Sân bay thông minh ở Trung Quốc: Từ sinh trắc học đến AI và 5G

Việt Nam đang bắt đầu triển khai thủ tục check-in bằng sinh trắc học tại các sân bay lớn, cho phép hành khách check-in, qua cửa an ninh và lên máy bay mà không cần xuất trình nhiều loại giấy tờ.

Đây được xem là bước đi quan trọng nhằm nâng cao trải nghiệm, giảm tình trạng ùn tắc trong giờ cao điểm và tăng cường an ninh hàng không.

Đây cũng là xu thế chuyển đổi số ngành hàng không toàn cầu. Trong đó, Trung Quốc nổi lên như một ví dụ điển hình, nơi các sân bay thúc đẩy mạnh mẽ ứng dụng công nghệ sinh trắc học, trí tuệ nhân tạo hay 5G để tái định hình toàn bộ trải nghiệm hành khách.

Từ giữa những năm 2010, Cục Hàng không Dân dụng Trung Quốc (CAAC) đã đưa “sân bay thông mình” vào chiến lược phát triển dài hạn, gắn với chương trình “Made in China 2025”. Lộ trình hướng đến năm 2035 đặt mục tiêu biến các sân bay trọng điểm ở các thành phố lớn như Bắc Kinh, Thượng Hải, Quảng Châu thành mô hình mẫu cho chuyển đổi số ngành hàng không.

Chính phủ Trung Quốc coi sân bay thông minh không chỉ là giải pháp vận tải mà còn là biểu tượng cho sức mạnh công nghệ quốc gia, tạo lợi thế cạnh tranh trong bối cảnh thị trường hàng không nội địa đã vượt Mỹ về quy mô từ năm 2020.

Theo số liệu của CAAC, Trung Quốc phục vụ khoảng 620 triệu lượt hành khách trong năm 2023 và đang trên đà vượt 700 triệu lượt trong giai đoạn năm 2024 - 2025. Quy mô khổng lồ khiến các phương pháp thủ tục truyền thống trở nên quá tải, đòi hỏi một cuộc cách mạng số để duy trì tốc độ và chất lượng dịch vụ.

Các nhà hoạch định chính sách nước này xác định, chỉ có công nghệ mới giúp xử lý hiệu quả lượng khách khổng lồ như vậy, đồng thời đưa Trung Quốc vào vị thế dẫn đầu trong cuộc đua toàn cầu về hàng không số.

Sinh trắc học - cửa ngõ hành khách

Trong số các ứng dụng công nghệ, sinh trắc học là lĩnh vực được Trung Quốc triển khai sớm và rộng rãi nhất. Từ check-in, kiểm tra an ninh cho đến boarding, hành khách có thể đi xuyên suốt hành trình chỉ bằng nhận diện khuôn mặt.

Tại Sân bay quốc tế Đại Hưng, Bắc Kinh, hệ thống này đã trở thành một phần không thể thiếu kể từ ngày đầu đi vào hoạt động năm 2019. Tại đây, hệ thống sinh trắc học được triển khai với quy mô hơn 600 điểm kiểm tra, bao gồm khoảng 250 làn cổng tự động, 80 kiosk và 30 trạm tự động gửi hành lý.

Nhờ đó, hành khách có thể sử dụng khuôn mặt như một tấm "thẻ lên máy bay" duy nhất, giúp toàn bộ hành trình thủ tục diễn ra liền mạch, từ quầy check-in tự động, cổng kiểm soát an ninh cho đến cửa lên máy bay.

Các hệ thống này có tốc độ đối chiếu cực nhanh, với thời gian khớp khuôn mặt với hồ sơ chỉ dưới 1 giây, cho phép xử lý hàng trăm hành khách lên một máy bay Airbus A380 chỉ trong vòng vài chục phút.

Sinh trắc học rõ ràng giảm đáng kể thời gian chờ đợi, nâng cao an toàn nhờ hạn chế gian lận giấy tờ, đồng thời tạo ra một hành trình liền mạch. Tuy nhiên, công nghệ này cũng vấp phải không ít tranh cãi.

Các tổ chức quốc tế và báo chí phương Tây nhiều lần cảnh báo về rủi ro quyền riêng tư, khi dữ liệu khuôn mặt của hàng chục triệu hành khách được lưu trữ và phân tích trên quy mô chưa từng có. Với một quốc gia vốn có hệ thống giám sát chặt chẽ như Trung Quốc, lo ngại này càng trở nên nhạy cảm.

Trước phản ứng xã hội về quyền riêng tư, tháng 3 năm nay, Trung Quốc ra quy định mới về quản lý việc sử dụng công nghệ nhận dạng khuôn mặt, nêu rõ: "Những cá nhân không đồng ý xác minh danh tính thông qua thông tin khuôn mặt nên được cung cấp các lựa chọn hợp lý và thuận tiện khác".

Điều này cho thấy, ngay cả trong một hệ thống quản lý tập trung, việc cân bằng giữa hiệu quả công nghệ và quyền riêng tư cá nhân vẫn là thách thức không thể bỏ qua.

