Quốc gia sở hữu nhiều tiêm kích thế hệ thứ 5 nhất

Vào tối 30/7, một chiếc tiêm kích (máy bay chiến đấu – fighter jet) thế hệ thứ 5 của F-35C của Mỹ đã rơi vì lý do chưa xác định gần căn cứ không quân hải quân Lemoore, California.

Với giá mỗi chiếc F-35 rơi vào mức 80 tới 100 triệu USD tùy chủng loại và trang bị, đây là một thiệt hại không nhỏ về tài chính cho Hải quân Mỹ - đơn vị đang sử dụng F-35C phục vụ tàu sân bay. Tuy nhiên, liệu sức chiến đấu của quân đội Mỹ có bị sụt giảm nhiều vì mất mát này?

Tiêm kích thế hệ thứ 5 là gì?

Khái niệm “thế hệ” trong thiết kế tiêm kích được đề xuất bởi sử gia hàng không Richard P. Hallion và sau đó được sử dụng rộng rãi nhằm nhấn mạnh sự vượt trội của F-22 Raptor so với các máy bay đời trước.

Dù không có định nghĩa chính thức để quy chuẩn tiêm kích thế hệ thứ 5, loại máy bay này thường sở hữu các đặc điểm là khả năng tàng hình, hệ thống điện tử hàng không tiên tiến, radar khó bị đánh chặn, khả năng tích hợp và chia sẻ dữ liệu chiến trường với tiêm kích/mặt đất, năng lực siêu hành trình (supercruise) cùng hệ thống chỉ huy, điều khiển và truyền tin (C3).

Tính đến hiện tại, chỉ có 5 mẫu tiêm kích từ 3 quốc gia được công nhận rộng rãi là thuộc thế hệ thứ 5. Mỹ có F-22 và F-35, Trung Quốc có J-20 và J-35 còn Nga có Su-57. Dù cùng một thế hệ, những mẫu tiêm kích trên không có sức mạnh chiến đấu tương đương.

F-22 được đánh giá vượt trội ở khả năng không đối không nhưng bị hạn chế ở các nhiệm vụ khác. F-35 được thiết kế để thực hiện đa nhiệm, Su-57 thiên về khả năng cơ động cao còn J-20 của Trung Quốc được tối ưu cho các chiến dịch tầm xa.

Mỹ chiếm ưu thế

Dù đã có tuổi, F-22 Raptor vẫn là tiêm kích mạnh bậc nhất về không chiến và nổi tiếng với tỉ lệ chiến thắng gần như tuyệt đối trong các cuộc tập trận. Hàng loạt nâng cấp đang chuẩn bị được Mỹ triển khai để duy trì lợi thế không chiến của Raptor đến những năm 2030.

Trong khi đó, 3 phiên bản của F-35 (F-35A phục vụ không quân, F-35B phục vụ Thủy quân lục chiến và F-35C phục vụ Hải quân) là máy bay đa nhiệm thực thụ. Được coi là chiến đấu cơ hiện đại nhất hiện nay, F-35 vẫn đang được nâng cấp liên tục để hoàn thiện thêm khả năng chiến đấu.

Trong xung đột tại Iran năm 2025, F-35 đã cho thấy rõ sức mạnh thực chiến của mình. Các tiêm kích F-35 của Israel đã dẫn đầu chiến dịch phá huỷ mạng lưới phòng không Iran.

Tổng cộng, Mỹ hiện có 185 chiếc F-22 và 409 chiếc F-35. Không quân nước này đang vận hành 246 chiếc F-35A, Thủy quân lục chiến có 122 chiếc F-35B còn Hải quân sở hữu 41 chiếc F-35C.

Với số lượng như trên, việc rơi một chiếc F-35C trong tuần này không gây ảnh hưởng nhiều tới khả năng chiến đấu chung của quân đội Mỹ.

Tiêm kích thế hệ thứ 5 của Trung Quốc

Tốc độ hiện đại hóa của Không quân Trung Quốc đang diễn ra với nhịp độ đáng kinh ngạc. Trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, Trung Quốc chủ yếu chế tạo tiêm kích bản sao cấp thấp dựa trên thiết kế tiên tiến hơn từ Liên Xô. Tuy nhiên, trong 2 thập kỷ gần đây, Trung Quốc đã ngừng nhập khẩu tiêm kích từ Nga và chuyển sang tự phát triển và đưa vào biên chế các dòng tiêm kích hiện đại.

