Máy bay lớn nhất còn bay ngày nay là Airbus A380, trong khi máy bay chở hàng lớn nhất là Boeing 747-8. Tuy nhiên, nếu xét về máy bay quân sự, loại lớn nhất của Hoa Kỳ là Lockheed C-5M Super Galaxy, còn vận tải cơ quân sự lớn nhất thế giới là Antonov An-124 Ruslan của Nga.
Một trong những máy bay lớn nhất từng được chế tạo là Antonov An-225 Mriya, nhưng chiếc duy nhất đã bị phá huỷ vào năm 2022.
C-5 Galaxy của Mỹ là loại máy bay cũ hơn, được phát triển vào những năm 1960 và cũng là máy bay đầu tiên sử dụng động cơ phản lực hiện đại.
So với nó, An-124 là thiết kế hiện đại hơn, được phát triển những năm 1980 và đưa vào hoạt động năm 1986 giai đoạn cuối của Liên Xô. Trong khi Không quân Hoa Kỳ là đơn vị duy nhất vận hành Super Galaxy, Ruslan lại có cả ứng dụng dân sự.
Các biến thể của hai vận tải cơ khổng lồ
Phiên bản C-5 Galaxy nguyên bản là C-5A. Tổng cộng 81 chiếc được chế tạo trong giai đoạn 1969–1973, một số bị mất do tai nạn.
Đáng chú ý, những chiếc này gặp các vấn đề cấu trúc nghiêm trọng ở cánh, khiến tải trọng bị hạn chế cho đến khi được thay cánh mới trong thập niên 1970. Hiện tất cả đã bị loại biên, tháo dỡ hoặc đưa vào kho, ngoại trừ hai chiếc được cải tạo thành C-5C với khoang hàng lớn hơn để chở hàng ngoại khổ.
Biến thể tiếp theo là C-5B. Lockheed chế tạo 50 chiếc từ năm 1985–1989 và toàn bộ đã được nâng cấp lên chuẩn C-5M Super Galaxy. Tổng cộng, Không quân Hoa Kỳ hiện còn 52 chiếc C-5 đang hoạt động.
Về phía An-124 Ruslan, đây là biến thể quân sự nguyên bản của dòng An-124; còn An-124-100 là biến thể thương mại cơ bản, được nâng cấp lên tiêu chuẩn An-124-100M. Biến thể nâng cấp tiếp theo là An-124-100M-150, tuy nhiên dường như chỉ có một chiếc được nâng cấp lên chuẩn này.
Phần lớn An-124 trên thế giới do Nga và Ukraine vận hành, ngoài ra có một vài chiếc lưu kho tại Libya và UAE. Antonov Airlines của Ukraine vận hành 7 chiếc, trong khi Không quân Nga và hãng Volga-Dnepr Airlines có 18 chiếc. Hiện chỉ một số còn hoạt động, riêng 4 chiếc của Nga đang bị tạm giữ do lệnh trừng phạt tại Canada và Đức.
An-124-100M-150 hiếm hoi có thể chở tới 150 tấn, vượt xa Super Galaxy. Thậm chí một chiếc An-124 từng lập kỷ lục thế giới khi chở 171 tấn lên độ cao 10.750 m.
Super Galaxy cần đường băng cất cánh 1600 m ở tải tối đa, trong khi Ruslan cần tới 2000 m. Cả hai đều trang bị bốn động cơ turbofan khoảng 23 tấn mỗi chiếc.
C-5M dùng động cơ General Electric CF6 (GE F138) một trong những dòng động cơ cánh quạt phổ biến nhất thế giới, với hơn 8.000 chiếc được sản xuất.
An-124 dùng động cơ Progress D-18T, được chế tạo giới hạn tại Ukraine, chỉ dùng trên An-124 và từng lắp trên An-225.
Tổng thể, An-124 – đặc biệt biến thể An-124-100M-150 – lớn hơn Super Galaxy. Mặc dù C-5M có khoang hàng dài hơn và thuận lợi cho triển khai quân sự nhanh, Ruslan rộng hơn, cao hơn, mang được tải nặng hơn và có thể bay xa hơn.
C-5M Super Galaxy là thiết kế cũ hơn chia sẻ nguồn gốc thiết kế với Boeing 747, nhưng các phiên bản nâng cấp C-5M giao cho USAF gần đây nhất mới vào năm 2018. Lockheed từng dự định sản xuất bản dân sự L-500, có khả năng chở tới 1.000 hành khách, nhưng không bao giờ thành hiện thực.
