Bụi mịn bao phủ Hà Nội, chất lượng các chuyến bay có bị đe dọa

Ngày 5/12, bầu trời Hà Nội tiếp tục bao phủ bởi lớp sương mù pha bụi mịn dày đặc. Theo hệ thống IQAir, đến 7h45, Hà Nội đứng thứ 7 thế giới về mức độ ô nhiễm với chỉ số AQI lên tới 181, ngưỡng đỏ, không lành mạnh cho sức khỏe.

Một số trạm đo thậm chí chạm ngưỡng tím như Quảng Khánh (251) và Hạ Bằng (210), phản ánh tình trạng ô nhiễm kéo dài từ cuối tháng 11.

Diễn biến này khiến người dân lo ngại và đặt câu hỏi liệu lớp bụi mịn dày đặc có ảnh hưởng tới hoạt động hàng không giống như những gì đã từng xảy ra tại các quốc gia ô nhiễm nặng ở châu Á hay không.

Bụi mịn có làm gián đoạn các chuyến bay?

Theo các nghiên cứu, bụi mịn PM2.5 và PM10, yếu tố chính khiến chất lượng không khí Hà Nội suy giảm, chủ yếu tác động đến sức khỏe cộng đồng, trong khi tác động trực tiếp tới điều hành bay là không lớn.

Bụi mịn về cơ bản không làm giảm tầm nhìn mạnh như sương mù, khói dày hay bão cát; đồng thời hệ thống dẫn đường tại các sân bay lớn như Nội Bài và Tân Sơn Nhất được trang bị tiêu chuẩn ILS Cat II/III, cho phép máy bay hạ cánh trong điều kiện tầm nhìn thấp.

Bụi lơ lửng phần lớn ở tầng thấp và phân tán trong đô thị, không tạo thành mảng đục quy mô lớn gây cản tầm nhìn trên trục tiếp cận đường băng.

Tuy nhiên, giới chuyên môn cho rằng vẫn cần lưu ý một số rủi ro gián tiếp. Khi độ ẩm cao, bụi mịn kết hợp hơi nước có thể tạo thành lớp mù khô, khiến tầm nhìn giảm xuống dưới mức vận hành an toàn.

Điều này từng là nguyên nhân gây tê liệt hàng không tại nhiều quốc gia châu Á như Ấn Độ và Trung Quốc, nơi chất lượng không khí thường xuyên ở mức nguy hại. Ở New Delhi, các sân bay lớn nhiều lần phải hoãn hoặc hủy hàng trăm chuyến bay do haze dày đặc vào mùa đông.

Bắc Kinh và Thiên Tân cũng từng rơi vào tình trạng tương tự khi khói kết hợp nhiệt độ thấp làm tầm nhìn giảm xuống chỉ vài trăm mét, buộc cơ quan chức năng phải đóng cửa tạm thời đường băng.

Ô nhiễm bụi: Thách thức mới cho tầm nhìn và vận hành sân bay

Ngoài ảnh hưởng tới tầm nhìn, bụi mịn dày đặc còn có thể gây khó khăn cho hoạt động mặt đất. Lớp sương mù có thể ảnh hưởng tới khả năng quan sát của xe kéo đẩy, xe tiếp dầu, nhân viên vận hành; trong khi bụi tích tụ kéo dài có thể gây suy giảm hiệu suất của động cơ phụ (APU).

Dù các sân bay Việt Nam chưa ghi nhận sự cố nào do bụi mịn, song cũng có 1 số ý kiến cho rằng vẫn cần theo dõi sát sao, nhất là trong giai đoạn giao mùa khi thời tiết dễ tạo điều kiện hình thành lớp sương mù pha bụi.

Một vấn đề khác được nhắc đến là tác động tới sức khỏe của phi công và nhân viên hàng không. Phơi nhiễm trong thời gian dài có thể gây mệt mỏi, giảm sự tỉnh táo, làm tăng nguy cơ sai sót trong vận hành. Một số sân bay lớn ở Trung Quốc, Hàn Quốc và Ấn Độ đã phải trang bị hệ thống lọc khí công suất lớn tại khu vực nghỉ trực để bảo đảm sức khỏe nhân viên trong những ngày AQI vượt ngưỡng đỏ.

Chưa ảnh hưởng bay, nhưng Việt Nam có cần cảnh giác?

