Gửi bình luận
Thảm họa Charkhi Dadri 1996, vụ va chạm giữa không trung thảm khốc nhất lịch sử Ấn Độ bắt nguồn từ lỗi liên lạc và rào cản ngôn ngữ.
Chiều ngày 12/11/1996, bầu trời phía tây thủ đô New Delhi (Ấn Độ) trong xanh, tầm nhìn tốt tưởng như hoàn hảo cho mọi chuyến bay. Nhưng chỉ ít phút sau 18h40, khu vực Charkhi Dadri, cách sân bay quốc tế Indira Gandhi khoảng 100 km, đã trở thành nơi chứng kiến thảm kịch hàng không tồi tệ nhất trong lịch sử Ấn Độ. Hai máy bay chở khách va chạm trực tiếp giữa không trung, khiến toàn bộ 349 người thiệt mạng.
Hai chiếc máy bay định mệnh ấy là chuyến bay 763 của Saudi Arabian Airlines, chiếc Boeing 747-168B khởi hành từ Delhi đi Dhahran (Saudi Arabia) và chuyến bay 1907 của Kazakhstan Airlines, chiếc Ilyushin Il-76TD đang trên hành trình từ Shymkent (Kazakhstan) đến Delhi.
Cú va chạm ở độ cao khoảng 4.300 mét khiến cả hai máy bay nổ tung giữa trời, rơi xuống cánh đồng gần làng Charkhi Dadri trong hai quầng lửa khổng lồ. Đây được coi là vụ tai nạn hàng không giữa không trung gây thiệt hại nhân mạng lớn nhất thế giới thời điểm đó.
Chuyến bay SV763 của Saudi Arabian Airlines vừa cất cánh, mang theo 312 người gồm 289 hành khách và 23 thành viên phi hành đoàn. Cơ trưởng Khalid Al-Shubaily, 45 tuổi, là một phi công kỳ cựu với hơn 9.800 giờ bay.
Trong khi đó, chiếc Il-76TD của Kazakhstan Airlines mang số hiệu 1907 đang chuẩn bị hạ cánh xuống Delhi với 37 người trên khoang. Cơ trưởng Alexander Cherepanov, 44 tuổi, cũng có hơn 9.200 giờ bay kinh nghiệm.
Tất cả diễn ra bình thường cho đến khi hai chuyến bay tiến vào cùng khu vực không phận, nơi kiểm soát không lưu phải chủ yếu dựa vào liên lạc vô tuyến vì radar khi đó chưa đủ hiện đại. Theo báo cáo điều tra của Ủy ban Lahoti, nguyên nhân chính của vụ tai nạn xuất phát từ hiểu nhầm nghiêm trọng giữa phi hành đoàn Kazakhstan Airlines và kiểm soát viên không lưu Delhi.
Khi được yêu cầu duy trì độ cao 4.600 mét, phi hành đoàn Kazakhstan lại tiếp tục hạ thấp xuống 4.300 mét, đúng vào đường bay của chiếc Boeing 747 đang leo lên theo hướng ngược lại.
Hệ thống liên lạc vô tuyến bị nhiễu, cộng thêm khả năng tiếng Anh hạn chế của phi công Kazakhstan, khiến họ hiểu sai chỉ thị. Bên cạnh đó, sự khác biệt trong đơn vị đo độ cao, phi công Kazakhstan quen dùng mét, trong khi Ấn Độ sử dụng feet dẫn đến nhầm lẫn chí mạng.
Khoảng 18 giờ 40 phút, hai máy bay tiến gần nhau trong quỹ đạo ngược chiều. Phi hành đoàn Saudi 763 nhận được cảnh báo có “một máy bay đang tới từ hướng 12 giờ, cách 14 dặm”.
Kiểm soát viên yêu cầu cả hai bên “báo cáo khi nhìn thấy nhau”. Nhưng chỉ vài giây sau, mũi chiếc Ilyushin lao xuống, cánh của nó chém thẳng vào thân chiếc Boeing 747.
Cú va chạm khủng khiếp khiến chiếc Boeing 747 vỡ tung, rơi thẳng xuống đất trong biển lửa. Chiếc Il-76 cũng mất kiểm soát và nổ tung chỉ sau đó ít giây. Một phi công Mỹ bay gần khu vực kể lại, ông nhìn thấy “hai quả cầu lửa khổng lồ rơi xuống từ mây, tách ra rồi cháy sáng rực cả bầu trời”.
Khi lực lượng cứu hộ và người dân làng Charkhi Dadri chạy tới hiện trường, không còn ai sống sót. Các mảnh vỡ rải trên khu vực rộng hơn 10 km². Người dân kể lại: “Bầu trời sáng rực như ban ngày. Có tiếng nổ vang như sấm, rồi hàng nghìn mảnh kim loại, quần áo rơi xuống cánh đồng.”
