ra liên tục nhiều ngày. Khí áp thấp này kết hợp nền nhiệt cao khi bốc hơi gặp không khí lạnh đới cao hội tụ sẽ sinh ra mây giông. Tuy nhiên, để đo được khí áp và nhiệt độ trên cao (từ mực 850 hPa - tức khoảng 1.500m trở lên) cần có bóng thám không. Mỗi lần thả bóng tốn hơn 1.000 USD, nên không thể thả hàng ngày liên tục.

Do đó, việc cảnh báo mây giông là tương đối, khó dự báo xa và cũng khó dự báo cấp gió.

Cơn giông chiều ngày 19/7 là một siêu mây giông hiếm gặp, quét mạnh từ Bắc vào Nam do không khí lạnh đới cao từ phía Bắc tràn xuống, gặp không khí nóng ẩm từ biển vào kết hợp với mây đối lưu tại chỗ. Đây là tình huống hiếm gặp trong khí tượng.

Tai nạn chìm tàu Vịnh Xanh 58 cũng là một tình huống hy hữu, khả năng có lốc xoáy tại chỗ khi giông xảy ra. Khi gặp lốc xoáy, dù thuyền hiện đại hay thuyền trưởng có kinh nghiệm cũng khó xoay xở.