Tại Việt Nam, tình trạng ô nhiễm tại Hà Nội và TP.HCM hiện chưa ở mức đe dọa hoạt động bay. Tuy nhiên, nếu lớp sương mù dày đặc kết hợp độ ẩm cao khiến tầm nhìn xuống dưới tiêu chuẩn khai thác, các hãng có thể buộc phải giãn cách cất hạ cánh hoặc điều chỉnh lịch trình để bảo đảm an toàn bay. So với các sân bay từng bị đình trệ hoàn toàn như Bắc Kinh, Delhi hay Lahore, mức ô nhiễm hiện tại ở Việt Nam vẫn ở dưới ngưỡng nguy hiểm.

Riêng tại TP.HCM, nguy cơ lớn hơn đến từ hiện tượng “mù quang hóa” vào mùa khô. Tân Sơn Nhất từng ghi nhận tầm nhìn giảm xuống dưới 1.000 m, buộc một số chuyến bay phải kéo dài thời gian bay chờ hoặc chuyển hướng sang sân bay dự bị. Tuy nhiên, hiện tượng này mang tính mùa vụ và ít xảy ra hơn so với sương mù tại các thành phố ô nhiễm nặng của châu Á.

Mặc dù Hà Nội đã ban hành Quyết định 68/2025 nhằm siết chặt quản lý bụi và tăng cường vệ sinh môi trường tại các công trình xây dựng để hạn chế phát tán bụi ra khu vực xung quanh, nhiều chuyên gia cho rằng những biện pháp hiện nay vẫn chưa đủ để bảo đảm an toàn cho hoạt động hàng không trong điều kiện ô nhiễm không khí ngày càng phức tạp.

Theo các chuyên gia, cần phải có thêm các giải pháp kỹ thuật và vận hành dành riêng cho lĩnh vực hàng không, lĩnh vực luôn đòi hỏi mức độ an toàn tuyệt đối.

Một trong những kiến nghị được nhắc đến nhiều nhất là việc lắp đặt thêm các trạm quan trắc chuyên dụng quanh sân bay để theo dõi tầm nhìn và chất lượng không khí theo thời gian thực. Thông tin này sẽ hỗ trợ tổ bay, kiểm soát không lưu và nhà khai thác điều chỉnh phương án cất hạ cánh khi điều kiện môi trường biến động. Bên cạnh đó, việc tăng cường hệ thống đèn tiếp cận và các thiết bị hỗ trợ hạ cánh trong điều kiện tầm nhìn hạn chế cũng được xem là giải pháp quan trọng, giúp duy trì hoạt động bay an toàn ngay cả khi lớp sương mù hoặc bụi mịn xuất hiện.

Ngoài ra, các chuyên gia lưu ý rằng chất lượng không khí không chỉ ảnh hưởng đến tầm nhìn mà còn tác động trực tiếp tới sức khỏe của phi công và nhân viên mặt đất, những người làm việc thường xuyên trong môi trường ngoài trời.

Vì vậy, việc trang bị các hệ thống lọc khí tại khu vực nghỉ trực, phòng chờ và khu vực vận hành mặt đất là cần thiết để giảm nguy cơ phơi nhiễm bụi mịn kéo dài. Đồng thời, các dự án xây dựng nằm gần khu vực sân bay cũng cần được yêu cầu che chắn, hạn chế tối đa bụi phát tán vào khu vực tiếp cận đường băng.

Trong bối cảnh chất lượng không khí tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM diễn biến ngày càng phức tạp, ngành hàng không được khuyến cáo duy trì chế độ theo dõi nghiêm ngặt, đặc biệt trong những thời điểm dễ xảy ra hiện tượng haze hoặc sương mù pha bụi. Chỉ cần tầm nhìn giảm nhẹ trong giờ cao điểm cũng có thể gây xáo trộn lịch bay, buộc điều chỉnh cất hạ cánh và kéo theo nhiều hệ lụy dây chuyền trên toàn mạng bay.

Dù chưa đối mặt với tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng như nhiều thành phố châu Á khác, Việt Nam vẫn cần chủ động triển khai các phương án dự phòng để bảo đảm hoạt động hàng không vận hành an toàn, thông suốt trong mọi điều kiện thời tiết và môi trường.

Phương Thảo