Gửi bình luận
Thảm kịch rơi máy bay quân sự ở Bangladesh là hồi chuông cảnh báo về dòng máy bay F-7 BGI cũ kỹ, không đủ an toàn của nước này.
Tính đến 14h ngày 23/7, con số thương vong chính thức trong vụ việc rơi máy bay quân sự ở Bangladesh được xác nhận là ít nhất 31 người thiệt mạng, trong đó có tới 25 trẻ em dưới 12 tuổi.
88 người bị thương, nhiều người trong số họ đang chiến đấu giành giật sự sống tại các bệnh viện lớn của Dhaka.
Chính phủ Bangladesh ngay lập tức tuyên bố quốc tang, treo cờ rủ trên toàn quốc vào ngày 22/7, trong khi một ủy ban điều tra cấp cao được thành lập để làm rõ nguyên nhân vụ tai nạn.
Một cỗ máy cũ kỹ giữa thế kỷ 21
Chiếc F-7 BGI gặp nạn là một phiên bản nâng cấp cuối cùng của dòng máy bay tiêm kích hạng nhẹ Chengdu J-7 sản phẩm của nền công nghiệp quốc phòng Trung Quốc, vốn dựa trên thiết kế của tiêm kích MiG-21 thời Liên Xô.
Chengdu J-7 lần đầu được Trung Quốc sản xuất vào năm 1965, và dù đã có nhiều cải tiến qua các thập kỷ, bản chất của thiết kế này vẫn mang hơi hướng của nửa sau thế kỷ 20.
F-7 BGI được trang bị một số tính năng hiện đại hơn như buồng lái kính, radar kỹ thuật số và hệ thống HUD nhưng phần khung gầm và triết lý thiết kế vẫn giữ nguyên.
Đây là mẫu máy bay được Bangladesh mua vào năm 2011, với 16 chiếc được bàn giao hoàn tất trong năm 2013 cũng là lô sản xuất cuối cùng trước khi Trung Quốc chính thức cho dòng J-7 “nghỉ hưu” vào năm 2023.
Dưới tên gọi F-7 (Fighter-7), Trung Quốc bắt đầu sản xuất các phiên bản xuất khẩu của J-7 cho nhiều quốc gia đang phát triển kể từ cuối thập niên 1970.
Gần 20 biến thể khác nhau của F-7 đã được đưa ra thị trường, trong đó có các khách hàng lớn như Pakistan, Ai Cập, Iran, Nigeria, Myanmar, Sri Lanka và Bangladesh.
Ưu điểm chính của F-7 là giá thành thấp, vận hành đơn giản, dễ bảo trì và tương thích với các cơ sở hạ tầng hàng không quân sự kế thừa từ thời Liên Xô.
Tuy nhiên, nhược điểm lớn của dòng máy bay này là hệ thống điện tử lạc hậu, khả năng chiến đấu hạn chế và tuổi thọ khung thân tương đối ngắn so với tiêu chuẩn máy bay thế hệ mới.
Dù từng được ca ngợi là giải pháp tiết kiệm cho các quốc gia đang phát triển, F-7 chưa bao giờ thoát khỏi những nghi ngại về độ an toàn và khả năng vận hành trong môi trường dân cư dày đặc.
Phiên bản F-7 BGI (BGI viết tắt của “Bangladesh Improved”) là biến thể hiện đại hóa sâu cuối cùng của F-7, được thiết kế riêng theo yêu cầu của Không quân Bangladesh.
Đây là nỗ lực cuối cùng của Trung Quốc nhằm duy trì sức hấp dẫn thương mại cho dòng máy bay đã bước sang tuổi thứ 50.
F-7 BGI được công bố vào đầu thập niên 2010 và bàn giao cho Bangladesh trong giai đoạn 2012–2013. Hợp đồng mua 16 chiếc F-7 BGI trị giá khoảng 93 triệu USD được xem là một trong những thương vụ đáng chú ý nhất của Trung Quốc trong khu vực Nam Á vào thời điểm đó.
Tuy có nhiều cải tiến, nhưng F-7 BGI vẫn giữ nguyên cấu trúc khung thân, động cơ cũ và thiết kế khí động học hạn chế.
Việc bổ sung hệ thống điện tử hiện đại trên một nền tảng quá cũ dẫn tới sự mất cân bằng giữa tính năng và khả năng xử lý tình huống khẩn cấp – yếu tố được nhiều chuyên gia cảnh báo.
F-7 BGI trong biên chế Bangladesh: Cột mốc và giới hạn
Bangladesh bắt đầu sử dụng F-7 từ đầu những năm 1980, dần thay thế các tiêm kích MiG-21 cũ do Triều Tiên và Ai Cập viện trợ.
Đến năm 2013, khi lô F-7 BGI cuối cùng được tiếp nhận, Không quân Bangladesh sở hữu hơn 50 máy bay dòng F-7 chiếm gần 60% đội hình chiến đấu cơ lúc đó.
