Gửi bình luận
Các cường quốc mạnh tay đầu tư phát triển tiêm kích thế hệ 6, mở ra cuộc đua công nghệ định hình sức mạnh không quân toàn cầu trong tương lai.
Khái niệm “thế hệ máy bay tiêm kích” được nhà sử học hàng không Richard Hallion đưa ra vào đầu những năm 1990, rồi dần phổ biến nhờ việc được dùng để nhấn mạnh mức độ tiên tiến của chương trình máy bay chiến đấu F-22 Raptor so với các loại máy bay đi trước.
Cụm từ này tiếp tục được sử dụng cho mục đích tuyên truyền, giật tít, kể chuyện dễ hiểu và tiếp thị. Tập đoàn đa ngành sản xuất vũ khí và công nghiệp hàng không vũ trụ Northrop Grumman thậm chí còn áp dụng khái niệm cho máy bay ném bom chiến lược B-21, gọi đây là “tiêm kích thế hệ 6 đầu tiên thế giới”.
Trong khi đó, Pakistan lại gắn mác “thế hệ 4.5++” cho mẫu tiêm kích hạng nhẹ giá rẻ JF-17 Thunder.
Không có tiêu chí thống nhất toàn cầu về cái gọi là “thế hệ” tiêm kích. Tuy nhiên, giới chuyên môn đồng thuận rằng tiêm kích thế hệ sáu sẽ tích hợp AI, đồng bộ dữ liệu, năng lực tác chiến mạng ở mức chưa từng có, đi kèm tàng hình đa hướng và công nghệ điện tử hàng không tối tân.
Chúng sẽ hoạt động như một hệ thống của các hệ thống chỉ huy. Hiện Mỹ, Trung Quốc và nhóm các nước Anh - Nhật - Italia được cho là dẫn đầu trong các chương trình phát triển loại máy bay này.
Nhiệm vụ của tiêm kích thế hệ 6
Một khía cạnh quan trọng để đánh giá đâu là dự án tiêm kích thế hệ 6 “vượt trội” hơn là nhiệm vụ mà nền tảng được thiết kế để đảm trách.
Mẫu tiêm kích ba động cơ cỡ lớn J-36 xuất hiện tại Trung Quốc cuối năm 2024 dường như được chế tạo với tầm hoạt động đủ sức đe dọa tài sản quân sự Mỹ ở Thái Bình Dương, thậm chí cả đảo Guam. Máy bay có thể được ưu tiên cho nhiệm vụ không kích.
Trong khi đó, F-47 của Không quân Mỹ, hiện đang trong giai đoạn phát triển nhanh, được thiết kế để chiếm ưu thế trên không tầm xa, có khả năng xuyên thủng không phận được phòng thủ kín kẽ.
Hải quân Mỹ cũng phát triển F/A-XX với tầm hoạt động xa hơn 25% so với F-35C, cho phép tàu sân bay hoạt động sâu hơn vào Thái Bình Dương và tránh xa các mối đe dọa. F/A-XX sẽ thay thế Super Hornet vốn có tầm bay hạn chế, gây rủi ro cho đội tàu sân bay.
Trong khi đó, dự án GCAP/Tempest của nhóm Anh - Nhật - Italia không được thiết kế để hoạt động trên tàu sân bay, nhưng được tối ưu cho chiến đấu không đối không nhằm vượt trội các tiêm kích Trung Quốc tương lai.
Với Anh và Italia, họ cần mẫu máy bay có thể áp đảo không chỉ Nga mà còn cả Trung Quốc. Theo giáo sư Justin Bronk, Nga được dự báo sẽ tụt hậu so với Trung Quốc trong lĩnh vực này và dần phải dựa vào tiêm kích Trung Quốc.
Năng lực mạnh mẽ của Mỹ
Mỹ nhiều khả năng đang sở hữu các chương trình tiêm kích thế hệ sáu tiên tiến nhất, nhờ ngành công nghiệp kế thừa hàng chục năm kinh nghiệm từ F-22, F-35 tới B-21. Năm 2020, Mỹ đã cho bay các mẫu thử nghiệm thế hệ sáu đầu tiên, dù chưa công khai. Hiện công chúng chỉ mới thấy các bản dựng đồ họa.
F-47 của Boeing được cho là sẽ trở thành tiêm kích thế hệ sáu đầu tiên được vào biên chế trước cuối thập kỷ này, Mỹ đang ưu tiên phát triển nhanh nguyên mẫu này. Dù năng lực cụ thể chưa được tiết lộ, Không quân Mỹ đã tiến hành mô phỏng và khẳng định cần loại máy bay này gấp.
