Vì sao học phí ngành phi công lên tới 3 tỷ đồng

Năm 2025, Học viện Hàng không Việt Nam (VAA) lần đầu tiên mở chuyên ngành Quản lý và khai thác bay tích hợp đào tạo phi công, thu hút sự quan tâm của nhiều bạn trẻ đam mê bầu trời.

Tuy nhiên, mức học phí lên tới gần 3 tỷ đồng cho trọn gói 4-5 năm học, cho thấy chi phí để hiện thực hóa giấc mơ phi công không hề rẻ, chưa kể đến những điều kiện đầu vào khắt khe và quy trình đào tạo kéo dài, đầy thử thách.

Vì sao học phí phi công cao?

Trong năm đầu tiên của chuyên ngành Quản lý và khai thác bay tích hợp đào tạo phi công, VAA chỉ tuyển 30 sinh viên và cam kết đầu ra. Sinh viên theo học chuyên ngành mới này không chỉ được cấp bằng kỹ sư Quản lý hoạt động bay sau khi tốt nghiệp mà còn nhận bằng phi công thương mại (CPL) do đối tác quốc tế cấp.

Bằng CPL có giá trị sử dụng không chỉ ở Việt Nam mà còn trên phạm vi toàn cầu, mở cánh cửa nghề nghiệp cho học viên ở nhiều hãng hàng không khác nhau.

Chương trình đào tạo được thiết kế kết hợp với Trung tâm huấn luyện Bay Việt (Viet Flight Training) và một số trường bay ở Cộng hòa Czech, Nam Phi, Mỹ, nơi học viên sẽ hoàn thành phần bay thực tế.

Con số gần 3 tỷ đồng học phí, theo giải thích của Học viện, được cấu thành từ nhiều giai đoạn khác nhau. Phần huấn luyện cơ bản để lấy giấy phép lái máy bay tư nhân (PPL) với 60 giờ bay thực hành trong nước đã tiêu tốn khoảng 570 triệu đồng.

Tiếp đó, học viên phải tiếp tục học lý thuyết hàng không vận tải (ATP) với chi phí khoảng 160 triệu đồng, rồi đến giai đoạn huấn luyện phối hợp thành viên tổ lái (MCC) và làm quen với buồng lái phản lực (Jet Familiarization) tốn thêm 215 triệu đồng.

Phần nặng nhất chính là huấn luyện để lấy bằng phi công thương mại CPL cùng với Năng định bay thiết bị trên máy bay nhiều động cơ (IR-ME). Giai đoạn này kéo dài từ sáu tháng đến một năm, được thực hiện ở nước ngoài và chi phí dao động từ 60.000 đến 80.000 USD, tức khoảng 1,5 - 2 tỷ đồng. Khi cộng lại, tổng chi phí trọn gói để hoàn thành chương trình đào tạo phi công cơ bản rơi vào khoảng 2,9 - 3,2 tỷ đồng.

Không dừng lại ở con số, bản chất của mức học phí này phản ánh sự đắt đỏ của ngành nghề vốn yêu cầu công nghệ huấn luyện hiện đại, hạ tầng phức tạp và giảng viên giàu kinh nghiệm.

Các chuyên ngành khác tại học viện, như Quản lý hoạt động bay hay Kỹ thuật hàng không, chỉ có học phí ở mức 15,5 - 18,5 triệu đồng mỗi học kỳ. Tuy nhiên, với ngành đào tạo phi công, học phí học thuật chỉ là phần rất nhỏ. Cái chính vẫn nằm ở chi phí huấn luyện bay, từ thuê máy bay huấn luyện, nhiên liệu, sân bay, bảo trì cho đến phí trả cho trường bay quốc tế. Đó là lý do tại sao giấc mơ phi công ở Việt Nam, cũng như ở nhiều quốc gia khác, gắn liền với mức chi phí được coi là đắt đỏ.

Điều kiện khắt khe

Tài chính chỉ là điều kiện cần để theo đuổi giấc mơ trở thành phi công. Để thi tuyển vào ngành này, học viên phải vượt qua quy trình tuyển sinh đầu vào nghiêm ngặt.

Họ phải đạt tiêu chuẩn sức khỏe loại 1 theo quy định của Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO), nghĩa là thị lực, tim mạch, thần kinh, phản xạ đều phải ở mức tối ưu. Thí sinh cũng được kiểm tra về chiều cao, cân nặng, ngoại hình và khả năng giao tiếp, đồng thời phải có lý lịch rõ ràng.

Một số tiêu chí thể lực gồm chiều cao từ 1m65 với nam và 1m58 với nữ; trọng lượng cơ thể từ 52 kg (nam) và 50 kg (nữ); chỉ số khối cơ thể (BMI) lớn hơn hoặc bằng 18 và nhỏ hơn 30; vòng ngực trung bình lớn hơn hoặc bằng 50% so với chiều cao; lực bóp tay thuận và tay không thuận lần lượt lớn hơn 40 kg và 30 kg (nam) hay 32 kg và 25 kg (nữ); lực kéo thân lớn hơn hoặc bằng 170% trọng lượng cơ thể.