Trái lại, Ruslan từ lâu đã được khai thác cả dân sự lẫn quân sự; thậm chí, Mỹ cũng từng thuê An-124 để chuyên chở hàng quân sự cỡ lớn ví dụ như chuyến chở ba trực thăng Apache AH-64E đầu tiên của Ấn Độ bằng Ruslan do Boeing thuê vào tháng 7/2025.
Triết lý thiết kế và câu chuyện lịch sử đối lập
Không chỉ khác biệt về kích thước và hiệu suất, C-5 Galaxy và An-124 Ruslan còn là sản phẩm của hai hệ tư tưởng công nghiệp – quân sự hoàn toàn đối nghịch.
Mỹ với triết lý triển khai sức mạnh toàn cầu nhanh chóng, và Liên Xô với tham vọng sở hữu vận tải cơ “khổng lồ” để phục vụ hậu cần chiến lược. Nhìn lại lịch sử thiết kế của mỗi chương trình giúp lý giải vì sao hai cỗ máy khổng lồ này khác biệt đến vậy.
Cuối thập niên 1950, Không quân Hoa Kỳ đưa ra chương trình CX-HX nhằm phát triển một vận tải cơ có thể đưa lượng lớn binh sĩ, xe quân sự và vũ khí hạng nặng đến bất cứ điểm nào trên thế giới đặt nền móng cho khái niệm cơ động đường không.
Lockheed, Boeing và Douglas cùng nộp thiết kế; cuối cùng Lockheed thắng thầu năm 1965 với mẫu C-5A Galaxy trở thành máy bay lớn nhất thế giới lúc bấy giờ.
C-5 được trang bị sàn chịu tải nặng, cửa chở hàng phía trước/mũi có thể mở nâng lên, giúp xe tăng, pháo, khí tài hạng nặng có thể chạy thẳng vào. Không quân Mỹ lập tức đưa Galaxy vào các chiến dịch vận tải lớn trong chiến tranh Việt Nam, Trung Đông và sau đó là Iraq, Afghanistan.
Tuy nhiên, thiết kế quá tham vọng khiến Lockheed gặp khủng hoảng tài chính, với chi phí đội vốn khổng lồ.
Chương trình bị Quốc hội Mỹ điều tra, trở thành bê bối “C-5 scandal” thập niên 1970. Lockheed được chính phủ cứu, song Galaxy vẫn chứng minh vai trò chiến lược vận hành độc quyền bởi USAF, không xuất khẩu, trở thành biểu tượng cho khả năng “triển khai toàn cầu trong 24 giờ” của Lầu Năm Góc.
Trong khi đó, Antonov An-124 Ruslan được xem là biểu tượng sức mạnh công nghiệp Liên Xô.
Cuối thập niên 1970, Liên Xô muốn phát triển vận tải cơ siêu lớn nhằm phục vụ triển khai tên lửa, khí tài, xe bọc thép… tới các chiến trường xa ví dụ Afghanistan, đồng thời cạnh tranh biểu tượng với phương Tây.
Hãng Antonov OKB (Ukraine) được giao thiết kế. Kết quả là An-124 Ruslan bay lần đầu năm 1982 lớn hơn Galaxy về thể tích, tải trọng và sải cánh.
Trái với C-5 chỉ dùng trong quân sự, Nga và Ukraine sớm nhận ra Ruslan có tiềm năng thương mại, đặc biệt trong việc vận chuyển hàng hóa ngoại khổ. Các hãng Antonov Airlines (Ukraine), Volga-Dnepr (Nga) khai thác dân sự Ruslan từ cuối thập niên 1980, giúp giữ cho dòng máy bay này sống sót qua thời kỳ Liên Xô tan rã.
Trong khi C-5 không bao giờ có biến thể thương mại, An-124 lại trở thành “ngựa thồ” nổi tiếng nhất thế giới trong lĩnh vực vận tải hàng hóa siêu trường, siêu trọng. Thậm chí, mỗi khi NATO hoặc Mỹ cần chở hàng quá khổ mà Galaxy không phù hợp, họ thuê… An-124 của Ukraine hoặc Nga minh chứng kỳ lạ cho sự cộng sinh hậu Chiến tranh Lạnh.
