Các sân bay đối phó nguy cơ va chạm chim như thế nào?

Va chạm chim là mối nguy đáng lo ngại với an toàn hàng không. Những sự cố từ những loại động vật tuy nhỏ nhưng có thể gây hư hại động cơ, làm gián đoạn lịch bay và kéo theo chi phí khổng lồ cho các hãng.

Đáng lo ngại là hơn 90% vụ việc xảy ra ở các giai đoạn cất cánh và hạ cánh, khi máy bay ở độ cao thấp và dễ tổn thương nhất. Trong bối cảnh lưu lượng bay tiếp tục tăng, còn các loài chim ngày càng thích nghi với môi trường đô thị, nhiều sân bay trên thế giới buộc phải siết chặt các biện pháp quản lý động vật hoang dã để đảm bảo an toàn.

Các biện pháp hạn chế rủi ro

Hiểu được hành vi của động vật quanh sân bay là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Mỗi loài chim có mức độ rủi ro khác nhau tùy theo mùa, môi trường sống và đặc điểm địa hình.

Những loài chim săn mồi, chim nước, mòng biển hay các loại sống thay đàn thường gây nguy hiểm cao nhất, trong khi các loài nhỏ cũng có thể trở thành mối đe dọa nếu tập trung thành đàn.

Để đánh giá đầy đủ rủi ro, các sân bay phải phân tích tuyến di cư, xác định những điểm thu hút chim trong khu bay và lập bản đồ hoạt động theo thời gian nhằm dự đoán các giai đoạn cao điểm.

Một trong những giải pháp bền vững hiện nay là quản lý môi trường sống ngay trong sân bay. Việc kiểm soát độ cao của cỏ, loại bỏ nước đọng, tỉa thưa cây cối, dọn dẹp xác động vật và quản lý loài gặm nhấm giúp giảm dần sự xuất hiện của chim quanh đường băng.

Khi các yếu tố thu hút bị loại bỏ, môi trường sân bay trở nên “kém hấp dẫn” đối với động vật, từ đó giảm nhu cầu sử dụng các biện pháp xua đuổi mạnh.

Tuy nhiên, rủi ro không chỉ đến từ bên trong sân bay. Trong bán kính 13 km, khu vực được ICAO xem là vùng nguy cơ, thường tồn tại nhiều yếu tố thu hút chim như bãi rác, chợ thịt, khu nuôi trồng thủy sản hay các hồ nước tự nhiên.

Thực tế cho thấy các sân bay không thể tự giải quyết vấn đề này nếu không có sự phối hợp từ chính quyền địa phương. Chiến dịch “vùng cấm chim” tại Lahore (Pakistan) năm 2025 là ví dụ điển hình.

Chính quyền thành phố đã ra quân dỡ bỏ tổ chim trên các công trình cao, xử lý các điểm buôn bán thịt trái phép và thu gom rác thải nhằm loại bỏ hoàn toàn nguồn thu hút quanh sân bay. Sự tham gia của nhiều lực lượng đã giúp giảm đáng kể tình trạng chim bay vào không phận sân bay, điều mà các biện pháp nội bộ của sân bay khó có thể đạt được.

Trong trường hợp cần phản ứng nhanh, các sân bay vẫn phải sử dụng những biện pháp xua đuổi chủ động như pháo sáng, âm thanh cảnh báo, súng hơi, chó nghiệp vụ, laser, chim ưng huấn luyện hay drone mô phỏng chim.

Tuy nhiên, hiệu quả của các công cụ này phụ thuộc nhiều vào sự thay đổi linh hoạt. Nếu sử dụng quá thường xuyên, nhiều loài chim có thể quen và không còn phản ứng mạnh, khiến biện pháp mất tác dụng.

Công nghệ radar giám sát chim đang mang lại thay đổi lớn cho ngành hàng không. Với khả năng theo dõi chim trong mọi điều kiện thời tiết và thời điểm trong ngày, radar cung cấp cho kiểm soát không lưu dữ liệu thời gian thực về quy mô đàn, độ cao bay, hướng di chuyển và mức độ rủi ro.

Nhờ đó, các sân bay có thể điều chỉnh lịch cất cánh, đổi đường băng hoặc tăng tần suất xua đuổi trong những thời điểm nguy hiểm.

Song song với công nghệ, việc ghi nhận và phân tích dữ liệu cũng đóng vai trò cốt lõi. Mỗi vụ va chạm hay tình huống nguy cơ đều được ghi lại chi tiết, từ loài chim liên quan đến điều kiện môi trường và mức độ ảnh hưởng đến hoạt động bay.

Dữ liệu này được tích hợp vào hệ thống quản lý an toàn SMS, cho phép các sân bay dự đoán xu hướng thay vì phản ứng thụ động. Các quyết định điều chỉnh chiến lược kiểm soát vào mùa di cư hay trong giai đoạn quần thể chim tăng mạnh cũng vì thế mà chính xác hơn.

Những sự cố nghiêm trọng vì va phải chim

Lịch sử hàng không đã chứng kiến một số sự cố nghiêm trọng liên quan đến chim khiến ngành phải thay đổi chính sách. Vụ tai nạn Jeju Air 2216 năm 2024, khi một chiếc Boeing 737-800 rơi sau khi hút phải đàn vịt trời trong lúc hạ cánh xuống Hàn Quốc, khiến 179 người thiệt mạng. Sự cố buộc các nhà chức trách nước này thúc đẩy việc mở rộng các khu vực kiểm soát môi trường sống gần vùng đất ngập nước và nhấn mạnh mối đe dọa nghiêm trọng do các đàn chim di cư lớn gây ra.

Trước đó, năm 2009, vụ “phép màu trên sông Hudson” của chuyến bay US Airways 1549 cũng đã khiến Mỹ đầu tư mạnh mẽ vào hệ thống radar và cải thiện chương trình quản lý động vật hoang dã trên toàn quốc.

Chiến dịch năm 2025 tại Lahore cũng minh chứng rằng quản lý động vật hoang dã không chỉ là nhiệm vụ của ngành hàng không mà cần sự phối hợp đồng bộ của các cơ quan môi trường, chính quyền đô thị, lực lượng ứng cứu và nhiều đơn vị khác. Khi các điểm thu hút chim trong cộng đồng không được kiểm soát, mọi nỗ lực của sân bay đều có nguy cơ trở nên vô nghĩa.

Trong tương lai, công nghệ được dự đoán sẽ đóng vai trò ngày càng quan trọng. Các hệ thống radar tích hợp trí tuệ nhân tạo, mô hình dự báo di cư, UAV tự động xua đuổi hay mạng lưới rào cản điện tử theo vùng sẽ giúp sân bay nhận diện và xử lý rủi ro chính xác hơn. Các tiêu chuẩn phát triển bền vững cũng buộc sân bay phải cân bằng giữa an toàn khai thác và bảo tồn đa dạng sinh học.

Dù không thể loại bỏ hoàn toàn nguy cơ va chạm chim, ngành hàng không đã chứng minh rằng việc kết hợp đồng bộ nhiều giải pháp, từ quản lý môi trường, công nghệ giám sát đến phối hợp liên ngành, có thể giảm rủi ro tới 90%. Trong bối cảnh hệ sinh thái đô thị mở rộng và hoạt động bay ngày càng sôi động, một chiến lược quản lý động vật hoang dã bài bản sẽ là chìa khóa giữ vững an toàn bay và duy trì tính bền vững của toàn hệ thống hàng không.

Hoa Vũ