Hệ sinh thái hàng không thông minh

Việc thúc đẩy phát triển sân bay thông minh tại Trung Quốc không chỉ giúp tối ưu hóa hoạt động hàng không mà còn phản ánh một xu hướng toàn cầu, nơi công nghệ ngày càng đóng vai trò trung tâm trong việc định hình trải nghiệm du lịch.

Trong tương lai, các sân bay ở Trung Quốc nhiều khả năng sẽ trở thành hình mẫu tham chiếu cho nhiều quốc gia khác trong việc xây dựng hệ sinh thái hàng không thông minh, hiện đại và hiệu quả.

Một mắt xích quan trọng trong chiến lược sân bay thông minh của Trung Quốc chính là sự kết hợp giữa trí tuệ nhân tạo (AI), mạng 5G và Internet vạn vật (IoT). AI đã được ứng dụng trong nhiều khâu, từ phân tích dòng khách để dự báo nhu cầu, tối ưu hóa lịch trình chuyến bay, cho tới nhận diện hành vi bất thường nhằm tăng cường an ninh.

Các hệ thống AI tại sân bay có thể xử lý hàng triệu điểm dữ liệu trong thời gian thực, giúp nhận diện sớm các dấu hiệu ùn tắc hoặc tình huống khẩn cấp. Trong khi đó, mạng 5G đóng vai trò nền tảng trong việc truyền tải dữ liệu tốc độ cao và độ trễ thấp.

Chẳng hạn như sân bay Đại Hưng, CNBC từng mô tả nơi đây như một “showroom công nghệ”, nơi mà 5G được dùng để thử nghiệm nhiều ứng dụng: từ hỗ trợ nhân viên điều phối phương tiện, quản lý xe buýt nội bộ đến cung cấp dịch vụ thực tế tăng cường (AR) trong thương mại bán lẻ.

Việc tích hợp 5G cho phép xử lý tức thời khối lượng dữ liệu khổng lồ mà AI và IoT tạo ra, biến sân bay thành một hệ sinh thái công nghệ khép kín.

Cụ thể, hệ thống 5G được triển khai phủ sóng toàn bộ nhà ga rộng 700.000 m2, cho phép truyền dữ liệu sinh trắc học, giám sát hành lý và điều phối vận hành một cách gần như tức thời. Theo China Telecom, độ trễ của 5G tại các khu vực thử nghiệm chỉ dưới 10 mili-giây, giúp cho các ứng dụng như camera giám sát AI hoặc cổng nhận diện khuôn mặt hoạt động liên tục mà không gián đoạn.

Trong khi đó, IoT được áp dụng để kết nối và quản lý hàng trăm nghìn thiết bị trong sân bay. Mỗi chiếc xe chở hành lý, mỗi băng chuyền hành lý, thậm chí từng ghế ngồi tại phòng chờ đều có thể trở thành một phần của mạng lưới thông minh.

Dữ liệu từ các thiết bị này được gửi về trung tâm điều hành, nơi các thuật toán AI xử lý để tối ưu hóa luồng di chuyển của hành khách, giảm tiêu thụ năng lượng và nâng cao hiệu quả khai thác.

Sự kết hợp của AI, 5G và IoT cũng mở ra khả năng xây dựng một hệ sinh thái dịch vụ cá nhân hóa cho hành khách. Chẳng hạn, khi hành khách bước vào nhà ga, hệ thống có thể tự động gợi ý tuyến đường ngắn nhất tới cổng khởi hành, thông báo tình trạng chuyến bay theo thời gian thực, và thậm chí đề xuất dịch vụ mua sắm, ăn uống dựa trên thói quen chi tiêu. Điều này biến sân bay từ một không gian chờ đợi đơn thuần thành một môi trường trải nghiệm toàn diện.

Thách thức và rủi ro

Tuy vậy, việc ứng dụng các công nghệ tiên tiến này cũng đồng nghĩa với áp lực khổng lồ về hạ tầng và bảo mật.

Việc lưu trữ dữ liệu sinh trắc học của hàng chục triệu hành khách trong một hệ thống tập trung khiến nhiều chuyên gia quốc tế lo ngại. Bất kỳ sự cố rò rỉ dữ liệu nào cũng có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, không chỉ về tài chính mà còn liên quan đến an toàn cá nhân.

Chi phí đầu tư cũng là một trở ngại không nhỏ. Việc triển khai đồng bộ IoT, AI, 5G và hạ tầng dữ liệu đòi hỏi nguồn vốn khổng lồ về thiết bị và bảo trì. Các sân bay trung tâm như Bắc Kinh, Thượng Hải có thể gánh vác, nhưng ở các sân bay địa phương nhỏ, việc áp dụng còn hạn chế. Điều này có thể tạo ra khoảng cách giữa những sân bay “siêu hiện đại” và những điểm đến kém phát triển hơn.

Dù còn nhiều thách thức, không thể phủ nhận Trung Quốc đã đạt được những bước tiến đáng kể trong quá trình chuyển đổi số hàng không. Từ sinh trắc học đến 5G, từ IoT đến AI, sân bay thông minh tại Trung Quốc là minh chứng rõ ràng cho cách mà công nghệ có thể thay đổi toàn diện một ngành công nghiệp.