Tiếng Anh là một rào cản lớn, bởi toàn bộ việc thi tuyển phi công cũng như chương trình huấn luyện đều được thực hiện bằng tiếng Anh. Tiếng Anh cũng là ngôn ngữ chung của ngành hàng không thế giới. Vì vậy, ngoại ngữ là yếu tố tiên quyết nếu muốn theo đuổi nghề phi công.

Khó khăn để trở thành học viên phi công, thế nhưng, không ai cứ học là ra trường. Học viên phi công phải đối mặt với áp lực học tập và tâm lý cực lớn.

Chương trình huấn luyện kéo dài, khối lượng lý thuyết dày đặc từ khí động học, điều hướng, khí tượng cho đến luật hàng không. Cùng lúc, họ phải tích lũy hàng trăm giờ bay thực tế và làm quen với mô phỏng buồng lái trong điều kiện nghiêm ngặt.

Yếu tố an toàn luôn được đặt lên hàng đầu, khiến mọi sai sót dù nhỏ nhất đều không được chấp nhận. Áp lực này đã khiến không ít học viên phải bỏ dở, dù đã đầu tư thời gian và chi phí đáng kể.

Với những người vượt qua được hành trình khắc nghiệt đó, phần thưởng nghề nghiệp xứng đáng đang chờ đợi. Giai đoạn 2023-2025, ước tính lương bình quân hằng năm của phi công Việt Nam khoảng 115 - 134 triệu đồng/tháng, tùy theo kinh nghiệm và loại máy bay vận hành.

Con số này cao hơn nhiều lần so với thu nhập trung bình của lao động Việt Nam. Tuy nhiên, mức thu nhập cao ấy cũng đi kèm với trách nhiệm khổng lồ, mỗi quyết định của phi công liên quan trực tiếp đến sự an toàn của hàng trăm hành khách.

Nhu cầu ngày càng lớn

Những năm qua, ngành hàng không trong nước đã có những bước tiến đáng ghi nhận trong việc nội địa hóa đào tạo phi công. Từ chỗ hoàn toàn phụ thuộc vào nước ngoài, đến nay đã có thể tổ chức nhiều giai đoạn đào tạo trong nước, từ lý thuyết, mô phỏng đến bay cơ bản.

Bên cạnh Học viện Hàng không, trong nước có nhiều đơn vị đào tạo phi công như Trung tâm huấn luyện Bay Việt (Viet Flight Training), được thành lập từ 2008, đã đào tạo hàng nghìn học viên từ 10 quốc gia.

Năm 2022, Bay Việt được Cục Hàng không cấp chứng nhận ATO1, cho phép tổ chức bay huấn luyện ngay tại Rạch Giá (Kiên Giang), thay vì phải gửi học viên hoàn toàn ra nước ngoài.

Các hãng hàng không cũng đầu tư mạnh vào đào tạo. Vietjet Aviation Academy hợp tác cùng Airbus, trang bị buồng lái mô phỏng A320 và cơ sở hạ tầng hiện đại. Vietnam Airlines có Trung tâm huấn luyện với hệ thống buồng lái mô phỏng A321, A350 và Boeing 787, phục vụ đào tạo chuyển loại cho phi công mới cũng như huấn luyện định kỳ cho đội ngũ phi công hiện hữu.

Sự phát triển của các cơ sở đào tạo này phản ánh nhu cầu nhân lực ngày càng lớn. Theo Cục Hàng không Việt Nam, mỗi năm ngành hàng không cần thêm khoảng 200 phi công mới để đáp ứng tốc độ tăng trưởng đội bay. Dự báo đến năm 2035, số lượng máy bay thương mại trong nước sẽ tăng gấp đôi, kéo theo nhu cầu nhân lực phi công, tiếp viên, kỹ sư bảo dưỡng và quản lý bay.

Trong bối cảnh đó, việc đào tạo phi công trong nước không chỉ nhằm tiết kiệm chi phí so với thuê phi công ngoại quốc mà còn là yêu cầu quan trọng để thúc đẩy phát triển hàng không quốc gia.

Tuy nhiên, con đường tự chủ vẫn còn dài. Chi phí chưa thể giảm đáng kể nếu chưa xây dựng được hệ thống trường bay quy mô lớn trong nước, nơi học viên có thể tích lũy hàng trăm giờ bay với chi phí hợp lý.

Bên cạnh yếu tố kỹ thuật, bài toán con người cũng vô cùng quan trọng. Đơn cử, tiếng Anh cần được chú trọng từ sớm để giảm tỷ lệ rớt vì ngoại ngữ. Cùng với đó, cơ chế hỗ trợ tài chính cần được xây dựng để mở rộng cơ hội tiếp cận cho nhiều đối tượng học viên hơn.

Có thể nói, nghề phi công ở Việt Nam vừa hào nhoáng vừa khắc nghiệt, mang lại thu nhập cao và cơ hội bay khắp thế giới, nhưng đằng sau là những năm tháng đào tạo đầy gian nan, chi phí đắt đỏ và áp lực tâm lý nặng nề.

Với riêng ngành hàng không Việt Nam, cần sớm giải quyết được rào cản chi phí và xây dựng hệ thống đào tạo nội địa bền vững, để tránh nguy cơ thiếu hụt phi công trong giai đoạn bùng nổ hàng không.