Tương lai của F/A-XX Hải quân Mỹ đang được tranh luận tại Washington. Nhà Trắng và Lầu Năm Góc cho rằng phát triển song song F-47 và F/A-XX sẽ làm quá tải năng lực kỹ thuật, nhưng Quốc hội và Hải quân lại tin rằng công nghiệp quốc phòng Mỹ đủ lớn để đảm đương cả hai. Hải quân muốn có F/A-XX vào năm 2035 và đã xếp máy báy đứng đầu trong “danh sách mong muốn” gửi Quốc hội.
Tốc độ phát triển của Trung Quốc
Dù Mỹ đang sở hữu công nghệ tiêm kích tối tân nhất thế giới, Trung Quốc đang rút ngắn khoảng cách rất nhanh.
Năm 2024, Trung Quốc chính thức công bố J-35 thế hệ năm và bắt đầu sản xuất hàng loạt. Cùng năm, hai nguyên mẫu máy bay tàng hình không đuôi mới lần đầu xuất hiện công khai, gồm một chiếc (có thể là J-50) chế tạo ở Thẩm Dương và một chiếc chế tạo ở Thành Đô (có thể là J-36).
Chưa rõ mẫu của Thẩm Dương là tiêm kích có người lái hay không, nhưng kích thước lớn của J-36 cho thấy nó được tối ưu cho tầm hoạt động xa. Hầu như không có thông tin công khai về hai mẫu này, bởi điều làm nên tính “tối tân” không chỉ nằm ở khung thân mà còn ở hệ thống cảm biến, đồng bộ dữ liệu, năng lực tính toán và khả năng liên kết với UAV cánh bay, radar mặt đất, máy bay AWACS…
Dù vậy, rõ ràng Trung Quốc đang phát triển nhanh và sở hữu cả nền tảng công nghiệp lẫn tài chính để biến các dự án này thành hiện thực.
Chương trình GCAP
Sau Mỹ và Trung Quốc, dự án nổi bật nhất là GCAP. Việc phát triển một tiêm kích thế hệ mới là nhiệm vụ vô cùng lớn, có thể làm quá tải ngành hàng không quốc phòng của bất kỳ quốc gia nào. Khó có nước nào đủ sức tự mình gánh vác ngoài Mỹ và Trung Quốc. Tuy nhiên, việc Anh, Italia và Nhật hợp giúp GCAP có được nền tảng công nghiệp và nguồn vốn đủ mạnh.
Tập đoàn hàng không vũ trụ Anh BAE Systems cho biết đã bắt đầu chế tạo khung thân nguyên mẫu. GCAP dự kiến đi vào phục vụ năm 2035, song đây có thể là mục tiêu quá tham vọng. Dù có ba nước công nghiệp hàng không lớn cùng phát triển, dự án vẫn thử thách giới hạn năng lực của họ.
Do vậy, GCAP đang tìm thêm đối tác như Thụy Điển và Ả Rập Xê-út để chia sẻ gánh nặng tài chính. Bởi cuối cùng, dự án tiêm kích thế hệ sáu “tốt nhất” là dự án thực sự được chế tạo, chứ không phải dự án trên giấy tồi bị hủy vì quá tốn kém, như trường hợp A-12 Avenger II của Hải quân Mỹ trước đây.
Các dự án khác
Một dự án đáng chú ý khác là FCAS của liên doanh Pháp - Đức - Tây Ban Nha, dự kiến đi vào phục vụ những năm 2040. Pháp và Đức đều là cường quốc công nghiệp hàng không, đủ khả năng tài chính, nhưng dự án đang gặp trục trặc do bất đồng. Pháp muốn nắm 80% khối lượng công việc, trong khi Đức phản đối, cho rằng đó chẳng khác nào “máy bay Pháp” được tài trợ bởi Berlin.
Pháp còn muốn FCAS có khả năng hoạt động trên tàu sân bay, khiến thiết kế phức tạp hơn. Đây lại không phải yêu cầu của Đức hay Tây Ban Nha, khiến bất đồng thêm gay gắt.
Nga cũng tuyên bố có tiêm kích thế hệ sáu mang tên Mikoyan PAK DP, được mô tả là tiêm kích đánh chặn có thể hoạt động ngoài không gian và trang bị vũ khí laser. Tuy nhiên, chưa rõ Nga có đủ năng lực công nghiệp và tài chính để phát triển hay không.
Moskva được cho là từng tìm nguồn vốn từ Ấn Độ cho Su-57 và chào hàng Su-75 để hút đầu tư nước ngoài, nhưng hiện không có bằng chứng nào cho thấy Su-75 đang phát triển.
Nga cũng không thể sản xuất Su-57 với số lượng đáng kể, số ít đưa vào chiến trường Ukraine hầu như không tạo được ảnh hưởng, trái ngược với F-35 của Israel trong chiến dịch ở Iran. Liệu Nga có thể hiện thực hóa một dự án thế hệ sáu đáng tin cậy hay không vẫn là câu hỏi để thời gian trả lời.