Tiêm kích chiến thuật hàng đầu của Trung Quốc hiện nay là J-20 Mighty Dragon. J-20 được đánh giá là một máy bay chiến đấu mạnh mẽ, với tầm hoạt động vượt trội. Dù chưa hiện đại như F-35, khả năng tàng hình và tầm bay xa của J-20 vẫn là mối đe dọa lớn cho các máy bay tiếp dầu trên không.

Dù không được công bố cụ thể số lượng, J-20 được đồn đoán có khoảng 250 chiếc đang vận hành ở thời điểm hiện tại. Ngoài ra, dòng tiêm kích này còn được cho là vẫn đang tiếp tục sản xuất đưa với số lượng có thể lên tới 1.000 chiếc vào đầu thập niên sau.

Bên cạnh J-20, Trung Quốc còn sở hữu tiêm kích thế hệ thứ 5 J-35 mới công bố chính thức vào tháng 11/2024. J-35 được phát triển phục vụ tàu sân bay của Hải quân Trung Quốc đồng thời có thể được xuất khẩu thay vì bị cấm như J-20.

Nga rơi vào thế bám đuổi

Sau thời kỳ đỉnh cao dưới thời Liên Xô, Nga hiện đang chật vật duy trì vị thế trước sự cạnh tranh từ Trung Quốc và Mỹ. Su-57 ban đầu là dự án hợp tác với Ấn Độ nhưng sau đó đối tác này đã rút lui vì không đáp ứng được yêu cầu.

Dù không còn đối tác hỗ trợ kinh tế, Nga vẫn hoàn tất dự án để đưa Su-57 vào sử dụng. Tuy nhiên, họ gặp khó trong việc gia tăng sản lượng cũng như tìm người mua dòng tiêm kích này. Hiện Nga được ước tính chỉ có khoảng 10 tới 20 chiếc Su-57.

Su-57 hiện có mặt tại chiến trường Ukraine nhưng không để lại dấu ấn chiến lược rõ rệt khi so sánh với F-35 ở các chiến trường khác. Mẫu này vẫn có tiết diện radar (RCS) lớn dù vẫn hiện đại hơn nhiều so với các tiêm kích thế hệ 4 như Su-27.

F-35 – Tiêm kích được mua nhiều nhất thế giới

Việc nhiều quốc gia mua F-35 là bằng chứng rõ ràng độ hiện đại của dòng tiêm kích này. Gần như mọi quốc gia đã chấp nhận mua F-35 sau khi được phía Mỹ trình diễn và cung cấp dữ liệu mật về dòng tiêm kích này, với con số lên tới 20 nước. Mỹ thậm chí còn từ chối bán F-35 cho ít nhất 7 quốc gia khác.

Mẫu tiêm kích thế hệ thứ 5 còn lại của Mỹ là F-22 bị cấm xuất khẩu, tương tự là J-20 của Trung Quốc. J-35 mới được công bố nên chưa rõ khả năng xuất khẩu ra sao và bao giờ bắt đầu.

Cuối cùng, tính đến giữa năm 2025, chỉ có duy nhất Algeria đặt mua Su-57 của Nga, với lô hàng đầu tiên dự kiến giao vào cuối năm nay.

Tương lai của tiêm kích

Một số quốc gia đã bắt đầu phát triển tiêm kích thế hệ thứ 6 hoặc các hệ thống phục vụ tiêm kích này như Mỹ (Chương trình Thế hệ thống trị trên không tiếp theo NGAD), Pháp-Đức-Tây Ban Nha (Hệ thống không chiến tương lai FCAS), Anh (Tempest), Trung Quốc hay Nga (MiG-41).

Tiêm kích thế hệ thứ 5 và 6 hứa hẹn sẽ có nhiều điểm khác biệt đáng kể. Khả năng tàng hình chủ động tốt hơn, khả năng vận hành không người lái tùy trường hợp nhờ trí tuệ nhân tạo (AI), khả năng phối hợp đồng bộ với các máy bay không người lái