Không phận New Delhi lập tức bị phong tỏa trong nhiều giờ. Các đội điều tra từ Ấn Độ, Kazakhstan, Saudi Arabia và Mỹ được huy động khẩn cấp để xác định nguyên nhân vụ thảm họa.
Báo cáo cuối cùng của Ủy ban điều tra Lahoti do Chính phủ Ấn Độ thành lập đã chỉ ra một chuỗi sai sót nối tiếp nhau, trong đó nguyên nhân trực tiếp là việc tổ bay Kazakhstan Airlines không tuân thủ chỉ dẫn độ cao của kiểm soát không lưu tại sân bay Delhi. Phi hành đoàn đã hạ độ cao sớm hơn quy định, vô tình đi vào quỹ đạo của chiếc Boeing 747 đang leo cao ở hướng ngược lại.
Bên cạnh lỗi vận hành, nguyên nhân gián tiếp được xác định đến từ rào cản ngôn ngữ và thiếu thống nhất trong quy chuẩn đo độ cao. Phi công Kazakhstan có trình độ tiếng Anh hạn chế, trong khi Ấn Độ sử dụng đơn vị “feet” thay vì “mét” như tại Kazakhstan, khiến việc hiểu và thực hiện lệnh điều khiển bị sai lệch. Sự khác biệt tưởng chừng nhỏ này đã tạo nên thảm họa không thể cứu vãn.
Về yếu tố kỹ thuật, cả hai máy bay đều không được trang bị hệ thống cảnh báo tránh va chạm trên không (TCAS), thiết bị nay đã trở thành tiêu chuẩn bắt buộc trong ngành hàng không. Đồng thời, hệ thống kiểm soát không lưu ở Delhi khi đó thiếu radar thứ cấp, khiến kiểm soát viên không thể theo dõi chính xác độ cao của máy bay để phát hiện nguy cơ va chạm.
Thảm họa Charkhi Dadri vì vậy được xem là vụ va chạm giữa không trung thảm khốc nhất trong lịch sử hàng không dân dụng thế giới, vượt qua cả vụ tai nạn Grand Canyon năm 1956 về số người thiệt mạng. Thảm kịch Charkhi Dadri đã trở thành bước ngoặt lịch sử buộc Ấn Độ phải tái cấu trúc toàn bộ hệ thống kiểm soát không lưu và quản lý an toàn hàng không quốc gia.
Ngay sau vụ tai nạn, mọi máy bay dân dụng hoạt động tại Ấn Độ được yêu cầu bắt buộc trang bị hệ thống TCAS, công nghệ cảnh báo và tự động hướng dẫn phi công tránh va chạm giữa các máy bay. Song song đó, radar thứ cấp được lắp đặt tại các sân bay lớn như Delhi, Mumbai và Chennai để hỗ trợ giám sát không lưu chính xác hơn.
Bên cạnh yếu tố công nghệ, Ấn Độ cũng tiến hành chuẩn hóa quy trình liên lạc hàng không quốc tế bằng tiếng Anh, đảm bảo mọi phi hành đoàn nước ngoài đều tuân thủ cùng một ngôn ngữ trong trao đổi với kiểm soát viên. Cơ quan Hàng không Dân dụng Ấn Độ (DGCA) được cải tổ sâu rộng, tăng quyền giám sát và tiêu chuẩn hóa đào tạo phi công, kiểm soát viên cũng như quy trình vận hành.
Những cải cách đồng bộ này đã giúp Ấn Độ nhanh chóng vươn lên nhóm quốc gia có tiêu chuẩn an toàn hàng không cao hàng đầu châu Á, và đáng chú ý, trong gần ba thập niên kể từ sau thảm họa Charkhi Dadri, nước này chưa từng xảy ra một vụ va chạm giữa không trung nào tương tự.
Gần ba mươi năm trôi qua, người dân làng Charkhi Dadri vẫn chưa quên đêm kinh hoàng ấy. Tại hiện trường nay có bia tưởng niệm 349 nạn nhân, khắc tên những người thiệt mạng – 312 công dân Saudi Arabia và 37 người Kazakhstan.
Mỗi năm, vào ngày 12/11, người dân địa phương vẫn thắp nến tưởng niệm, cầu nguyện cho những linh hồn đã mất. Với họ, thảm kịch ấy là nỗi đau chung của cả quốc gia - một ký ức không bao giờ phai mờ. Thảm họa Charkhi Dadri là lời nhắc nhở nghiệt ngã rằng trong ngành hàng không, chỉ một sai sót nhỏ nhất cũng có thể trả giá bằng hàng trăm sinh mạng.
Tuy nhiên, từ mất mát ấy, thế giới đã rút ra bài học quý giá về kỷ luật, công nghệ và giao tiếp quốc tế trong buồng lái. Ngày nay, mỗi khi hệ thống TCAS phát cảnh báo giúp hai máy bay tránh nhau an toàn, đó chính là di sản thầm lặng mà 349 con người năm 1996 đã để lại cho nhân loại.
