Quốc tế

Tổng thống Trump sẵn sàng kích hoạt 'giai đoạn hai' trừng phạt Nga

Phương Thảo • 08/09/2025 13:34

Ông Trump tuyên bố Mỹ sẵn sàng bước vào “giai đoạn hai” trừng phạt Nga, gia tăng sức ép kinh tế - địa chính trị trong bối cảnh chiến sự Ukraine leo thang.

Trong cuộc họp báo tại Nhà Trắng ngày 7/9, Tổng thống Mỹ Donald Trump bất ngờ khẳng định Washington đã “sẵn sàng bước vào giai đoạn hai” trong chính sách trừng phạt Nga liên quan đến cuộc xung đột Ukraine.

Tuyên bố ngắn gọn nhưng đầy hàm ý này được đưa ra chỉ vài giờ sau khi Moscow tiến hành đợt tập kích bằng UAV và tên lửa lớn nhất từ trước đến nay vào lãnh thổ Ukraine – một hành động mà giới quan sát cho rằng đã đẩy chiến sự bước sang giai đoạn khốc liệt mới.

Washington phát tín hiệu cứng rắn hơn

Tổng thống Trump không tiết lộ chi tiết về phạm vi cũng như lộ trình của “giai đoạn hai”. Tuy nhiên, cùng ngày, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent làm rõ định hướng rằng Mỹ và các đồng minh châu Âu đang thảo luận về việc mở rộng “thuế trừng phạt thứ cấp” với những quốc gia tiếp tục nhập khẩu dầu thô từ Nga.

Đây được coi là biện pháp nhằm “siết chặt vòng vây kinh tế” đối với Moscow, buộc Tổng thống Vladimir Putin phải cân nhắc lại chiến lược.

“

Nếu Mỹ và châu Âu cùng nhau áp đặt thuế thứ cấp toàn diện, nền kinh tế Nga sẽ suy yếu nghiêm trọng, qua đó buộc ông Putin phải ngồi vào bàn đàm phán.

Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent

Trước đó, chính quyền Trump từng nhiều lần đe dọa gia tăng các biện pháp mạnh tay, nhưng thực tế Washington chưa đưa ra gói trừng phạt mới nào kể từ khi ông nhậm chức hồi tháng 1. Thậm chí, một số hạn chế trước đây còn được nới lỏng để duy trì kênh đối thoại.

Kinh tế Nga trước vòng vây mới

Trong bối cảnh phương Tây giảm mạnh nhập khẩu năng lượng Nga, các thị trường châu Á đặc biệt là Trung Quốc và Ấn Độ đã trở thành “phao cứu sinh” cho Moscow.

Chính quyền Trump từng áp thuế bổ sung 25% (tổng cộng 50%) với hàng hóa Ấn Độ nhằm phản đối việc New Delhi tiếp tục mua dầu Nga. Tuy nhiên, phía Ấn Độ khẳng định quyết định nhập khẩu dựa trên “lợi ích quốc gia” và gọi mức thuế của Mỹ là “không thể chấp nhận”.

Giới phân tích cho rằng việc Washington mở rộng thuế trừng phạt thứ cấp có thể gây ra ba tác động chính. Thứ nhất, gia tăng áp lực tài chính với Nga, khi nguồn thu từ dầu mỏ chiếm tỷ trọng lớn trong ngân sách Moscow.

Thứ hai, đặt các đối tác như Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ hay một số nước Đông Nam Á vào thế khó, buộc họ phải cân nhắc giữa lợi ích năng lượng và quan hệ chiến lược với Mỹ. Thứ ba, thúc đẩy Nga tìm lối đi mới thông qua giao dịch bằng đồng tiền nội tệ hoặc chuyển hướng xuất khẩu sang Trung Đông và châu Phi.

Một điểm ít được chú ý nhưng có ý nghĩa lâu dài chính là tác động của lệnh trừng phạt đối với hàng không Nga. Sau hơn hai năm chiến sự, Moscow gặp khó trong việc duy trì đội bay thương mại do không tiếp cận được linh kiện và dịch vụ bảo dưỡng từ phương Tây.

