Ấn Độ chia tay huyền thoại MiG-21, hướng tới sức mạnh tàng hình Su-57

Mới đây, không quân Ấn Độ tổ chức lễ nghỉ hưu cho phi đội MiG-21 cuối cùng, chính thức khép lại 62 năm gắn bó với mẫu tiêm kích huyền thoại của Liên Xô.

Sự kiện này không chỉ mang tính biểu tượng đối với lịch sử không quân Ấn Độ, mà còn mở ra một giai đoạn chuyển đổi đầy thách thức và tham vọng rằng New Delhi đang cân nhắc lựa chọn Su-57, tiêm kích thế hệ năm của Nga như “người kế nhiệm” để bảo đảm sức mạnh răn đe trong nhiều thập kỷ tới.

MiG-21: “Chiến binh thép” của một thời kỳ

Khi Ấn Độ lần đầu tiếp nhận MiG-21 vào năm 1963, ít ai có thể ngờ rằng dòng tiêm kích này sẽ phục vụ lâu dài đến hơn sáu thập kỷ. Với khung thân gọn nhẹ, tốc độ vượt trội và khả năng nâng cấp linh hoạt, MiG-21 nhanh chóng trở thành xương sống của Không quân Ấn Độ trong các cuộc xung đột lớn với Pakistan vào các năm 1965, 1971 và 1999.

Báo The Hindu từng nhận định: “MiG-21 không chỉ là một chiến đấu cơ. Đó là biểu tượng cho sự tự tin của Ấn Độ trong giai đoạn đầu hội nhập công nghệ quân sự Liên Xô và mở rộng ảnh hưởng ở Nam Á.”

Trong những năm 2000, MiG-21 thậm chí còn được nâng cấp với radar và vũ khí hiện đại như tên lửa không đối không R-77, đủ sức sánh ngang một số biến thể MiG-29 của Nga. Song, việc duy trì quá lâu loại máy bay đã có tuổi đời 60 năm cũng kéo theo nhiều tai nạn đáng tiếc.

Hãng tin Reuters dẫn thống kê cho biết, trong vòng ba thập kỷ qua, hàng trăm phi công Ấn Độ đã thiệt mạng trong các sự cố liên quan đến MiG-21, khiến báo chí địa phương gọi nó bằng biệt danh “quan tài bay”.

Việc chậm trễ của dự án tiêm kích nội địa HAL Tejas càng buộc New Delhi kéo dài vòng đời MiG-21. Đến nay, Tejas vẫn chưa đạt quy mô sản xuất hàng loạt, khiến khoảng trống để lại sau MiG-21 trở nên vô cùng lớn.

Khoảng trống nguy hiểm

Theo kế hoạch, Không quân Ấn Độ cần duy trì ít nhất 42 phi đội để đối phó với các thách thức an ninh từ Pakistan và Trung Quốc.

Tuy nhiên, hiện lực lượng này chỉ có 31 phi đội - tương đương thiếu hụt khoảng 200 chiến đấu cơ. Times of India bình luận: “Sự chênh lệch này không chỉ là con số. Đó là khoảng trống chiến lược, đặt ra câu hỏi về khả năng duy trì ưu thế trên không của Ấn Độ khi phải đối diện cùng lúc hai mặt trận tiềm tàng.”

Thách thức càng rõ ràng hơn sau vụ việc hồi tháng 5/2025, khi một số tiêm kích Rafale được cho là bị J-10C của Pakistan bắn hạ trong một cuộc giao tranh ngắn gần Kashmir.

Dù New Delhi không xác nhận, thông tin này vẫn dấy lên nghi ngờ trong dư luận Ấn Độ về hiệu quả của vũ khí phương Tây, vốn được kỳ vọng thay thế các dòng máy bay Liên Xô cũ.

Trong khi đó, Trung Quốc đã đưa J-20, tiêm kích tàng hình thế hệ năm vào biên chế với số lượng ngày càng nhiều. Pakistan cũng đang hiện đại hóa nhanh chóng với JF-17 Block III và J-10C mua từ Bắc Kinh. Điều này khiến Ấn Độ khó có thể chậm trễ thêm trong việc lựa chọn “xương sống” mới cho không quân.

Su-57: Lựa chọn sống còn?

Trong bối cảnh Mỹ khó có khả năng bán F-35 cho Ấn Độ vì rào cản chính trị và công nghệ, Nga nổi lên như một lựa chọn khả dĩ. Su-57, tiêm kích thế hệ năm duy nhất của Nga đang được New Delhi xem xét nghiêm túc.