Mặc dù F-7 BGI đóng vai trò quan trọng trong huấn luyện phi công và một số nhiệm vụ tuần tra biên giới, nhưng theo nhiều đánh giá, đây chỉ là giải pháp chuyển tiếp, không đủ năng lực thực hiện các nhiệm vụ chiến đấu hiện đại như không đối không tầm xa, trấn áp phòng không hay hỗ trợ tác chiến đa nhiệm.
Dù không được xếp vào nhóm “máy bay nguy hiểm”, nhưng tỷ lệ tai nạn của F-7 không phải là thấp.
Tại Pakistan quốc gia vận hành F-7 nhiều nhất thế giới với 66 chiếc (theo IISS) đã từng ghi nhận hơn 10 vụ rơi máy bay loại này trong vòng hai thập kỷ qua.
Tại Bangladesh, trước vụ việc hôm 21/7/2025, đã từng xảy ra một số sự cố liên quan đến động cơ, hệ thống điều khiển hoặc lỗi kỹ thuật trong quá trình huấn luyện.
Tuy nhiên, đây là lần đầu tiên một chiếc F-7 BGI rơi vào khu dân cư đông đúc, gây thiệt hại nhân mạng nghiêm trọng như vậy.
F-7 là bài học điển hình của việc kéo dài tuổi thọ thiết kế quân sự vượt quá giới hạn công nghệ. Việc vẫn tiếp tục sử dụng dòng tiêm kích có nguồn gốc từ những năm 1950 trong bối cảnh đô thị hóa mạnh như Dhaka là điều cực kỳ rủi ro.
Tiến sĩ Richard Bitzinger, chuyên gia hàng không quân sự tại Singapore
Sự cố lần này cũng làm sống dậy những tranh luận về việc đặt các căn cứ không quân gần khu dân cư đặc biệt là với các loại máy bay huấn luyện có tỷ lệ tai nạn cao hơn trung bình.
Căn cứ A.K. Khandaker nơi chiếc máy bay cất cánh nằm sát khu vực đô thị hóa dày đặc, một thực tế đã từng nhiều lần bị cảnh báo.
Góc nhìn chiến lược: Đã đến lúc “khai tử” F-7?
Trong bối cảnh Trung Quốc đã chính thức loại biên toàn bộ J-7 khỏi lực lượng không quân của mình vào cuối năm 2023, nhiều nhà phân tích cho rằng các quốc gia vẫn còn duy trì F-7 nên khẩn trương xây dựng kế hoạch thay thế.
F-7 BGI là một nỗ lực đáng ghi nhận trong việc nâng cấp máy bay cũ, nhưng tai nạn ở Dhaka cho thấy mọi cải tiến đều có giới hạn.
Chuyên gia phân tích quốc phòng Jeremy Binnie
F-7 từng là cánh tay nối dài của Bắc Kinh trong chiến lược xuất khẩu vũ khí giá rẻ, đồng thời là lựa chọn khả dĩ của nhiều quốc gia có ngân sách quốc phòng hạn chế.
Tuy nhiên, như thảm kịch tại Dhaka cho thấy, tuổi thọ kéo dài quá mức và kỳ vọng hiện đại hóa một khung thân đã lỗi thời có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng.
Với nền kinh tế còn hạn chế, Bangladesh từ lâu phụ thuộc vào những máy bay chiến đấu giá rẻ như F-7.
Tuy nhiên, thảm họa Dhaka có thể trở thành bước ngoặt bắt buộc khiến Dhaka phải đánh giá lại toàn bộ chiến lược phòng không từ năng lực bảo trì, chất lượng đào tạo phi công, đến tiêu chuẩn an toàn bay và lựa chọn máy bay huấn luyện trong tương lai.
Một số chuyên gia đề xuất Bangladesh cần tìm kiếm những nền tảng thay thế như L-15 (Trung Quốc), T-50 (Hàn Quốc) hoặc các máy bay huấn luyện hiện đại từ châu Âu.
Tuy nhiên, việc này đòi hỏi không chỉ kinh phí, mà còn là cả một sự chuyển đổi về tư duy chiến lược.
Thảm kịch Dhaka không đơn thuần là một vụ rơi máy bay. Đó là lời cảnh báo đau đớn về hậu quả của việc kéo dài vòng đời những hệ thống vũ khí vốn không còn phù hợp với bối cảnh hiện đại, nhất là khi nó gây ra cái chết của hàng chục đứa trẻ vô tội.
Trong tiếng còi cứu hộ và nước mắt của các gia đình, câu hỏi đặt ra không chỉ là “điều gì đã sai?”, mà là liệu có bao nhiêu thảm kịch như thế nữa sẽ xảy ra, nếu những cảnh báo không được lắng nghe?