Nếu “giai đoạn hai” của Washington mở rộng sang lĩnh vực bảo hiểm và tài chính hàng không, Nga có thể đối mặt với nhiều thách thức mới.

Đơn cử việc bảo hiểm các chuyến bay quốc tế trở nên khó khăn, khiến nhiều đường bay ra ngoài khu vực Á - Âu bị đình trệ. Nga buộc phải đẩy nhanh quá trình phụ thuộc vào máy bay nội địa như Sukhoi Superjet New hay MC-21, vốn vẫn gặp nhiều vấn đề về linh kiện và chứng chỉ quốc tế. Không chỉ vậy, khoảng cách công nghệ giữa Nga và các đối thủ phương Tây càng gia tăng, khi Boeing và Airbus tiếp tục chiếm lĩnh thị trường toàn cầu.

Theo chuyên gia hàng không Richard Aboulafia (AeroDynamic Advisory), việc Mỹ và EU siết chặt trừng phạt “có thể biến hàng không dân dụng Nga thành một thị trường gần như tách biệt, chỉ kết nối hạn chế với bên ngoài, tình trạng từng thấy ở Iran suốt nhiều thập niên qua.”

Các kịch bản cũ

Nhiều nhà quan sát liên hệ tình hình hiện nay với khủng hoảng tên lửa Cuba 1962, thời điểm Washington áp đặt bao vây kinh tế và quân sự nhằm buộc Liên Xô rút tên lửa khỏi Cuba. Khi đó, lệnh phong tỏa đã khiến Liên Xô chịu sức ép lớn về chính trị và buộc phải nhượng bộ trên bàn đàm phán.

Một ví dụ gần hơn là Syria. Sau khi chính quyền Assad sử dụng vũ khí hóa học, Mỹ và châu Âu áp lệnh trừng phạt nặng nề, khiến ngành hàng không Syria gần như tê liệt, chỉ duy trì kết nối với Nga và Iran.

Theo chuyên gia Thomas Graham, Hội đồng quan hệ đối ngoại Mỹ, kịch bản “giai đoạn hai” với Nga có thể pha trộn hai yếu tố là sức ép kinh tế kiểu Cuba 1962 và cô lập hàng không kiểu Syria, nhưng với quy mô lớn hơn nhiều vì Nga là một trong những nhà xuất khẩu năng lượng hàng đầu thế giới.

Quan hệ Mỹ - châu Âu và thách thức toàn cầu

Tuyên bố của ông Trump đi kèm tín hiệu hợp tác chặt chẽ với Liên minh châu Âu. Trong cuộc điện đàm với Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen, hai bên thảo luận khả năng đồng bộ hóa chính sách trừng phạt.

Tuy nhiên, nội bộ châu Âu vẫn chia rẽ như một số nước Đông Âu ủng hộ lập trường cứng rắn, trong khi những nền kinh tế phụ thuộc năng lượng như Hungary hay Slovakia tỏ ra dè dặt.

Ngoài ra, sự tham gia của Ấn Độ và Trung Quốc sẽ quyết định hiệu quả của bất kỳ biện pháp nào. Nếu hai quốc gia này tiếp tục duy trì nhập khẩu dầu Nga ở mức cao, tác động kinh tế từ “giai đoạn hai” có thể giảm đi đáng kể.

Tuyên bố của Tổng thống Donald Trump về “giai đoạn hai” trừng phạt Nga cho thấy Washington sẵn sàng nâng cấp chiến lược sức ép, cả về kinh tế lẫn ngoại giao. Trong khi chi tiết còn bỏ ngỏ, hướng đi này được dự đoán sẽ nhắm trực diện vào nguồn thu từ dầu khí, trụ cột của kinh tế Nga đồng thời làm trầm trọng thêm khó khăn trong ngành hàng không vốn đã bị cô lập.

Ở tầm rộng hơn, đây là phép thử không chỉ cho quan hệ Mỹ - Nga, mà còn cho sự gắn kết xuyên Đại Tây Dương và thế cân bằng năng lượng toàn cầu. Như khủng hoảng Cuba hay Syria trước đây, một khi vòng xoáy trừng phạt, đáp trả vượt tầm kiểm soát, rủi ro đối với an ninh quốc tế và kinh tế thế giới sẽ là vô cùng lớn.