Theo tạp chí quốc phòng Military Watch, Ấn Độ cân nhắc đặt mua tới 140 chiếc Su-57, đủ hình thành 7 phi đội. Nếu thương vụ thành công, đây sẽ là hợp đồng xuất khẩu lớn nhất của Su-57 và cũng là một trong những hợp đồng vũ khí lớn nhất của Ấn Độ trong nhiều năm qua.

“

Với Su-57, Ấn Độ có thể bảo đảm ưu thế công nghệ trước Pakistan, đồng thời cân bằng tương quan lực lượng với Trung Quốc ở mức chấp nhận được. Đây là lựa chọn không chỉ về vũ khí, mà còn về chiến lược liên minh.

Ông Alexander Khramchikhin - Chuyên gia quân sự Nga

So với giai đoạn 2018, khi Ấn Độ rút khỏi chương trình FGFA vì lo ngại chi phí và thiếu minh bạch công nghệ, Su-57 hiện đã được cải tiến rõ rệt động cơ Izdeliye 30 mạnh mẽ hơn, khả năng tàng hình nâng cao, radar mảng pha chủ động hiện đại, và hệ thống điện tử tối tân.

Đặc biệt, Nga còn đề nghị cấp quyền sản xuất theo giấy phép tại Ấn Độ, kèm quyền truy cập mã nguồn phần mềm điều chưa từng có trong tiền lệ hợp tác quân sự quốc tế. Đề nghị này phù hợp với khẩu hiệu “Make in India” mà Thủ tướng Narendra Modi đang thúc đẩy.

Nếu Ấn Độ mua Su-57, đây sẽ là lần đầu tiên một quốc gia châu Á, ngoài Trung Quốc sở hữu tiêm kích thế hệ năm với số lượng lớn. Điều này đặt Su-57 vào thế đối trọng trực tiếp với J-20 của Trung Quốc và F-35 do Mỹ cung cấp cho đồng minh trong khu vực.

Ông Harsh V. Pant, Giám đốc Chương trình Nghiên cứu Chiến lược tại Observer Research Foundation (Ấn Độ), phân tích trên Hindustan Times: “Su-57 có thể không hoàn hảo như F-35, nhưng nó đem lại lợi thế chính trị và chiến lược Nga sẵn sàng chia sẻ công nghệ. Đó là điều phương Tây chưa từng hứa hẹn với Ấn Độ.”

Ngoài ra, Su-57 đã được triển khai thực chiến tại Ukraine. Theo các nguồn tin từ Moskva, máy bay này đã tham gia một số phi vụ sử dụng tên lửa hành trình và không đối không, giúp Nga đánh giá và cải tiến liên tục. Việc có kinh nghiệm thực chiến, dù còn hạn chế, vẫn mang lại giá trị nhất định cho Ấn Độ khi cân nhắc lựa chọn.

Tác động đối với hợp tác quốc phòng Nga - Ấn

Nếu thỏa thuận Su-57 được ký kết, hợp tác quốc phòng Nga - Ấn sẽ bước vào giai đoạn mới, nối tiếp thành công của Su-30MKI, dòng máy bay mà Ấn Độ đã nội địa hóa thành công với hơn 270 chiếc.

Ở chiều ngược lại, một số chuyên gia phương Tây cảnh báo rằng việc gắn bó quá sâu với Su-57 có thể khiến Ấn Độ gặp khó khăn trong việc tích hợp với hệ thống vũ khí NATO hoặc tiếp cận công nghệ phương Tây trong tương lai.

Việc MiG-21 chính thức “nghỉ hưu” khép lại một chương dài trong lịch sử không quân Ấn Độ, nơi một mẫu tiêm kích Liên Xô đã đồng hành suốt sáu thập kỷ. Giờ đây, câu hỏi lớn đặt ra là liệu Su-57 có thể trở thành “MiG-21 mới”, tức cột trụ của Không quân Ấn Độ trong nửa thế kỷ tiếp theo.

Dù còn nhiều yếu tố cần cân nhắc, rõ ràng Ấn Độ không thể trì hoãn thêm trong việc lấp đầy khoảng trống sức mạnh không quân. Sự lựa chọn Su-57, nếu thành hiện thực, không chỉ mang ý nghĩa quân sự, mà còn phản ánh sự dịch chuyển chiến lược dài hạn của New Delhi trong thế kỷ 21.